Θυσίες στον Μινώταυρο του πολέµου

Toυ ΠΑΝΟΥ ΤΡΙΓΑΖΗ *

Παλαιότερα, οι σήµερα αποκαλούµενες στρατιωτικές δαπάνες χαρακτηρίζονταν πολεµικές, τα δε υπουργεία Εθνικής Άµυνας, υπουργεία Πολέµου. Όµως, µετά την ανεπανάληπτη τραγωδία του Β’ Παγκόσµιου Πολέµου και το «Ποτέ πια Πόλεµος – Ποτέ πια Φασισµός» η λέξη πόλεµος διαγράφηκε επισήµως.

Ευτυχώς, η έννοια πόλεµος συνεχίζει να απωθεί, πολύ περισσότερο που οι σηµερινοί πόλεµοι είναι εναντίον αµάχων, όπως τα τελευταία χρόνια στη Γάζα και την Ουκρανία. Ωστόσο, ενώ µετράµε τους νεκρούς στα πολεµικά µέτωπα µε αγανάκτηση και οργή, τα ίδια αισθήµατα δεν αναδύονται στις κοινωνίες για τις ζωές που χάνονται εξαιτίας των υπέρογκων στρατιωτικών δαπανών των χωρών.

Όταν δηµοσιεύεται η ετήσια έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Έρευνας για την Ειρήνη της Στοκχόλµης SIPRI για τις δαπάνες αυτές παγκοσµίως, δεν εκδίδονται ανακοινώσεις κοµµάτων, ούτε σηµαίνει συναγερµός. Ούτε πανηγυρίστηκε επαρκώς η Σύµβαση για την απαγόρευση των Πυρηνικών Όπλων, που υπογράφηκε στο πλαίσιο του ΟΗΕ, το 2017 παρακαλώ, η οποία έχει ήδη τεθεί σε ισχύ, όχι και σε εφαρµογή.

Πριν από χρόνια, µε τη λήξη του ψυχρού πολέµου, είχε σηµειωθεί επί πενταετία µείωση των στρατιωτικών δαπανών παγκοσµίως, τροφοδοτώντας εκτιµήσεις για το «µέρισµα ειρήνης» που θα προέκυπτε. Επιπλέον, στην παγκόσµια Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Κοινωνική Ανάπτυξη, 1995, στην Κοπεγχάγη είχε υποβληθεί πρόταση για ετήσια µείωση των παγκόσµιων στρατιωτικών δαπανών κατά 3% ετησίως, που θα απέδιδε στην πενταετία 1995-2000 «ειρηνικό µέρισµα»460 δισεκατοµµυρίων δολαρίων, όσο το σύνολο του ΑΕΠ των 55 φτωχότερων χωρών.

Εκτόξευση

Επισηµαίνω ότι η κορύφωση των εν λόγω δαπανών στη διάρκεια του ψυχρού πολέµου συνέβη το 1987, φτάνοντας στα 995 δισεκατοµµύρια δολάρια, µε πτώση το 1991 στα 855 και το 1992 στα 815 δισεκατοµµύρια. Μετά όµως το 2001, που ο Μπους κήρυξε τον «πόλεµο κατά της τροµοκρατίας», στέλνοντας το ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν και εισβάλοντας στο Ιράκ από κοινού µε τον Μπλερ, η τάση µειώσεων αντιστράφηκε στην κατεύθυνση πρωτοφανών αυξήσεων, πολύ πάνω από τα επίπεδα του ψυχρού πολέµου. Έτσι, το 2024 η παγκόσµια στρατιωτική δαπάνη έφτασε τα 2,72 τρισεκατοµµύρια δολάρια, που σηµαίνει πλέον των 6 δισεκατοµµυρίων δολαρίων την ηµέρα.

Σε ό,τι αφορά στις χώρες που πρωταγωνιστούν στη διεθνή στρατιωτικοποίηση, ο καθηγητής Οικονοµικών στο Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Χρήστος Κόλλιας σηµειώνει ότι µεταξύ 2000 και 2023 οι στρατιωτικές δαπάνες των ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά 62%, της Ρωσίας κατά 362% και της Κίνας κατά 594%. Τα σχόλια περιττεύουν. Την ίδια περίοδο, στις εξαγωγές όπλων το µερίδιο των ΗΠΑ ήταν 35% του συνόλου, της Ρωσίας 21%, της Γαλλίας 7,8%, της Γερµανίας 6,5%, της Κίνας στο 4,8%.

Άλλοτε η κούρσα των εξοπλισµών αποδιδόταν στον διπολισµό, δηλαδή στην αντιπαράθεση ΗΠΑ – ΕΣΣΔ, αλλά από τα προαναφερθέντα στοιχεία προκύπτει ότι µε πολυπολισµό δεν σηµειώνεται βελτίωση, αντιθέτως ο κόσµος γίνεται πιο ανασφαλής.

Μια µίνι κούρσα εξοπλισµών, και κατ’ επέκταση στρατιωτικών δαπανών, εξελίσσεται µετά το 1974 και την τραγωδία της Κύπρου ανάµεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, στην οποία επιδίδεται µε ενθουσιασµό, θα έλεγα, και η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Για να αντιληφθούµε κατ’ αρχάς τις οικονοµικές συνέπειες, υπενθυµίζω ότι µετά την κρίση στα Ίµια το 1995, η κυβέρνηση Σηµίτη είχε καταρτίσει πολυδάπανο πρόγραµµα εξοπλισµών, µε εξωτερικό δανεισµό. Η επιλογή αυτή και αντίστοιχες µεταγενέστερα της κυβέρνησης Κώστα Καραµανλή αποτέλεσαν από τις βασικές αιτίες για την χρεοκοπία του 2009-2010 και τα ταπεινωτικά µνηµόνια.

* Υπεύθυνος του Γραφείου Ειρήνης του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ