Tου Λευτέρη Καρχιμάκη *
Η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη σηματοδοτεί πως δυστυχώς οι Ευρωπαϊκοί λαοί ξεχνάμε γρήγορα. Λες και δεν ήταν οι δυνάμεις του ναζισμού και του φασισμού που έπνιξαν την Ευρώπη στο αίμα. Λες και δεν ήταν η ακροδεξιά που το έδωσε ιδεολογικό υπόβαθρο για να δικαιολογηθούν όλες οι θηριωδίες κατά της ανθρωπότητας. Όπως όμως ξεχνάνε οι Ευρωπαϊκοί λαοί, έτσι ξεχνάει και η Ευρωπαϊκή ηγεσία. Η ευθύνη μάλιστα της τελευταίας είναι βαρύτερη καθώς ο ρόλος της είναι στις σκοτεινές εποχές να δίνει διέξοδο και όχι να επαναλαμβάνει τα λάθη του παρελθόντος σε πανευρωπαϊκή κλίμακα.
Τα ακροδεξιά τέρατα του 20ού αιώνα δεν θα υπήρχαν δίχως την ανέχεια, δεν θα υπήρχαν δίχως την ταπείνωση ολόκληρων λαών και δεν θα υπήρχαν δίχως το συναίσθημα εκτεταμένης ανασφάλεια για το αύριο. Αντίστοιχα το αβγό του φιδιού στην Ευρώπη δεν θα είχε εκκολαφθεί αν η Ευρώπη σε κάθε κρίση από το 2010 μέχρι σήμερα είχε κινηθεί με βασικό άξονα την αλληλεγγύη. Δεν θα είχαμε την Λεπέν, την Μελόνι και την εγκληματική οργάνωση Χρυσή Αυγή αν αντί για άκρατη λιτότητα είχε ως προτεραιότητα την δίκαιη κατανομή των βαρών, την σύγκρουση και την πρόληψη απέναντι σε αυτούς που όντως προκαλέσαν την κρίση. Τα ακροδεξιά τέρατα στην Ευρώπη είναι δηλαδή το αποτέλεσμα της μη σύγκρουσης με την τραπεζική απληστία και της μη πρόληψης των Ευρωπαϊκών θεσμών απέναντι στην ανεύθυνη δημοσιονομική πολιτική συντηρητικών κυβερνήσεων με χαρακτηριστικό παράδειγμα την κυβέρνηση Καραμανλή.
Αντίστοιχα η έλλειψη αλληλεγγύης στο προσφυγικό και το μεταναστευτικό έριξε νερό στο μύλο της ακροδεξιάς. Τα κράτη υποδοχής του νότου δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα και την τεχνογνωσία ενσωμάτωσης των πληθυσμών αυτών. Η συντηρητική Ευρωπαϊκή ηγεσία επέλεξε να κλείσει κατά κανόνα τα σύνορα προς την βόρεια Ευρώπη και αντί να επενδύσει σε πολιτικές ένταξης πριμοδότησε λογικές κοινωνικού διαχωρισμού και αποκλεισμού των προσφύγων και μεταναστών. Εάν η διαχείριση του μεταναστευτικού σημαίνει μηδενική προσπάθεια ομαλής ένταξης, συγκέντρωση των μεταναστών σε συγκεκριμένες γειτονιές οι οποίες σταδιακά μετατρέπονται σε γκέτο ή ο εγκλεισμός τους σε αποθήκες ψυχών όπως τα camps και η παντελής έλλειψη κανόνων τότε η ακροδεξιά θα βρει γόνιμο έδαφος. Μια τέτοια προσέγγιση βαθαίνει τις κοινωνικές αντιθέσεις και δημιουργεί ένα εκρηκτικό κλίμα το οποίο δεν είναι εποικοδομητικό για κανέναν. Από την μία οι ντόπιοι νιώθουν, δικαίως ή αδίκως, ότι βρίσκονται υπό οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική απειλή. Από την άλλη οι πρόσφυγες και οι μετανάστες νιώθουν ότι το κράτος υποδοχής τους αντιμετωπίζει ως ανθρώπους β’ κατηγορίας και εχθρούς. Επομένως αντί να προσπαθήσουν να ενταχθούν, νιώθουν και δρουν ως σώμα ξένο προς την ντόπια κοινωνία.
Με βάση τα παραπάνω θέλω να ξεκαθαρίσω κάτι. Δεν ισχυρίζομαι ότι η φτώχεια σε κάνει φασίστα. Άλλωστε οι φτωχοί και οι κατατρεγμένοι κάθε λαού ήταν που κατά βάσει έδωσαν και δίνουν τον αγώνα απέναντι στην ακροδεξιά. Να θυμίσουμε ότι ο Παύλος Φύσσας ήταν παιδί μιας λαϊκής οικογένειας, από μία εργατική γειτονιά. Αυτό όμως που όντως ισχυρίζομαι, είναι ότι όταν δεν υπάρχουν αξιόπιστες προοδευτικές ενναλακτικές, η φτώχεια και ο φόβος εύκολα οδηγούν στα σκοτεινά μονοπάτια της ακροδεξιάς. Η Ευρωπαϊκή ηγεσία τα τελευταία 10 χρόνια υπερασπίστηκε μια διπλή στρατηγική. Από την μία ακολούθησε βασικά μια πολιτική δημοσιονομικής λιτότητας, και την ίδια στιγμή επιδίωξε να απονομιμοποιήσει τις προοδευτικές κυβερνήσεις, λέγοντας ότι δεν υπάρχει ενναλακτική στον βάρβαρο νεοφιλελευθερισμό. Με το να υποσκάπτει όμως την προοπτική των προοδευτικών πολιτικών και κομμάτων, δίχως να δίνει λύση στην κρίση που βίωναν χιλιάδες οικογένειες σε όλη την Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή ηγεσία, άθελα της τάισε το τέρας της ακροδεξιάς, του ευρωσκεπτικισμού και της διχόνοιας.
Για όλους του παραπάνω λόγους, οι Ευρωεκλογές που έρχονται είναι ένα σημαντικό ορόσημο. Δεν μπορούμε να αφήσουμε την Ευρώπη ούτε στα χέρια των ακροδεξιών ούτε βεβαίως στο έλεος των συντηρητικών δυνάμεων που δημιούργησαν τις συνθήκες επανεμφάνισης των εφιαλτών του 20ού αιώνα. Χρειαζόμαστε μια αλλαγή κεφαλαίου για την Ευρώπη. Προκειμένου στο νέο κεφάλαιο να μην υπάρχει η ακροδεξιά απειλή ούτε ως υποσημείωση, πρέπει να γράψουμε αυτό το κεφάλαιο πάνω σε τρεις άξονες αλληλεγγύη, κοινωνική δικαιοσύνη, ελπίδα και προοπτική για την κοινωνική πλειοψηφία.
* Λέκτορας πολιτικών επιστημών
στο Πανεπιστήμιο του Leiden
