Σαράντα χρόνια πριν, σηµειώθηκε ανανεωτική αλλαγή στην ηγεσία της µιας των τότε δύο υπερδυνάµεων, µε την εκλογή του Μιχαήλ Γκορµπατσόφ στη θέση του Γενικού Γραµµατέα του Κοµµουνιστικού Κόµµατος Σοβιετικής Ένωσης.
Ο ψυχρός πόλεµος βρισκόταν στο απόγειό του, οι ευρωπύραυλοι είχαν εγκατασταθεί, στην Ελλάδα διανύαµε την δεύτερη τετραετία του ΠΑΣΟΚ, µε τον Ανδρέα Παπανδρέου εκ των πρωτεργατών διεθνών πρωτοβουλιών ειρήνης.
Ένα µήνα µετά την εκλογή του, ο Γκορµπατσόφ κήρυξε την Περεστρόικα, ως «Επανάσταση µέσα στην Επανάσταση».
Τη δεκαετία του 1980, ο ανταγωνισµός των εξοπλισµών, κυρίως ως πυρηνικών, µεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης συνεχιζόταν, µε την σοβιετική γραφειοκρατία να καυχάται ότι είχε πετύχει την στρατιωτικοστρατηγική ισορροπία, εις βάρος όµως της οικονοµικής ανάπτυξης.
Την ίδια περίοδο, ο ένδοξος Κόκκινος Στρατός είχε καθηλωθεί στο Αφγανιστάν από τα ποικίλα αντιστασιακά ισλαµιστικά κινήµατα, υποστηριζόµενα έµπρακτα από την αντίπαλη υπερδύναµη, η οποία προ ολίγων ετών είχε ηττηθεί πανηγυρικά στο Βιετνάµ.
Η στασιµότητα της σοβιετικής οικονοµίας, που είχε πληγεί βαρύτατα από την πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας 1970, γεννούσε έντονες ανησυχίες στους κόλπους του συστήµατος. Το καλύτερα πληροφορηµένο για την κατάσταση στη χώρα µέλος της ηγεσίας Γιούρι Αντρόποφ, που πριν διαδεχθεί τον Λεονίντ Μπρέζνιεφ στη θέση του Γενικού Γραµµατέα, είχε την ευθύνη της KGB, ξεκίνησε µεταρρυθµίσεις, αλλά ασθένησε και έφυγε νωρίς. Το ίδιο και ο διάδοχός του Κονσταντίν Τσερνιένκο, της οµάδας Μπρέζνιεφ που τον διαδέχθηκε. Έτσι, ήρθε η ώρα του Μιχαήλ Γκορµπατσόφ, νεότερου µέλους του Π.Γ., 54 ετών, να αναλάβει το τιµόνι του Κόµµατος, 11 Μαρτίου 1985.
Μεταξύ άλλων, ο νέος ηγέτης ανακοίνωσε την σοβιετική αποχώρηση από το Αφγανιστάν προτείνοντας και συνάντηση στην Βιέννη µε τον τότε αµερικανό πρόεδρο Ρόναλντ Ρέιγκαν. Εκεί έγινε η ιστορική κοινή δήλωση ότι «ένας πυρηνικός πόλεµος δεν µπορεί και κερδηθεί και δεν πρέπει ποτέ να γίνει», που αποτελούσε άρνηση του µέχρι τότε αµερικανικού δόγµατος περί «περιορισµένου» πυρηνικού πολέµου στην Ευρώπη.
Παράλληλα, η νέα σοβιετική ηγεσία, που περιλάµβανε και τον βετεράνο πρώην υπουργό Εξωτερικών Αντρέι Γκροµίκο στη θέση του προέδρου της µεγάλης και πολυεθνικής χώρας, άρχισε να ξηλώνει το αυταρχικό γραφειοκρατικό οικονοµικό και διοικητικό µοντέλο, καταγγέλλοντας ταυτόχρονα και τον σταλινισµό, µε την εισαγωγή της Γλασνόστ (διαφάνεια), όλα στο φως.
Χαρισµατικός ο νέος σοβιετικός ηγέτης, ανέβασε κατακόρυφα το κύρος της Σοβιετικής Ένωσης διεθνώς και κυρίως την ελκτική δύναµη του σοσιαλισµού, ευνοώντας έτσι, όχι µόνο τα ΚΚ, αλλά και άλλες δυνάµεις που τον επαγγέλλονταν, όπως οι σοσιαλιστές.
Στην Ελλάδα, µε το ΠΑΣΟΚ σε φάση φθοράς λόγω απροκάλυπτης νοµής της εξουσίας, η Περεστρόικα ευνόησε την προσέγγιση του φιλοσοβιετικού ΚΚΕ µε τους ευρωκοµµουνιστές της ΕΑΡ, διάδοχο του ΚΚΕ Εσωτερικού, µετά το 1987. Άλλωστε, οι αναφορές Γκορµπατσόφ σε δηµοκρατικό και ανθρώπινο σοσιαλισµό, θύµιζαν την «άνοιξη της Πράγας», οι δε προτάσεις του για την ειρήνη υιοθετούσαν ιδέες του ευρωπαϊκού, αποκαλούµενου αδέσµευτου, κινήµατος για τον πυρηνικό αφοπλισµό.
Με µια έννοια, λοιπόν, η Περεστρόικα οδήγησε στο κοινό πόρισµα ΚΚΕ-ΕΑΡ και τη δηµιουργία του Συνασπισµού της Αριστεράς και της Προόδου. Ευνοήθηκε επίσης το Κυπριακό, που πρώτη φορά συµπεριελήφθη στις συναντήσεις κορυφής Ρέιγκαν-Γκορµπατσόφ, ως περιφερειακό πρόβληµα για λύση, όπως και το Παλαιστινιακό. Άνοιξη ειρήνης τότε για την Ευρώπη και τον κόσµο.
* Μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ
