Μπορεί άραγε η Τέχνη να υπερασπιστεί τη Δημοκρατία;
Tης ΝΑΝΤΙΑΣ ΣΑΛΤΕΡΗ *
Με αφορμή τις πρόσφατες αντιδράσεις της Ελληνίδας εκπροσώπου στον διαγωνισμό της Eurovision, κατά την διάρκεια συνέντευξης της εκπροσώπου του Ισραήλ, τέθηκε για μια ακόμα φορά στο δημόσιο διάλογο κατά πόσο οι καλλιτέχνες δικαιούνται να εκφράζουν πολιτική άποψη και να τοποθετούνται δημόσια για θέματα που απασχολούν την κοινωνία και τολμώ να πω ότι η πλειονότητα των μέσων μαζικής ενημέρωσης τάχθηκε καταφανώς κατά της παραπάνω αντίδρασης της Ελληνίδας τραγουδίστριας, με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο μάλιστα να παίρνει θέση για το εν λόγω συμβάν, λέγοντας ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι δεν δικαιούται ένας καλλιτέχνης να παίρνει πολιτική θέση όταν εκπροσωπεί την Ελλάδα σε ένα διαγωνισμό.
Το παραπάνω συμβάν νομίζω πρέπει να σταθεί αφορμή για να συζητήσουμε ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης και του καλλιτέχνη στην σύγχρονη εποχή, χωρίς να εστιάζουμε στο αν συμφωνούμε ή διαφωνούμε με το πολιτικό μήνυμα, που εικάζουμε προσπάθησε να περάσει η συγκεκριμένη καλλιτέχνης αυτό καθαυτό. Η Τέχνη διαχρονικά αποτελούσε ένα όχημα αλλαγής του κόσμου, ένα μέσο αφύπνισης συνειδήσεων, έναν μοχλό κοινωνικών διεργασιών και αλλαγών που ακόμα και στους πιο σκοτεινούς καιρούς έχει σταθεί στυλοβάτης της δημοκρατίας και της υπεράσπισης της Ειρήνης. Ο Καλλιτέχνης όχι μόνο δεν θα έπρεπε να ασχολείται αποκλειστικά με τα της τέχνης του, όπως διαμηνύουν τα σύγχρονα ελληνικά Μ.Μ.Ε. αλλά επιβάλλεται να τοποθετείται για τα ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία, να αφυπνίζει συνειδήσεις, να ασκεί κριτική στην εκάστοτε εξουσία και να στηλιτεύει τα κακώς κείμενα. Αυτός είναι ο διαχρονικός ρόλος της τέχνης, των καλλιτεχνών και των πνευματικών ανθρώπων εν γένει, που διαστρεβλώνεται από την πλειονότητα των εγχώριων Μ.Μ.Ε.
Ανεξαρτήτως λοιπόν του συγκεκριμένου μηνύματος και του τρόπου που εκφράστηκε από την εν λόγω καλλιτέχνη, θα έπρεπε σαφώς να μας προβληματίζει από το πόσο εύκολα και απαίδευτα θεωρείται πλέον η ελευθερία της έκφρασης και η δημόσια τοποθέτηση απρέπεια που υπερβαίνει τα εσκαμμένα. Το επιχείρημα δε, ότι στο εν λόγω διαγωνισμό η ανωτέρω καλλιτέχνης εκπροσωπούσε την Ελλάδα, άρα εξέφρασε μια εθνική θέση, δεν είναι βάσιμο καθώς ο καλλιτέχνης είναι λογικό και θεμιτό να «εκμεταλλευτεί» την δημοσιότητα μιας καλλιτεχνικής στιγμής για να εκφράσει την θέση του, εξέφρασε δε μια άποψη για τον πόλεμο στην Γάζα που σίγουρα απηχεί την γνώμη μιας σημαντικής μερίδας της ελληνικής κοινωνίας.
Θα έπρεπε λοιπόν τόσο οι εκπρόσωποι των Μ.Μ.Ε όσοι και οι εκπρόσωποι της Κυβέρνησης να τοποθετούνται πιο προσωπικά σχετικά με την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης, καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος να οδηγηθούμε σε επικίνδυνα μονοπάτια λογοκρισίας που και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες θα αυτολογοκρίνονται και θα αυτοπεριορίζονται για να αποφύγουν να γίνουν βορά τηλεοπτικών εκπομπών. Οι «πραγματικοί» Καλλιτέχνες είναι άνθρωποι με βάθος που αγωνίζονται για τον κόσμο, που δεν δειλιάζουν μπροστά στην εξουσία, που δεν διστάζουν να υψώσουν το ανάστημα τους και αυτό θα έπρεπε να προάγεται και να αναδεικνύεται.
Στην ουσία η Τέχνη και όσοι πραγματικά την υπηρετούν αποτελούν ένα μέσο υπεράσπισης της Δημοκρατίας και των θεσμών της (τουλάχιστον έτσι θα έπρεπε να είναι) και κάθε προσπάθεια φίμωσης και περιορισμού της πρέπει να στηλιτεύεται από την κοινωνία και να θέτει σε επαγρύπνηση τα αντανακλαστικά των δημοκρατικών πολιτών.
* Δικηγόρος,
Διπλωματούχος Φορολογικού Δικαίου,
Αν. Γραμματέας Τομέα Επιστημόνων ΠΑ.ΣΟ.Κ – ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΑΛΛΑΓΗΣ
