Toυ ΝΟΤΗ ΜΑΡΙΑ *
Η ανάληψη της τεχνικής ηγεσίας της ποδοσφαιρικής ομάδας του Παναθηναϊκού από τον γνωστό Τούρκο προπονητή Φατίχ Τερίμ έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία. Πολύ δε περισσότερο καθώς ο ΠΑΟ απομάκρυνε τον ιδιαίτερα συμπαθή αλλά και επιτυχημένο Σέρβο προπονητή Γιοβάν Γιοβάνοβιτς. Το αθλητικό αυτό θέμα όπως ήταν φυσικό ξεπέρασε τα στενά όρια του ποδοσφαίρου, αγγίζοντας πλέον και τα όρια της πολιτικής. Άλλωστε όπως επισημαίνεται, επειδή «το επαγγελματικό ποδόσφαιρο δεν είναι αθλητισμός, αλλά επιχειρήσεις, η πολιτική επιδιώκει -και κατορθώνει- να το επηρεάζει» (Εστία, 29/12/2023). Έτσι καθώς διανύουμε μια νέα φάση προσέγγισης Ελλάδας-Τουρκίας, αρκετοί πλέον άρχισαν να μιλούν ξανά για την περίφημη «διπλωματία του ποδοσφαίρου». Μάλιστα πολλές αθλητικές εφημερίδες δεν δίστασαν να πολιτι
κοποιήσουν την επιλογή της ηγεσίας του ΠΑΟ να προσλάβει Τούρκο τεχνικό.
Αλλά και ο ίδιος ο Φατίχ Τερίμ με τις δηλώσεις του πολιτικοποίησε την πρόσληψή του καθώς επισήμανε με νόημα ότι δήθεν «μοιραζόμαστε την ίδια θάλασσα», χρησιμοποιώντας ακριβώς την ίδια φρασεολογία με τον Ερντογάν ο οποίος προ μηνός είχε δηλώσει επίσης ότι «με την Ελλάδα μοιραζόμαστε την ίδια θάλασσα» (www.tovima.gr, 29/11/2023). Έτσι δεν είναι τυχαίο ότι αμέσως μετά την πρόσληψη του Φατίχ Τερίμ από τον ΠΑΟ, του τηλεφώνησε ο ίδιος ο Ερντογάν για να τον συγχαρεί (www.newsit.gr, 27/12/2023), ενώ οι τουρκικές εφημερίδες με πηχυαίους τίτλους ανακοίνωναν την έλευση του Φατίχ Τερίμ στην Αθήνα (www.dailysabah.com, 26/12/2023) αποκαλώντας τον με το γνωστό του χαρακτηρισμό, «ο αυτοκράτορας» (www.dailysabah.com, 27/12/2023), χαρακτηρισμό τον οποίο έσπευσαν ασμένως να επαναλάβουν διάφορες αθλητικές εφημερίδες.
Μάλιστα όπως επισημαίνει και η Εστία (29/12/2023, σελ.1) «δεν είναι λοιπόν νεαρός και άπειρος «ποδοσφαιράνθρωπος» ο νέος τεχνικός του Παναθηναϊκού Φατίχ Τερίμ. Είναι ο εκλεκτός της τουρκικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας, είναι προσωπικός φίλος του Προέδρου Ερντογάν, είναι -όπως και να το δει κανείς- ένας άνθρωπος δημοφιλής αλλά και επιδραστικός στην σημερινή Τουρκία».
Βεβαίως ο φίλαθλος κόσμος δεν έχει επίσης ξεχάσει το γεγονός ότι γνωστός Τούρκος επιχειρηματίας εκδήλωσε το ενδιαφέρον του να αγοράσει την ποδοσφαιρική ομάδα του Βόλου (https://www.sport24.gr, 28/11/2023), ενώ στη συνέχεια έδειξε ενδιαφέρον και για αγορά των τηλεοπτικών δικαιωμάτων του ΠΑΟ για σχετική προβολή των αγώνων της Ομάδας του τριφυλλιού στην Τουρκία από την συνδρομητική του πλατφόρμα Exxen (www.thepressroom.gr, 26/12/2023).
Γνωστά παπαγαλάκια βέβαια της ελληνο-τουρκικής προσέγγισης άρχισαν να επενδύουν στην περίφημη «διπλωματία του ποδοσφαίρου», μιας και με αφορμή την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα στις 7 Δεκεμβρίου 2023, Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν υπέγραψαν Μνημόνιο Κατανόησης (MoU) στον τομέα του αθλητισμού που πέραν των άλλων προωθεί «τη συνεργασία και τις ανταλλαγές μεταξύ εθνικών ομοσπονδιών και αθλητικών ομίλων» (www.naftemporiki.gr, 7/12/2023). Και αυτό ως απαραίτητο συμπλήρωμα της «διπλωματίας των σεισμών» αλλά και της περίφημης «θετικής ατζέντας» για διεύρυνση της οικονομικής συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας.
Μια συνεργασία η οποία φαίνεται να προχωρά και σε θέματα τα οποία έχουν σχέση και με το ενδιαφέρον δημιουργίας μαρίνας αλλά και αγοράς του λιμανιού του Βόλου εκ μέρους του ως άνω Τούρκου επιχειρηματία που παζαρεύει την αγορά της ποδοσφαιρικής ομάδας του Βόλου (www.typosthes.gr, 4/12/2023).
Ταυτόχρονα έχει αρχίσει η διερεύνηση των δυνατοτήτων συνεργασίας ελληνικών και τουρκικών Πανεπιστημίων που άλλωστε συμφώνησαν πρόσφατα Μητσοτάκης και Ερντογάν, χωρίς μάλιστα να αποκλείεται και η ίδρυση εν Ελλάδι παραρτημάτων τουρκικών Πανεπιστημίων, ως προβολή πολιτιστικής ισχύος (softpower) της Τουρκίας, όπως αποκάλυψε στο KONTRA στις 28/12/2023 ο συνάδελφος Γιάννης Μάζης αναφερόμενος ειδικότερα στο Emre Institute, επιβεβαιώνοντας πλήρως την εφημερίδα Εστία (Εστία, 17/12/2023 και 29/12/2023, σελ.1).
Η «διπλωματία του ποδοσφαίρου» όμως δεν είναι κάτι το καινούργιο. Ήδη αμέσως μετά τη Συμφωνία του Ελσίνκι το 1999, αποτέλεσε αντικείμενο κοινής προσπάθειας του Γιώργου Παπανδρέου και του Ισμαήλ Τζεμ.
Στο πλαίσιο αυτό οι δύο τότε υπουργοί Εξωτερικών κατέληξαν σε συμφωνία για την κοινή διεκδίκηση της διοργάνωσης των τελικών του Euro 2008. Έτσι Παπανδρέου και Τζεμ αποφάσισαν στην Άγκυρα στις 6/4/2001 «ότι οι δύο χώρες θα διεκδικήσουν από κοινού την ανάληψη» του Euro 2008 (http://greece.flash.gr, 6/4/2001).
Το εν λόγω εγχείρημα της «διπλωματίας του ποδοσφαίρου» των Παπανδρέου – Τζεμ είχαμε την ευκαιρία να το αναλύσουμε στο βιβλίο μας με τίτλο «Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση και Ελληνοτουρκική προσέγγιση» (Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2005, σελ. 419).
Στο πλαίσιο αυτό είχαμε επισημάνει ότι «η διπλωματία του ποδοσφαίρου αποτέλεσε ένα ενδιαφέρον εγχείρημα στην προώθηση των ελληνο-τουρκικών σχέσεων γιατί επιχειρήθηκε σ’ ένα τομέα όπως είναι το ποδόσφαιρο που κυριαρχείται σε μεγάλο βαθμό από τη βία και το πάθος. Ταυτόχρονα αποτελεί το λαοφιλέστερο άθλημα και ως εκ τούτου μια σχετική επιτυχία στον εν λόγω τομέα θεωρήθηκε ότι θα μπορούσε να συμβάλει τα μέγιστα στην προσέγγιση των δύο λαών.
Η Κύπρος, όπως ήταν φυσικό, αντέδρασε στο εγχείρημα (Τα Νέα- Ομάδα, 7.11.2001, σελ. 11). Το γεγονός αυτό οπωσδήποτε επηρέασε αρνητικά το όλο κλίμα με αποτέλεσμα να προκληθεί «αντίδραση από 5 ποδοσφαιρικές ενώσεις» σε σχέση με τη συνδιοργάνωση του Euro 2008 με την Τουρκία (Τα Νέα – Ομάδα, 8.11.2001, σελ. 2).
Παρά τις αντιδράσεις όμως αυτές, η υποψηφιότητα συνδιοργάνωσης της τελικής φάσης του Euro 2008 κατατέθηκε (Τα Νέα, 20.11.2001).
Ταυτόχρονα διάφορα γεγονότα φόρτισαν το θυμικό κυρίως των Ελλήνων φιλάθλων με αποκορύφωμα:
α) την υπογραφή της συμφωνίας για την ανάληψη της συνδιοργάνωσης στις 28/8/2001, ήτοι την ημέρα της θλιβερής επετείου της καταστροφής της Σμύρνης και
β) τα γεγονότα στον ποδοσφαιρικό αγώνα Εθνικών Ομάδων Ελπίδων Τουρκίας-Ελλάδας.
Κυρίως όμως, τα επεισόδια στον ποδοσφαιρικό αγώνα Φενέρ Μπαξέ –Παναθηναϊκός, η επίθεση που δέχθηκαν οι Γ. Παπανδρέου και Ε. Βενιζέλος από τους οπαδούς των πρασίνων αλλά και οι συγκρούσεις Ελλήνων και Τούρκων φιλάθλων στην Κωνσταντινούπολη μετά τον ποδοσφαιρικό αγώνα, σφράγισαν τις εξελίξεις. Επιπλέον η δύναμη των ποδοσφαιρικών γεγονότων και του τουρκικού εθνικισμού που επικράτησε στον ποδοσφαιρικό αυτό αγώνα με το τεράστιο πανό του Μωάμεθ του Β’ να εισέρχεται στην Κωνσταντινούπολη απέδειξαν σε όλους ότι ήδη είχαν προχωρήσει με πολύ βιαστικά βήματα σε ένα σοβαρό τομέα που άπτεται της ψυχολογίας των ποδοσφαιρικών μαζών που έχουν επί δεκαετίες γαλουχηθεί με συγκεκριμένα στερεότυπα.
Τελικά η κοινή υποψηφιότητα δεν έγινε δεκτή από την UEFA καθώς η υποψηφιότητα αποδυναμώθηκε μετά τα επεισόδια στον ποδοσφαιρικό αγώνα Φενέρ Μπαξέ-Παναθηναϊκός, όπως αποκάλυψε σχετικό δημοσίευμα της γαλλόφωνης ελβετικής εφημερίδας «Λε Νιμάνς» που αναπαράχθηκε στον ελληνικό Τύπο (Τα Νέα, 27.11.2002)».
Αυτά λοιπόν τονίζαμε το 2005 στο παραπάνω βιβλίο μας.
Είκοσι δύο χρόνια μετά, τεχνοκράτες και πολιτικοί σε Αθήνα και Άγκυρα επιχειρούν να ξαναζεστάνουν την περίφημη «διπλωματία του ποδοσφαίρου» με αφορμή τον Φατίχ Τερίμ και όχι μόνο.
* Πρόεδρος του Κόμματος
ΕΛΛΑΔΑ – Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ, Καθηγητής Θεσμών της ΕΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης,
πρώην Ευρωβουλευτής
notismarias@gmail.com
