Toυ ΝΟΤΗ ΜΑΡΙΑ *
Εκτός πλαισίου του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ βρίσκεται τελικά η πολυδιαφημισμένη στρατιωτική επιχείρηση της ΕΕ «ΑΣΠΙΔΕΣ» (EUNAVFOR ASPIDES) στην Ερυθρά Θάλασσα στην οποία συμμετέχει η ελληνική φρεγάτα F-452 «Ύδρα», το ιταλικό αντιτορπιλικό D-552 «Caio Duillio», η γαλλική φρεγάτα D-653 «Languedoc» και η γερμανική φρεγάτα F-221 «Hessen» (www.kathimerini.gr, 26/2/2024).
Αυτό προκύπτει αβίαστα τόσο από την υπ’ αρίθμ 2722 (2024) Απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας (ΣΑ) του ΟΗΕ που εκδόθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2024 για τους Χούθι (http://unscr.com/files/2024 10/1/2024) όσο και από το ίδιο το κείμενο της Απόφασης ΚΕΠΠΑ 2024/583 του Συμβουλίου της ΕΕ που εκδόθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2024 για την EUNAVFOR ASPIDES (https://eur-lex.europa.eu, 12/2/2024 EE Σειρά L).
Ειδικότερα το ΣΑ του ΟΗΕ αφού καταδίκασε τις πολλαπλές επιθέσεις των Χούθι σε εμπορευματικά και εμπορικά πλοία στη συνέχεια μεταξύ άλλων «διακήρυξε ότι η άσκηση των δικαιωμάτων και ελευθεριών ναυσιπλοΐας από εμπορευματικά και εμπορικά σκάφη, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, πρέπει να γίνεται σεβαστή και λαμβάνοντας υπό σημείωση το δικαίωμα των κρατών μελών, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, να υπερασπίζονται τα σκάφη τους από επιθέσεις, μεταξύ των οποίων και όσες υπονομεύουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες ναυσιπλοΐας».
Πεδίο εφαρμογής της Απόφασης 2722 (2024) του Συμβουλίου Ασφαλείας είναι αποκλειστικά «η Ερυθρά Θάλασσα και τα στενά του Baab al-Mandab» σε αντίθεση τόσο με την Απόφαση αριθ. 1814 (2008) του ΣΑ σχετικά με την κατάσταση στη Σομαλία που εκδόθηκε στις 15 Μαΐου 2008 και η οποία ορίζει πολύ ευρύτερο πεδίο εφαρμογής το οποίο είναι «μέχρι 500 μίλια από τις ακτές της Σομαλίας», όσο και με την Απόφαση 2240 (2015) του ΣΑ για την παράνομη διακίνηση ανθρώπων από τη Λιβύη που ορίζει ως πεδίο εφαρμογής «την ανοιχτή θάλασσα στα ανοιχτά των ακτών της Λιβύης».
Σε εκτέλεση της παραπάνω Απόφασης του ΣΑ για τη Σομαλία η ΕΕ δρομολόγησε τη στρατιωτική επιχείρηση EUNAVFOR ATALANΤA, ενώ σε σχέση με την Απόφαση του ΣΑ για τη Λιβύη η ΕΕ δρομολόγησε την στρατιωτική επιχείρηση EUNAVFOR MED IRINI και πιο πριν την επιχείρηση SOPHIA της ΕUNAVFOR MED.
Επιπλέον στις παραπάνω αποφάσεις του για τη Σομαλία και τη Λιβύη το ΣΑ δεν αναφέρεται μόνο στα κράτη μέλη του ΟΗΕ αλλά και σε περιφερειακούς οργανισμούς ενώ στην περίπτωση της Απόφασης του για τους Χούθι το ΣΑ δεν αναφέρεται καθόλου σε περιφερειακούς οργανισμούς παρά μόνο στον Διεθνή Οργανισμό Ναυσιπλοΐας.
Τέλος στις περιπτώσεις της Σομαλίας και της Λιβύης το ΣΑ με τις παραπάνω αποφάσεις του εξουσιοδοτούσε ρητά τόσο τα κράτη μέλη του ΟΗΕ, όσο και τους περιφερειακούς οργανισμούς να αναλάβουν σχετική δράση προς εφαρμογή των Αποφάσεων του ΣΑ και δη σε σχέση με όλα τα σκάφη.
Αντίθετα στην Απόφασή του για τους Χούθι, το ΣΑ απλά «λαμβάνει υπό σημείωση το δικαίωμα των κρατών μελών να υπερασπίζονται τα σκάφη τους» και μόνον.
Ως εκ τούτου στην περίπτωση της Απόφασης του ΣΑ για τους Χούθι, το ΣΑ απλά νομιμοποιεί την μεμονωμένη σχετική δράση των κρατών μελών του ΟΗΕ και μόνο για την προστασία αποκλειστικά των πλοίων που φέρουν την δική τους σημαία.
Συμπερασματικά λοιπόν η Απόφαση του ΣΑ για τους Χούθι έχει περιορισμένο πεδίο εφαρμογής, ήτοι αποκλειστικά την Ερυθρά Θάλασσα και τα στενά του Baab al-Mandab, και νομιμοποιεί μόνο τη δράση των κρατών μελών του ΟΗΕ και δη αποκλειστικά και μόνο για την προστασία των πλοίων που φέρουν τη δική τους σημαία.
Επομένως η στρατιωτική επιχείρηση της ΕΕ «ΑΣΠΙΔΕΣ» όπως θα αναλύσουμε παρακάτω βρίσκεται πλέον εκτός του πλαισίου των Αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας και αποτελεί μονομερή ενέργεια και δράση της ίδιας της ΕΕ.
Παρότι λοιπόν η Απόφαση ΚΕΠΠΑ 2024/583 του Συμβουλίου της ΕΕ που εκδόθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2024 για τη στρατιωτική επιχείρηση «ΑΣΠΙΔΕΣ» στο προοίμιό της κάνει μνεία στην Απόφαση 2722 (2024) του ΣΑ του ΟΗΕ για τους Χούθι, εντούτοις στη συνέχεια και ιδίως στο άρθρο 1 που καθορίζει την Αποστολή της EUNAVFOR ASPIDES δεν υπάρχει καμία αναφορά στην παραπάνω σχετική Απόφαση του ΣΑ για τους Χούθι.
Αντίθετα στο άρθρο 1 της Απόφασης της ΕΕ για την επιχείρηση SOPHIA της ΕUNAVFOR MED της 20ης Ιανουαρίου 2016 σε σχέση με τη Λιβύη αναφέρεται ρητά η σχετική εξουσιοδοτική Απόφαση του ΣΑ για την «επιβίβαση, έρευνα, κατάσχεση και εκτροπή στην ανοιχτή θάλασσα σκαφών» τα οποία κάνουν παράνομη διακίνηση ανθρώπων και προέρχονται από τη Λιβύη.
Ομοίως στο άρθρο 1 της Απόφασης της ΕΕ για την επιχείρηση EUNAVFOR ATALANTA που εκδόθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2008 επισημαίνεται υπό τον τίτλο «Αποστολή» ότι «η Ευρωπαϊκή Ένωση διεξάγει στρατιωτική επιχείρηση προς στήριξη των αποφάσεων 1814 (2008), 1816 (2008) και 1818 (2008) του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (Atalanta)».
Επομένως εμμέσως πλην σαφώς από το κείμενο της Απόφασης για την EUNAVFOR ASPIDES προκύπτει ότι η επιχείρηση που διεξάγεται είναι αυτοτελής και δεν διεξάγεται προς υποστήριξη της Απόφασης του ΣΑ για τους Χούθι. Άλλωστε η εν λόγω Απόφαση του ΣΑ πουθενά δεν αναφέρεται σε περιφερειακούς οργανισμούς όπως είναι η ΕΕ.
Επιπλέον ενώ όπως προαναφέραμε το πεδίο εφαρμογής της Απόφασης του ΣΑ για τους Χούθι είναι αποκλειστικά η Ερυθρά Θάλασσα και τα Στενά του Baab al-Mandab το πεδίο εφαρμογής της Απόφασης της ΕΕ για την EUNAVFOR ASPIDES είναι πολύ ευρύτερο.
Έτσι στο άρθρο 1 παρ.3 της Απόφασης ΚΕΠΠΑ 2024/583 του Συμβουλίου της ΕΕ για τη στρατιωτική επιχείρηση «ΑΣΠΙΔΕΣ» και υπό τον τίτλο «Αποστολή» καθορίζεται ότι «το θέατρο επιχειρήσεων περιλαμβάνει τα Στενά του Baab al-Mandab και τα Στενά του Ορμούζ, καθώς και τα διεθνή ύδατα στην Ερυθρά Θάλασσα, τον Κόλπο του Άντεν, την Αραβική Θάλασσα, τον Κόλπο του Ομάν και τον Περσικό Κόλπο».
Συμπερασματικά λοιπόν η EUNAVFOR ASPIDES κείται πλέον εκτός του πλαισίου της Απόφασης του ΣΑ για τους Χούθι τόσο γιατί δεν έχει δοθεί εξουσιοδότηση δράσης εκ μέρους του ΣΑ σε περιφερειακές οργανώσεις όπως είναι η ΕΕ όσο και γιατί το πεδίο δράσης της EUNAVFOR ASPIDES εκτείνεται πέραν του πεδίου δράσης της Απόφασης του ΣΑ για τους Χούθι.
Πάντως στην Ερυθρά Θάλασσα «άρχισαν ήδη τα όργανα» καθώς η γερμανική φρεγάτα F-221 «Hessen» δέχθηκε επίθεση από τους Χούθι ανοιχτά της Υεμένης (www.militaire.gr, 28/2/2024), ενώ στη συνέχεια οι Χούθι εξαπέλυσαν επίθεση και κατά του ιταλικού αντιτορπιλικού D-552 «Caio Duillio» (https://gr.euronews.com 3/32024). Και όλα αυτά καθώς η φρεγάτα F-452 «Ύδρα» έφτασε ήδη στην Ερυθρά Θάλασσα (www.kathimerini.gr, 3/3/2024).
* Πρόεδρος του Κόμματος
ΕΛΛΑΔΑ – Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ, Καθηγητής Θεσμών της ΕΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης,
πρώην ευρωβουλευτής
notismarias@gmail.com
