Ενεργειακά Ποτά

Tης Μαριαλένας Χαραλαµποπούλου *

Tα ενεργειακά ποτά αποτελούν µία κατηγορία ποτών που περιέχουν κυρίως καφεΐνη, γλυκαντικά, φυτικά εκχυλίσµατα (π.χ. τζίνσενγκ, γκουαρανά), ταυρίνη και άλλα αµινοξέα και µπορεί να είναι ανθρακούχα ή όχι.

Προωθούνται ως ποτά τα οποία ενισχύουν την πνευµατική και την σωµατική απόδοση εξαιτίας των διεγερτικών συστατικών που περιέχουν, όπως είναι η καφεΐνη ή το γκουαρανά (φυτό που περιέχει 4 φορές περισσότερη καφεΐνη από τους σπόρους καφέ).

Ο όρος «ενεργειακά ποτά» αποτελεί έναν εµπορικό προσδιορισµό που προωθείται στο εµπόριο ως «ενέργεια» αλλά διαφέρει από την ενέργεια που προσφέρουν τα τρόφιµα στον οργανισµό µας.

Η προσωρινή τόνωση που νιώθει όποιος καταναλώνει ένα τέτοιο ποτό προέρχεται κυρίως από την ζάχαρη (ορισµένα περιέχουν 25–30 γραµµάρια ανά κουτάκι), καθώς η γλυκόζη είναι σηµαντική πηγή ενέργειας όµως δεν διαρκεί για πολύ.

Τα ενεργειακά ποτά (energy drink) δεν πρέπει να συγχέονται µε τα αθλητικά ποτά (sports drink), τα οποία έχουν σχεδιαστεί για την ενυδάτωση των αθλητών και περιέχουν υδατάνθρακες (κυρίως απλά σάκχαρα) και κάποιους ηλεκτρολύτες.

Οι επιπτώσεις των ενεργειακών ποτών στην υγεία

Πίσω από την υπόσχεση µιας γρήγορης ενεργειακής τόνωσης, υπάρχουν ολοένα και περισσότερες µελέτες που συνδέουν τα ενεργειακά ποτά µε µια σειρά από αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία.

Μπορεί να προσφέρουν µια προσωρινή αύξηση ενέργειας και εγρήγορσης αλλά µε σηµαντικό κόστος.

Τα άτοµα που διατρέχουν κίνδυνο από την κατανάλωση ενεργειακών ποτών είναι τα παιδιά, οι έφηβοι, τα άτοµα που έχουν ευαισθησία στην καφεΐνη, οι έγκυες ή θηλάζουσες γυναίκες, τα άτοµα µε προβλήµατα υγείας όπως υπέρταση, καρδιολογικά και ψυχιατρικά προβλήµατα.

Τα ενεργειακά ποτά µπορούν να επηρεάσουν την ψυχική υγεία, να εντείνουν το άγχος, την κατάθλιψη, τα προβλήµατα ύπνου και την συναισθηµατική αστάθεια. Αυτό είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικό για τα παιδιά και τους εφήβους, των οποίων ο εγκέφαλος εξακολουθεί να αναπτύσσεται.

Τα συνηθέστερα συµπτώµατα περιλαµβάνουν καταιγιστικές σκέψεις, αίσθηµα παλµών της καρδιάς, τρέµουλο, γενικευµένη ανησυχία/υπερδιέγερση και κρίσεις πανικού (σε ευπαθή άτοµα).

Ακόµη, τα ενεργειακά ποτά έχουν συσχετιστεί µε αυξηµένο ποσοστό τραυµατισµού όταν η χρήση τους συνδυάζεται µε αλκοόλ και η υπερβολική ή επαναλαµβανόµενη κατανάλωση µπορεί να οδηγήσει σε καρδιολογικά ή ψυχιατρικά προβλήµατα.

Η Αµερικανική Ακαδηµία Παιδιατρικής, λόγω κινδύνου κατάχρησης από την καφεΐνη στους νέους, (τα ενεργειακά ποτά µπορεί να περιέχουν από 70 έως 400 mg καφεΐνης ανά λίτρο ή και περισσότερο) συνιστά όριο ανώτερης πρόσληψης 100 mg καφεΐνης ηµερησίως για ηλικίες 12-18 ετών, ενώ οι υγιείς ενήλικες δεν πρέπει να υπερβαίνουν το ένα κουτάκι την ηµέρα (µέχρι 400 mg καφεΐνης).

Σύµφωνα µε τον καθηγητή Lipshultz, παιδίατρο στο Νοσοκοµείο Παίδων του Μίσιγκαν, ένα παιδί κάτω των 12 ετών µπορεί να δηλητηριαστεί εάν καταναλώνει περισσότερο από 2,5 mg καφεΐνης για κάθε κιλό σωµατικού βάρους.

Αυτό το όριο είναι αρκετό για να κάνει τα περισσότερα ενεργειακά ποτά δυνητικά επικίνδυνα για τα παιδιά.

Επιπλέον, η υψηλή περιεκτικότητα των ενεργειακών ποτών σε ζάχαρη (ένα κουτάκι περιέχει περίπου 13 κουταλάκια του γλυκού ζάχαρη, ποσότητα διπλάσια από την συνιστώµενη) µπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωµατικού βάρους, φθορά στα δόντια (τερηδόνα) και ευερεθιστότητα.

Όριο ηλικίας στην αγορά ενεργειακών ποτών

Η ΕΕ ορίζει ότι ένα ενεργειακό ποτό θα πρέπει να φέρει σήµανση ότι «περιέχει υψηλή ποσότητα καφεΐνης».

Χώρες όπως η Λιθουανία, Λετονία, Πολωνία, Ουγγαρία, Ρουµανία, Εσθονία, Αζερµπαϊτζάν, Αρµενία, Ρωσία, Λευκορωσία, Καζακστάν, Τουρκία έχουν όριο ηλικίας (άνω των 18) για την αγορά ενεργειακών ποτών.

Από την 1η Ιανουαρίου 2026, στην Νορβηγία θα τεθεί σε ισχύ το επιτρεπόµενο όριο ηλικίας για αγορά ενεργειακών ποτών (άνω των 16).

Η κυβέρνηση της Αγγλίας σχεδιάζει έναν νέο νόµο για να σταµατήσει οποιονδήποτε κάτω των 16 ετών να αγοράζει ενεργειακά ποτά από καταστήµατα, εστιατόρια, καφέ, µηχανήµατα αυτόµατης πώλησης και µέσω διαδικτύου.

Επίσης, η Βόρεια Ιρλανδία, η Σκωτία και η Ουαλία εξετάζουν την απαγόρευση.

Στην Ελλάδα δεν υπάρχει αντίστοιχο ρυθµιστικό πλαίσιο µέχρι στιγµής.

Εναλλακτικές προτάσεις

Η κόπωση είναι ένα σύµπτωµα που ταλαιπωρεί πολλούς από εµάς λόγω της κουραστικής εργασίας και των αυξηµένων οικογενειακών υποχρεώσεων.

Όταν τα χαµηλά επίπεδα ενέργειας δεν οφείλονται σε κάποιο πρόβληµα υγείας, είναι δυνατόν να «διορθωθεί» µε φυσικούς, απλούς τρόπους:

• Η τακτική άσκηση προσφέρει τόνωση στον οργανισµό.
• Ο επαρκής και ποιοτικός ύπνος είναι απαραίτητος για την υγεία του εγκεφάλου και του σώµατος καθώς και για την συναισθηµατική µας ισορροπία.
• Η ισορροπηµένη διατροφή µε φρούτα και λαχανικά, συµβάλλει στην διατήρηση της ενέργειάς µας και στην βελτίωση της αντοχής µας.
• Η κατανάλωση άφθονου νερού και φυσικού ανθρακούχου νερού, µπορεί να βοηθήσει στην αντιµετώπιση της κόπωσης που σχετίζεται µε την αφυδάτωση.
• Επίσης, ο καφές και το τσάι, σε λογικές ποσότητες, µπορούν να χαρίσουν τόνωση.

Πηγές:

EFSA, BBC

* Γεωπόνος,
Τεχνολόγος τροφίµων, Γ.Π.Α