Νότης Μαρίας: Παραλλαγή του Δουβλίνο 3 το νέο Σύμφωνο της ΕΕ για τη Μετανάστευση και το Άσυλο

Eγκρίθηκε μετά βαΐων και κλάδων από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την Τετάρτη 10 Απριλίου 2024 το νέο Σύμφωνο της ΕΕ για τη Μετανάστευση και το Άσυλο.

Σε προγενέστερο άρθρο μου στις αρχές του χρόνου αναφερόμενος στη συμφωνία για το μεταναστευτικό στην οποία κατέληξαν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο στις 20 Δεκεμβρίου 2023, είχα επισημάνει ότι «ζει και βασιλεύει η φιλοσοφία του συστήματος του Δουβλίνο, η οποία δεν είναι άλλη από την εφαρμογή της αρχής ότι τα κράτη πρώτης εισόδου παραμένουν για άλλη μια φορά αρμόδια να εξετάζουν τις αιτήσεις ασύλου, γεγονός που σημαίνει ότι η Ελλάδα όχι μόνο θα παραμείνει αποθήκη ψυχών αλλά πλέον λόγω της συμφωνίας της Μελόνι με τον Ράμα να δέχεται η Αλβανία όλες τις μεταναστευτικές ροές προς Ιταλία, η Πατρίδα μας θα αποτελέσει πύλη εισόδου και των παρανόμων μεταναστών που κατά τα άλλα θα πήγαιναν δια θαλάσσης στην Ιταλία από την Αφρική» (www.rodiaki.gr, 4/1/2024).

Η εκτίμησή μας αυτή επιβεβαιώθηκε πλήρως από αυτό καθ’ αυτό το κείμενο των ρυθμίσεων για το νέο Σύμφωνο της ΕΕ για τη Μετανάστευση και το Άσυλο που ψηφίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε μια μαραθώνια συνεδρίαση την περασμένη Τετάρτη 10/4/2024.
Από την πλευρά μας ευθύς εξ αρχής με παρεμβάσεις μας στην Ευρωβουλή είχαμε απαιτήσει να υπάρξει ένα σύστημα πραγματικής αλληλεγγύης σε σχέση με το Προσφυγικό/Μεταναστευτικό. Για τον λόγο αυτόν άλλωστε, πριν καν κορυφωθούν οι τεράστιες προσφυγικές ροές το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2015, με γραπτή μας Ερώτηση στην Ευρωβουλή στις 15 Απριλίου 2015 στην οποία τονίζαμε ότι «οι πόλεμοι σε Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική δημιουργούν τεράστια κύματα προσφύγων που αναζητούν ασφαλές καταφύγιο στην Ε.Ε.» απαιτούσαμε «στο όνομα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, να καταργηθεί ο Κανονισμός Δουβλίνο 3 και να γίνει κατανομή των προσφύγων (αλλά και των παράνομων μεταναστών που επίσης κατακλύζουν την Ελλάδα) μεταξύ των χωρών της Ε.Ε., με βάση την έκταση, τον πληθυσμό και το ΑΕΠ τους, λαμβανομένων υπόψη και των ποσοστών ανεργίας κάθε χώρας» (https://www.notismarias.gr, 15/4/2015).

Βέβαια η καλή ήμερα από το πρωί φαίνεται, όπως λέει και ο θυμόσοφος λαός μας. Έτσι όπως τονίσαμε σε άρθρο μας, στις αρχές Ιουλίου 2023, η όλη διαπραγμάτευση για το Μεταναστευτικό/Προσφυγικό γινόταν στη βάση της «πρόσφατης πολιτικής συμφωνίας η οποία επιτεύχθηκε σε επίπεδο Συμβουλίου της Ε.Ε. στις 8 Ιουνίου 2023 για το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο (https://www.consilium.europa.eu, 8/6/2023).

Ένα Σύμφωνο το οποίο στην ουσία διατηρούσε τη λογική του Δουβλίνο 3 σύμφωνα με την οποία το κράτος μέλος πρώτης εισόδου είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας ή αίτησης ασύλου που υποβάλλεται στην Ε.Ε. από υπήκοο τρίτης χώρας.
Απλά με το νέο Σύμφωνο προβλέπονται και 30.000 μετεγκαταστάσεις ετησίως τη στιγμή μάλιστα που μόνο για το 2022 εκκρεμούσαν 960.000 αιτήσεις ασύλου σε όλη της Ε.Ε.» (www.notismarias.com, 3/7/2023).

Εμείς αμέσως μετά την αποτυχία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 29-30 Ιουνίου 2023 να καταλήξει σε συμφωνία για το Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου λόγω του βέτο που είχαν θέσει Πολωνία και Ουγγαρία είχαμε προκρίνει το ουκρανικό μοντέλο το οποίο ήδη έχει εφαρμοστεί στην περίπτωση των εκατομμυρίων ουκρανών προσφύγων και το οποίο δεν έχει καμία σχέση με τις παθογένειες του «συστήματος του Δουβλίνου» (www.notismarias.com, 3/7/2023).

Ειδικότερα από τις διθυραμβικές δηλώσεις, της ευρωπαϊκής ηγεσίας σε σχέση με το ψηφισθέν νέο Σύμφωνο της ΕΕ για τη Μετανάστευση και το Άσυλο προκύπτουν αβίαστα τα παρακάτω:

Πρώτον το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξε σε ένα συμβιβαστικό πακέτο που αφορά όλες τις πτυχές του ασύλου και της μετανάστευσης εντός της Ε.Ε.

Δεύτερον το νέο αυτό πακέτο αποτελείται κυρίως από τα παρακάτω κείμενα:

1) Το κείμενο για τον έλεγχο των υπηκόων τρίτων χωρών στα σύνορα της ΕΕ, που εγκρίθηκε με 366 ψήφους υπέρ, 229 κατά και 26 αποχές.
2) Το κείμενο για τη διαχείριση καταστάσεων κρίσης που εγκρίθηκε με 301 ψήφους υπέρ, 272 κατά και 46 αποχές.
3) Το κείμενο για ταχύτερες διαδικασίες ασύλου που εγκρίθηκε με 329 ψήφους υπέρ, 253 κατά και 40 αποχές.
4) Τον Κανονισμό Eurodac που εγκρίθηκε με 404 ψήφους υπέρ, 202 κατά και 16 αποχές.
5) Το κείμενο για τους Κανόνες αναγνώρισης καθεστώτος πρόσφυγα που εγκρίθηκε με 340 ψήφους υπέρ, 249 κατά και 34 αποχές.
6) Το κείμενο για την Υποδοχή αιτούντων άσυλο που εγκρίθηκε με 398 ψήφους υπέρ, 162 κατά και 60 αποχές.
7) Το κείμενο για την ασφαλή και νόμιμη διέλευση στην Ευρώπη που εγκρίθηκε με 452 ψήφους υπέρ, 154 ψήφους κατά και 14 αποχές.
8) Το κείμενο για αλληλεγγύη μεταξύ των χωρών της ΕΕ και ανάληψη των ευθυνών που εγκρίθηκε με 322 ψήφους υπέρ, 266 κατά και 31 αποχές.

Τρίτον σε κάθε περίπτωση πάντως ακόμη και μετά την ψήφιση του πακέτου για το Σύμφωνο για την Μετανάστευση και το Άσυλο εκτιμάται ότι «η περίοδος εφαρμογής θα είναι διετής» (www.euractiv.com, 20/12/2023).

Τέταρτον το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο διατηρεί την πεμπτουσία του Δουβλίνου 3 καθώς συνεχίζει να θεωρεί ότι οι χώρες πρώτης εισόδου είναι υποχρεωμένες να εξετάζουν τις σχετικές αιτήσεις ασύλου, με αποτέλεσμα τη διαιώνιση του άδικου συστήματος του Δουβλίνο 3 και τη μετατροπή τους σε αποθήκες ψυχών.

Πέμπτον το επιβαλλόμενο σύστημα αλληλεγγύης εκ μέρους του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο περιλαμβάνει «συνεισφορές αλληλεγγύης». Η «κλείδα κατανομής» των εν λόγω συνεισφορών αλληλεγγύης διαμορφώνεται με βάση τον πληθυσμό και το ΑΕΠ κάθε χώρας.

Έκτον αν και το παραπάνω σύστημα αλληλεγγύης είναι υποχρεωτικό, εντούτοις κάθε κράτος μέλος δύναται να επιλέξει τα μέσα έκφρασης της εν λόγω αλληλεγγύης τα οποία είναι, είτε η συμμετοχή του με βάση την παραπάνω «κλείδα κατανομής» στην υποχρεωτική μετεγκατάσταση συνολικά 30.000 προσφύγων ετησίως, είτε η καταβολή χρηματικού ποσού για κάθε πρόσωπο το οποίο δεν θα αποδέχεται για μετεγκατάσταση είτε άλλα μέτρα συνεισφοράς. Αυτό σημαίνει ότι, όχι μόνο οι γνωστές και μη εξαιρετέες Πολωνία και Ουγγαρία αλλά και ενδεχόμενα η Γερμανία και άλλες χώρες του σκληρού πυρήνα θα προτιμήσουν να καταβάλλουν το σχετικό αντίτιμο σε ευρώ ανά άτομο παρά να δεχθούν τα εν λόγω πρόσωπα για μετεγκατάσταση στην Επικράτειά τους.

* Καθηγητής Θεσμών της ΕΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης,
πρώην Ευρωβουλευτής