Σηµαιοφόροι της ειρήνης και συνεργασίας στα Βαλκάνια υπήρξαν πολλοί, µε πρώτο και καλύτερο τον Ρήγα Φεραίο. Στη διάρκεια του 20ού αιώνα, πρωτεργάτες οι Αλέξανδρος Παπαναστασίου, Γρηγόρης Λαµπράκης και Ανδρέας Παπανδρέου, στον δε 21ο αιώνα, ο Αλέξης Τσίπρας, που υπέγραψε και υπερασπίζεται την ιστορική συµφωνία των Πρεσπών, στο όνοµα της συνανάπτυξης και κοινής ασφάλειας στα Βαλκάνια, έννοιες άγνωστες στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, γενικότερα στην Δεξιά.
Θα σταθώ µε τούτο το άρθρο στην περίπτωση του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, που έχει χαρακτηριστεί «πρώτος Έλληνας σοσιαλδηµοκράτης» και για σοβαρούς µελετητές του έργου του, σοσιαλιστής, άποψη που διατυπώνει ο κορυφαίος νοµικός Μιχάλης Σταθόπουλος, επί χρόνια πρύτανης του Πανεπιστηµίου Αθηνών, σήµερα µέλος της Ακαδηµίας Αθηνών.
Γνωστός και ως πατέρας της Δεύτερης Ελληνικής Δηµοκρατίας, µε πρώτη την κυβέρνηση Καποδίστρια, ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου προώθησε, Μάρτιο του 1924, δηµοψήφισµα, παρά τις επιφυλάξεις Βενιζέλου, για την κατάργηση της επάρατης µοναρχίας. Τότε, διετέλεσε για λίγους µήνες και πρωθυπουργός, µε µία από τις αποφάσεις της κυβέρνησής του να τιµηθούν τα 100 χρόνια από τον θάνατο του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι, δια της µετονοµασίας του προσφυγικού συνοικισµού Παγκρατίου σε «συνοικισµό Βύρωνος», Απρίλιο 1924, ελήφθη η απόφαση αυτή.
Για την κυβέρνηση ή την αντιπολίτευση, ο Παπαναστασίου είχε πάντα ενεργό πολιτική δράση και πρόσφερε µεγάλες υπηρεσίες σε κρίσιµες στιγµές για την ανοικοδόµηση της χώρας και την επίλυση κοινωνικών και οικονοµικών προβληµάτων. Παράλληλα, πρωταγωνίστησε στο κίνηµα για την διεθνή ειρήνη και συνεργασία, καθώς και για την ενωµένη Ευρώπη.
Όπως συνέβη συχνά µε τους πρωτοπόρους πολιτικούς αυτού του τόπου, ο Παπαναστασίου φυλακίστηκε ή εκτοπίστηκε πέντε φορές για τις ιδέες του. Η πολιτική Παπαναστασίου ως ηγέτη πολιτικού κόµµατος, µπορεί να συνοψιστεί στο τρίπτυχο «ειρήνη – βαλκανική συνεννόηση – ενωµένη Ευρώπη». Ήδη από το 1910, είχε συµπεριλάβει στο πρόγραµµα του τότε Λαϊκού Κόµµατος «την καλλιέργειαν φιλικών σχέσεων µε τα κράτη του Αίµου, επί σκοπώ προαγωγής των σχέσεων τούτων ή συµπολιτειακάς», ενώ το 1924, ως πρωθυπουργός, πρόβαλε την ιδέα της ίδρυσης «Βαλκανικής Οµοσπονδίας».
Λίγα χρόνια αργότερα, (1929), πήρε την πρωτοβουλία για την οργάνωση στην Αθήνα του 28ου συνεδρίου του Διεθνούς Γραφείου Ειρήνης, το πρώτο διεθνές συνέδριο ειρήνης στην ιστορία της Ελλάδας. Το συνέδριο είχε την στήριξη και του τότε πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος είχε απευθύνει χαιρετισµό στις εργασίες του, µέρος των οποίων είχε φιλοξενηθεί και στην Βουλή των Ελλήνων, µε κεντρικό θέµα την ειρήνη και συνεργασία στα Βαλκάνια.
Δίκαια το κοµµουνιστικό κίνηµα πιστώνεται µε µεγάλους αγώνες για την ιδέα της βαλκανικής αλληλεγγύης και συνεργασίας, υπήρξαν όµως υποστηρικτές και από τον ευρύτερο προοδευτικό χώρο που, δυστυχώς, δεν φαίνεται να θυµάται ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ Νίκος Ανδρουλάκης. Άλλωστε, πάντοτε τα Βαλκάνια θεωρούνταν κοινός οικονοµικός χώρος, που πρώτη φορά διαιρέθηκε από τα τείχη του ψυχρού πολέµου, στην διάρκεια του οποίου η διαχωριστική γραµµή Ανατολής-Δύσης περνούσε και από τα βόρεια σύνορα της Ελλάδας.
Μέσα στον Μάιο, επίκεινται εκδηλώσεις στην µνήµη του Μαραθωνοδρόµου της Ειρήνης Γρηγόρη Λαµπράκη, που πριν εκλεγεί βουλευτής της ΕΔΑ το 1961, είχε διατελέσει αντιπρόεδρος από το 1958 της Ελληνικής Επιτροπής για την Διαβαλκανική Συνεννόηση, µε πρόεδρο τον Σταµάτη Μερκούρη, πατέρα της Μελίνας. Αρκάδες και οι δύο, Παπαναστασίου και Λαµπράκης, στους ίδιους δρόµους για τα ίδια ιδανικά.
Μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ
