Διδάκτωρ Διεθνούς Δικαίου
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε πρόσφατα τον θεσµικό κανονισµό για τον χρηµατοδοτικό µηχανισµό Security Action for Europe (SAFE), ένα φιλόδοξο πρόγραµµα που προβλέπει τη διάθεση 150 δισ. ευρώ για την ενίσχυση και αναβάθµιση των αµυντικών δυνατοτήτων των κρατών-µελών, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας ReArm Europe / Readiness 2030. Εντούτοις, ήδη αναδεικνύονται σοβαρά κενά, τα οποία θέτουν ευθέως σε κίνδυνο τα ζωτικά συµφέροντα ασφάλειας της Ελλάδας και της Κύπρου.
Πρωτίστως, η υιοθέτηση του κειµένου στηρίχθηκε από την Επιτροπή στο άρθρο 122 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ (ΣΛΕΕ), µια διάταξη η οποία εφαρµόζεται σε περιπτώσεις, έκτακτης ανάγκης η οποία παρακάµπτει την αναγκαία οµοφωνία που ορίζεται στα άρθρα 212 και 218 ΣΛΕΕ για ζητήµατα Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άµυνας. Επιπλέον, κατόπιν εισήγησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το Συµβούλιο της ΕΕ απέκλεισε σκανδαλωδώς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από τη διαδικασία συναπόφασης, παραβιάζοντας ευθέως τα άρθρα 13, 14 και 36 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ).
Θεσµική εκτροπή
Η παρούσα θεσµική εκτροπή αποτελεί µια «χειρουργική» καταστρατήγηση κρίσιµων ασφαλιστικών δικλίδων, µε προφανή στόχο τη δηµιουργία µιας παρασκηνιακής «κερκόπορτας» στη συµµετοχής της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή αµυντική αρχιτεκτονική ασφαλείας. Σε συνθήκες οµοφωνίας, Αθήνα και Λευκωσία θα ήταν σε θέση να ασκήσουν βέτο, ενώ το Κοινοβούλιο της Ευρώπης -που πρόσφατα εξέδωσε µια δριµεί επικριτική έκθεση για την Γείτονα- θα ήταν δύσκολο να δεχθεί την έµµεση συµπερίληψη της Άγκυρας. Ως εκ τούτου, ορισµένοι κύκλοι στις Βρυξέλλες προτίµησαν την παράκαµψη των θεσµικών περιορισµών για να ικανοποιήσουν έµµεσα την Άγκυρα.
Η θλιβερή διαπίστωση επ αυτού, αφορά την ελληνική εξωτερική πολιτική, που αντι να διαµορφώνει τις εξελίξεις, τις παρακολουθεί παθητικά και µε εµφανή αµηχανία. Ταυτόχρονα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το µοναδικό όργανο άµεσης δηµοκρατικής νοµιµοποίησης στην ΕΕ, διολισθαίνει στον ρόλο του απλού παρατηρητή θεατή των αµυντικών δαπανών.
Υπεργολαβίες
Επιπροσθέτως, από το κείµενο του κανονισµού προκύπτει ότι, παρά τις διακηρύξεις για περιορισµό της χρήσης εκτός Ένωσης- εξαρτηµάτων (έως 35%), δίδεται η ευχέρεια για υπεργολαβίες προς τρίτες χώρες, µεταξύ των οποίων και η Τουρκία, µέσω θυγατρικών της σε Βουλγαρία και Ιταλία. Κατά συνέπεια, η Γείτονα -µε ενεργή την απειλή πολέµου (casus belli) κατά της Ελλάδας από το 1995 και κατοχή σχεδόν του 40 % της Κύπρου επί µισό αιώνα- ενδέχεται να αντλήσει ευρωπαϊκά κονδύλια για την παραγωγή µη επανδρωµένων αεροσκαφών (UAVs), τα οποία αύριο, ίσως περιπολούν πάνω από τα ελληνικά νησιά.
Άλλο ένα τρωτό σηµείο στον κανονισµό εντοπίζεται στη δυνατότητα σύστασης κοινοπραξιών-εξπρές «λόγω κατεπείγοντος», ακόµη και µονοµερώς, παρακάµπτοντας τον έλεγχο προέλευσης τεχνολογίας των αµυντικών συστηµάτων. Στο θολό αυτό σκηνικό ενισχύεται περαιτέρω η πιθανότητα τουρκικής εµπλοκής υπό τον µανδύα της επείγουσας περίστασης.
Ρήτρες
Στο κείµενο του SAFE επισηµαίνεται ο όρος «οµονοούσες χώρες» (like-minded partners), µε τον οποίο παρουσιάζεται η Τουρκία ως κράτος που συµµερίζεται τις ευρωπαϊκές αξίες, παρά τις έκδηλες αναθεωρητικές της πολιτικές. Ο παραπάνω όρος αντίθετα, έπρεπε να συνοδεύεται από αυστηρές ρήτρες, απαιτώντας από την Άγκυρα να πληροί συγκεκριµένες δεσµεύσεις, όπως την άρση του casus belli, το σεβασµό της Σύµβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) -που ειρήσθω εν παρόδω συνιστά αναπόσπαστο τµήµα του ευρωπαϊκού κεκτηµένου, καθώς η ΕΕ την έχει υπογράψει από το 1998 ως Οργανισµός- και τη συµµόρφωση µε τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Η απουσία των ανωτέρω δεσµεύσεων πυροδοτεί επικίνδυνα νοµικά και πολιτικά προηγούµενα, διαβρώνοντας τη συνοχή και την αξιοπιστία της «κοινής» ευρωπαϊκής αµυντικής πολιτικής.
Σε αυτό το τοξικό περιβάλλον που έχει σφυρηλατηθεί από κοντόφθαλµες αποφάσεις ενός ανεπαρκούς και ακατάλληλου ευρωπαϊκού διευθυντηρίου, η Αθήνα επιβάλλεται να ενεργήσει µε πυγµή και χωρίς αναβολή. Αρχικά να απαιτήσει ρήτρα αποκλεισµού χωρών, που απειλούν την εδαφική ακεραιότητα κράτους µέλους. Επιπλέον να επαναφέρει το ζήτηµα στην επόµενη Σύνοδο Κορυφής και να αξιοποιήσει όλες τις διπλωµατικές πλατφόρµες (ΕΕ, ΝΑΤΟ, Συµβούλιο Ασφαλείας ΟΗΕ) που µετέχει, αναδεικνύοντας τον τουρκικό αναθεωρητισµό. Παράλληλα να αντιστρέψει την αποτυχηµένη πολιτική κατευνασµού και φοβικότητας των «ήρεµων νερών».
Μόνον µε αυστηρή εφαρµογή και δεσµευτικές ασφαλιστικές δικλείδες το SAFE δύναται να καταστεί θεµέλιο στρατηγικής αυτονοµίας για την Ευρώπη.
Η τρέχουσα µορφή του «κλείνει το µάτι» στην Τουρκία για έµµεση συµµετοχή της αµυντικής της βιοµηχανίας στο Readiness 2030. Η Ελλάδα, βυθισµένη σε διπλωµατική αφωνία, παρατηρεί αµήχανα την «αλληλέγγυα» Ευρώπη να χρηµατοδοτεί, ευθέως ή εµµέσως, τη νεοοθωµανική ατζέντα της «Γαλάζιας Πατρίδας». Η ώρα για άοκνη, πολυεπίπεδη και αποφασιστική εξωτερική πολιτική είναι τώρα. Η προσφυγή στο ΔΕΕ και η θέσπιση δεσµευτικών ρητρών συµµόρφωσης κρίνονται επιτακτικές, ώστε η Ένωση να µη θυσιάσει τις αρχές της στον βωµό της ταχύτητας. Κάθε καθυστέρηση ισοδυναµεί µε στρατηγικό εθνικό αυτογκόλ, δύσκολα αναστρέψιµο.
