Για να καταλάβουµε καλύτερα τις επιλογές της Ρωσίας, των ΗΠΑ και των σηµερινών χωρών µελών της ΕΕ, στην Ουκρανία, είναι χρήσιµο να θυµηθούµε λίγο την ιστορία της Ρωσίας και τις σχέσεις της µε τα έθνη και τα κράτη στα δυτικά σύνορά της. Οι σηµερινές εξελίξεις, όσο παράδοξες και αν φαίνονται, µοιάζουν µε πολλά γεγονότα του παρελθόντος.
Θα αναφερθώ σε µερικές πολύ χαρακτηριστικές επιλογές, που διαµόρφωσαν την γεωγραφία και την ιστορία της ευρύτερης περιοχής, αλλά και του κόσµου γενικότερα, για να δούµε τις αναλογίες και τις πιθανές, ακόµη πιο επικίνδυνες εξελίξεις, που µπορεί να ακολουθήσουν, στο προσεχές µέλλον.
- Η τσαρική Ρωσία, παρότι, ήταν αδύναµη οικονοµικά, είχε φεουδαρχική, προκαπιταλιστική οικονοµία, η έκτασή της, ο µεγάλος σχετικά πληθυσµός και ο ανάλογος στρατός της και, κυρίως η δυναµική διπλωµατία της, επηρέαζε καθοριστικά τις εξελίξεις στην Ευρώπη. Ήταν η πρωταγωνίστρια του συνεδρίου της Βιέννης το 1815, εκεί που οι τότε Αυτοκρατορίες αποφάσισαν να στηρίξουν τον µεγάλο ασθενή της εποχής, την Οθωµανική Αυτοκρατορία, γιατί φοβόταν την κατανοµή ισχύος µεταξύ τους, από την διάλυσή της. Αυτό ξέρουµε από την ελληνική ιστορία, δεν ξέρουµε όµως ότι στο ίδιο συνέδριο αποφασίστηκε ο διαµελισµός της Πολωνίας, µεταξύ Ρωσίας, Πρωσίας και Αυστροουγγαρίας. Στην µοιρασιά συµπεριελήφθη και το µεγαλύτερο µέρος της σηµερινής Ουκρανίας.
- Οι αποικιοκρατικές ευρωπαϊκές χώρες προκάλεσαν τον πρώτο παγκόσµιο πόλεµο, για την αναδιανοµή των αποικιών τους, κυρίως της Αφρικής, γιατί η οικονοµική ανάπτυξή τους, κυρίως της Γερµανίας που είχε και τις λιγότερες αποικίες, εξαρτιόταν από τις πρώτες ύλες τους. Οι Αυτοκρατορίες καταστράφηκαν, δίνοντας την δυνατότητα να αναδειχθεί σε υπερδύναµη η πρώην αποικία τους, οι ΗΠΑ και, να αλλάξει το καθεστώτος στην Ρωσία. Η δηµιουργία της Σοβιετικής Ένωσης, έγινε, πάλι µετά από συµφωνία Γερµανίας και Ρωσίας, µε την Συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ, το 1918.
Με τη Συνθήκη η Γερµανία πήρε το 1/4, της τότε Ρωσίας και, φυσικά την Πολωνία και µεγάλο µέρος της Ουκρανίας και στράφηκε στο δυτικό και Βαλκανικό µέτωπο.
- Η Ναζιστική Γερµανία, αφού µε την Συµφωνία του Μονάχου, µε τις δυτικές ευρωπαϊκές δυνάµεις, στο βωµό του κατευνασµού του Χίτλερ, πήρε χωρίς πόλεµο την Σουδητία από την Τσεχοσλοβακία, και στην συνέχεια κατέλαβε όλη την χώρα. Ακολούθησε το Σύµφωνο «Μη επίθεσης» Ρίµπεντροπ-Μολότωφ, µεταξύ της Ναζιστικής Γερµανίας και της Σοβιετικής Ένωσης, τον Αύγουστο του 1939, σε λίγες ηµέρες, έφερε τα Ναζιστικά στρατεύµατα να καταλαµβανουν την Δυτική Πολωνία και τα Σοβιετικά την Ανατολική. Η σφαγή του Κατίν από τους Σοβιετικούς ήταν η φρικτότερη επιλογή τους. Σε λιγότερο από ένα χρόνο η ναζιστική Γερµανία επιτέθηκε και στην Σοβιετική Ένωση.
Η Ευρώπη και το σχέδιο Μάρσαλ
- Η κατεστραµµένη δυτική Ευρώπη ανασυγκροτήθηκε οικονοµικά µε την υποστήριξη των ΗΠΑ και µε το σχέδιο Μάρσαλ και στήριξε την ασφάλειά της στο ΝΑΤΟ, δηλαδή στις ΗΠΑ, και η ανατολική Ευρώπη από την Σοβιετική Ένωση.
- Η διάλυση του Συµφώνου της Βαρσοβίας και της Σοβιετικής Ένωσης, µε κορύφωση την οικονοµική κατάρρευση της Ρωσίας, που ακολούθησε, δηµιούργησε την Δυτική, κυρίως την Αµερικάνικη µονοκρατορία.
- Η Δύση και ειδικά η Ουάσιγκτον, αντιµετώπισε µε περίσσεια αλαζονεία την Ρωσία στην περίοδο της µονοκρατορίας της, επιδιώκοντας να εξαγοράσει όλες τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους της και τους βασικούς πυλώνες της οικονοµίας της.
Η Ρωσία µε τον Πούτιν Πρόεδρο από το 2000, µετά την οικονοµική κρίση του 1998, πέτυχε να ανατάξει την οικονοµία της, ελέγχοντας τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους, τα ΜΜΕ και τις τράπεζες.
Η Ρωσία
- Η Ρωσία, αφού κατέστειλε την εξέγερση στην Τσετσενία, εισέβαλε στην Γεωργία (Νότια Οσετία) το 2013 και το 2014 στην Κριµαία. Οι συµφωνίες Μινσκ 1 και 2, φάνηκε να αποτρέπουν την Πολεµική σύγκρουση, µεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.
Όµως, η εµµονή της Δύσης να ελέγξει τις χώρες δυτικά και νότια της Ρωσίας, για να περιορίσει τις µελλοντικές φιλοδοξίες Ρωσίας και η επιλογή του Πούτιν και της Ρωσικής οικονοµικής και στρατιωτικής ελίτ, να επανακτήσουν περιοχές της Ουκρανίας µε πυκνό ρωσόφωνο πληθυσµό και πλούσιες πλουτοπαραγωγικές πηγές, οδήγησαν στην εισβολή το 2022 στην Ουκρανία, για να καταλάβει το Κίεβο και να τοποθετήσει ελεγχόµενη κυβέρνηση.
Ούτε η Δύση µέτρησε καλά της Ρωσία, ούτε η Ρωσία τις δυνάµεις της. Δυο χρόνια πολέµου µπορεί να συρρίκνωσαν την Ρωσική οικονοµία, όµως ήταν αρκετά να βυθίσουν σε µια νέα κρίση τις περισσότερες χώρες της ΕΕ, και σε συνδυασµό µε την µετανάστευση και την κλιµατική κρίση, να αλλάξουν τον πολιτικό χάρτη σε πολλές χώρες της ΕΕ, αποσταθεροποιώντας ακόµη και το κράτος δικαίου και την δηµοκρατία.
- Σε µια τέτοια συγκυρία ξεκινάει η νέα προεδρία Τράµπ.
Ο Τράµπ, οι παλιοί και νέοι ολιγάρχες των ΗΠΑ, αυτοί που έχτισαν τον νέο κύκλο της παγκοσµιοποίησης, από την δεκαετία του ’80, επιλέγουν την αναδίπλωση, γιατί βλέπουν ότι λειτουργεί αντίστροφα για τα συµφέροντά τους.
Σύµµαχοι τους είναι τα χαµηλότερα κοινωνικά και µορφωτικά στρώµατα, όπως στην ΕΕ, που πλήττονται πιο πολύ από την παγκοσµιοποίηση, µε την µεταφορά µεγάλων τµηµάτων της παραγωγής στην Ανατολή και ιδιαίτερα στην Κίνα.
Όταν η Κίνα, εκτός από την παραγωγή έντασης εργασίας, κάνει άλµατα και στις νέες τεχνολογίες, τότε οι γεωοικονοµικές ισορροπίες αλλάζουν.
Οι ΗΠΑ έχουν πλέον µεγάλα ελλείµµατα στο εµπορικό τους ισοζύγιο και οι χώρες που έχουν πλεονάσµατα είναι το Μεξικό, ο Καναδάς, η Κίνα, η ΕΕ, κυρίως η Γερµανία.
Δασµοί
- Ο Τράµπ πιστεύει ότι, η αύξηση των δασµών είναι το βασικό του όπλο, όπως και η αποσταθεροποίηση στον τοµέα της ασφάλειας των εµπορικών ανταγωνιστών του στην ΕΕ.
Η Ρωσία του Πούτιν είναι το κατάλληλο όχηµα για να πιέσει τις ευρωπαϊκές χώρες του ΝΑΤΟ να πολλαπλασιάσουν τις αµυντικές δαπάνες τους, δηλαδή να αγοράσουν από τις αµερικάνικες αµυντικές βιοµηχανίες ακόµη περισσότερο πολεµικό εξοπλισµό.
Η οικονοµική και πολιτική ιστορία όµως διδάσκει ότι: Οι υψηλοί δασµοί που έβαλαν οι ΗΠΑ στην περίοδο του µεσοπολέµου, για να λύσουν το πρόβληµα της δικής τους ύφεσης, οδήγησαν σε πιο µεγάλη ύφεση και στο οικονοµικό κραχ του 1929. Στην δυτική Ευρώπη οι εξελίξεις ήταν ακόµη πιο οδυνηρές, η άνοδος του ναζισµού και ο Β’ Παγκόσµιος Πόλεµος.
- Οι αµερικανικές εταιρείες της ψηφιακής οικονοµίας, της τεχνητής νοηµοσύνης, του «καπιταλισµού της πλατφόρµας», που κυριαρχούν στην οικονοµική και πολιτική ζωή των ΗΠΑ, έχουν αντιπάλους στην ΕΕ, όχι µόνο στο παραγωγικό πεδίο, αλλά και στο ρυθµιστικό πλαίσιο που θέλουν να αναπτύξουν οι χώρες αυτές, για να τις περιορίσουν, για λόγους ανταγωνισµού και ασφάλειας. Οι εταιρείες αυτές παρότι ευνοήθηκαν από το πολιτική Μπάιντεν, φοβήθηκαν την επιλογή των Δηµοκρατικών να δηµιουργήσουν επίσης ρυθµιστικό πλαίσιο. Μασκ, Μπέζος και Ζούκεµπερκ, είναι τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγµατα.
- Ο στρατηγικός αντίπαλος των ΗΠΑ είναι η Κίνα, γιαυτό θέλουν να αναπτύξουν την µέγιστη ισχύ σε όλα τα πεδία, να αναδιαµορφώσουν τις σχέσεις τους µε τα άλλα κράτη της Δύσης και την Ρωσία, για να µπορέσουν να την αντιµετωπίσουν.
Η συνέχεια θα είναι ακόµη πιο επικίνδυνη, και δεν φαίνεται να υπάρχουν ικανές δυνάµεις να την αναχαιτίσουν.
* πρώην Υπουργός
