Μπορεί τα δάκρυα να κρατούν το «κλειδί» για την έγκαιρη ανίχνευση των όγκων του εγκεφάλου;

Οι επιστήμονες πιστεύουν πως τα δάκρυα ενδέχεται να περιέχουν ζωτικά στοιχεία για το τι συμβαίνει βαθιά μέσα στον εγκέφαλο και ότι κάποια μέρα θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους γιατρούς να εντοπίζουν νωρίτερα τους όγκους του εγκεφάλου.

Στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ στη Βρετανία, η καθηγήτρια Πέτρα Χάμερλικ ηγείται μιας πρωτοποριακής έρευνας που χρηματοδοτείται μέσω της εκστρατείας μας Stand Up to Cancer, με στόχο να εξετάσει αυτή την υπόθεση.

«Παράθυρο» στον εγκέφαλο

Τα αρχικά ευρήματα δείχνουν ότι οι αλλαγές στα δάκρυα μπορεί να προσφέρουν ένα εξαιρετικό «παράθυρο» στον εγκέφαλο, βοηθώντας ενδεχομένως στη διάγνωση μιας ασθένειας που είναι εξαιρετικά δύσκολο να εντοπιστεί.

«Οι όγκοι του εγκεφάλου συχνά ανιχνεύονται αργά, επειδή τα συμπτώματά τους είναι ασαφή», εξηγεί η Χάμερλικ. «Ένας πονοκέφαλος ή μια κρίση μπορεί να είναι το πρώτο σημάδι. Τις περισσότερες φορές πρόκειται απλώς για έναν δυνατό πονοκέφαλο, όχι για όγκο. Αλλά όταν πρόκειται για όγκο εγκεφάλου, η καθυστέρηση στη διάγνωση μπορεί να προκαλέσει μεγάλη αγωνία στους ασθενείς και να επηρεάσει την ποιότητα ζωής τους» προσθέτει.

Η ερευνήτρια γνωρίζει καλά αυτό το ζήτημα, καθώς έχασε τον πατέρα της από όγκο του εγκεφάλου μετά από πάνω από ένα χρόνο αβεβαιότητας.

«Δεν θέλω κανείς άλλος να περάσει αυτή την αγωνία, γιατί ξέρω τι έχουμε περάσει, τι πέρασε ο πατέρας μου», λέει.

Αυτή η βαθιά προσωπική εμπειρία την κινητοποίησε να βρει έναν καλύτερο τρόπο για τη διάγνωση των όγκων του εγκεφάλου.

Ο «κρυφός» φραγμός του εγκεφάλου

Οι επιστήμονες εξετάζουν κάθε δυνατό τρόπο για να εντοπίζουν τον καρκίνο νωρίτερα, όπως η ανάλυση σωματικών υγρών για βιολογικά στοιχεία. Ορισμένοι καρκίνοι απελευθερώνουν κύτταρα ή θραύσματα DNA στο αίμα, στο σάλιο ή ακόμη και στα ούρα, για αυτό και οι ερευνητές αναπτύσσουν τεστ για να εντοπίζουν αυτά τα σημάδια.

Ωστόσο, ο εγκέφαλος παρουσιάζει μια μοναδική πρόκληση. Προστατεύεται από τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, μια βιολογική ασπίδα που φιλτράρει τις βλαβερές ουσίες. Παγιδεύει επίσης, μεγάλο μέρος του περιεχομένου του. Αυτό δυσκολεύει τους γιατρούς να βρουν τα βιολογικά στοιχεία που χρειάζονται για να κατανοήσουν τι συμβαίνει στον εγκέφαλο. Όταν το υλικό του όγκου φτάνει στο αίμα σε ανιχνεύσιμες ποσότητες, ο καρκίνος έχει συχνά ήδη προχωρήσει. Για να εντοπιστούν νωρίτερα οι όγκοι του εγκεφάλου, οι επιστήμονες πρέπει να κοιτάξουν αλλού.

Γιατί οι ερευνητές μελετούν τα δάκρυα;

Τα δάκρυα δεν εκφράζουν μόνο συναισθήματα. Παρέχουν οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά στα μάτια, απομακρύνουν απόβλητα και προστατεύουν από μολύνσεις. Παρέχουν επίσης μια πληθώρα βιολογικών πληροφοριών. Η ομάδα της ερευνήτριας στράφηκε στα δάκρυα λόγω της στενής σύνδεσης μεταξύ ματιών και εγκεφάλου. Το οπτικό νεύρο συνδέεται απευθείας με τον εγκέφαλο, και τα δάκρυα παράγονται από πλάσμα αίματος που φιλτράρεται μέσω αδένων ελεγχόμενων από το εγκεφαλικό στέλεχος. Αυτοί οι αδένες παράγουν επίσης ανοσολογικά στοιχεία ζωτικής σημασίας για την υγεία των ματιών. Αυτό έκανε την ομάδα να αναρωτηθεί αν τα δάκρυα θα μπορούσαν να επηρεαστούν από ανοσολογικές αλλαγές στον εγκέφαλο.

«Υποθέσαμε ότι καθώς αναπτύσσεται ένας όγκος, αναδιαμορφώνει το ανοσοποιητικό σύστημα του εγκεφάλου και ότι αυτό μπορεί να αντανακλάται στα δάκρυα», εξηγεί η ερευνήτρια.

Έτσι, η ομάδα ξεκίνησε την ανάπτυξη ενός τεστ που θα μπορούσε να μετρά αυτές τις αλλαγές.

Από πιλοτική μελέτη σε πιθανό εργαλείο για γιατρούς

Χρειάζεται πολύς χρόνος για να μετατραπεί μια καινοτόμος ιδέα σε κάτι που πραγματικά ωφελεί τους ασθενείς. Στην πραγματικότητα, η Χάμερλικ ερευνά αυτό το θέμα εδώ και πάνω από 10 χρόνια. Η ερευνήτρια ξεκίνησε αυτή την έρευνα το 2012. Τρία χρόνια αργότερα, όταν η ομάδα είχε βελτιστοποιήσει τις αναλυτικές τεχνικές, ξεκίνησε την πρώτη κλινική μελέτη – μια δανέζικη πιλοτική μελέτη απόδειξης της ιδέας με 164 συμμετέχοντες, μεταξύ των οποίων υγιείς εθελοντές και άτομα με όγκους εγκεφάλου. Τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά.

«Συλλέγοντας δάκρυα με ένα τυπικό τεστ Schirmer που χρησιμοποιείται ήδη για την ξηροφθαλμία, διαπιστώσαμε ότι μπορούμε να ανιχνεύσουμε όγκους εγκεφάλου με μεγάλη ακρίβεια», εξηγεί η Χάμερλικ.

Δέκα χρόνια μετά, με περισσότερα βιολογικά δεδομένα και χρηματοδότηση από την Stand Up To Cancer, η ομάδα διεξάγει μια μεγάλη μελέτη επικύρωσης εγκεκριμένη από το NHS, με την ονομασία INFORM. Στη μελέτη συμμετέχουν ασθενείς από το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Σουηδία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, τη Σλοβακία και την Τσεχία, προκειμένου να διαπιστωθεί αν το τεστ δακρύων μπορεί να ανιχνεύσει αξιόπιστα τους όγκους σε μεγαλύτερο δείγμα.

Τα επόμενα βήματα

Ο τελικός στόχος της Χάμερλικ είναι να δημιουργήσει ένα γρήγορο τεστ που θα μπορούν να χρησιμοποιούν οι γιατροί για να αποφασίσουν αν ένας ασθενής χρειάζεται να υποβληθεί επειγόντως σε μαγνητική τομογραφία. Θα μπορούσε επίσης να συμπληρώσει τη μαγνητική τομογραφία σε περιπτώσεις όπου οι σαρώσεις δεν είναι καταληκτικές.

«Η ελπίδα είναι να δοθεί στους κλινικούς γιατρούς ένα γρήγορο, αξιόπιστο εργαλείο για την ταξινόμηση των ασθενών. Δεν πρόκειται για την αντικατάσταση της μαγνητικής τομογραφίας, αλλά για την επιτάχυνση της διαδρομής προς τη διάγνωση και την ταχύτερη παροχή απαντήσεων στους ασθενείς» εξηγεί η ερευνήτρια.

Εάν είναι επιτυχής, αυτό το τεστ θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα, μετατρέποντας μερικές σταγόνες δακρύων σε ένα ζωτικό εργαλείο για την έγκαιρη ανίχνευση όγκων στον εγκέφαλο.

ΠΗΓΗ: Cancer Research UK