Στις εθνικές εκλογές του καλοκαιριού του 2023 η Νέα Δηµοκρατία θριάµβευσε µε 41% ενώ την ίδια στιγµή η αξιωµατική αντιπολίτευσης της χώρας κατέρρευσε και το ΠΑΣΟΚ δεν έδειχνε να λαµβάνει σηµαντικό µερίδιο αγοράς από αυτήν την πτώση. Ο συνδυασµός αυτός ενδεχοµένως έκανε το Μαξίµου να θεωρεί πως όντας κυρίαρχη η ΝΔ είχε µια µοναδική ευκαιρία µπροστά της. Να ηγεµονεύσει στο χώρο του κέντρου και να ανοιχτεί σε νέα εκλογικά κοινά. Έτσι µέσα σε λιγότερο από δώδεκα µήνες ήρθε το περίφηµο νοµοσχέδιο για γάµο και υιοθεσία από οµόφυλα ζευγάρια και αυτό της νοµιµοποίησης παρανόµων µεταναστών που δούλευαν στη χώρα. Με αυτά τα δύο νοµοσχέδια, µε την κάκιστη επικοινωνιακή διαχείρισή τους από το πολιτικό προσωπικό κυβέρνησης και Μαξίµου το 41% έγινε 28% στις πρόσφατες ευρωεκλογές, ενώ το ποσοστά των κοµµάτων στα δεξιά της ΝΔ σκαρφάλωσε στο 20%.
Θεωρώ πως αυτό έγινε διότι στην εκλογική στρατηγική του Μαξίµου έκαναν τρία λάθη. Πρώτον, ο τρόπος: Η απόφαση για άνοιγµα στα συγκεκριµένα νέα κοινά δε συνιστούσε επέκταση της ΝΔ, αλλά µετατόπιση (άλλοι χρησιµοποιούν µια πιο βαρία λέξη, τη µετάλλαξη). Αυτό διότι τα θέλω των νέων εκλογικών κοινών έρχονταν σε αντίθεση µε τα πιστεύω της συντηρητικής βάσης της παράταξης. Οι συντηρητικοί ψηφοφόροι ήταν και είναι ενάντια στο γάµο και πόσο µάλλον στην υιοθεσία από οµόφυλα ζευγάρια. Είναι ενάντια στη νοµιµοποίηση λαθροµεταναστών. Η κυβέρνηση επέλεξε να πληγώσει τη συντηρητική βάση της παράταξης. Και µάλιστα ο τρόπος µε τον οποίο το έκανε ήταν, κατ’ ελάχιστον, άκοµψος (και εδώ άλλοι χρησιµοποιούν πιο βαριές εκφράσεις). Η ενασχόληση κυρίως µε αυτό το θέµα για τρεις µήνες ενώ η ακρίβεια κάλπαζε µάλλον κακό έκανε διότι έδειχνε µια κυβέρνηση που την ένοιαζαν δευτερεύοντα για τη ζωή των πολλών θέµατα. ‘Εµοιαζε να ασχολείται και να νοιάζεται για τους λίγους, όχι για τους πολλούς. Η προσπάθεια επιβολής «µε το στανιό» της άποψής της εκνεύρισε τους συντηρητικούς ψηφοφόρους της παράταξης. Η αντίληψη πως όσοι δεν συµφωνούν µε το νοµοσχέδιο είναι οπισθοδροµικοί τους εξόργισε. Το γεγονός πως τα δυο αυτά νοµοσχέδια πέρασαν κοντά χρονικά έδειχνε την εντύπωση κόµµατος που κάνει rebranding. Τέλος, οι πανηγυρισµοί µετά την ψήφιση του νοµοσχεδίου για γαµο/υιοθεσία από οµόφυλα έριξαν λάδι στη φωτιά.
Υποτίµηση
Το δεύτερο λάθος του Μαξίµου, που συνδέεται µε τον τρόπο διαχείρησης των νοµοσχεδίων, ήταν αυτό της υποτίµησης των συντηρητικών ψηφοφόρων. Είτε τους θεώρησαν δεδοµένους, είτε πίστεψαν πως εύκολα θα αντικατασταθούν από τα νέα εκλογικά κοινά στα οποία ανοιγόταν η κυβέρνηση. Η πρώτη εκδοχή έχει κάποια βάση καθώς ως συντηρητικοί σε όλα τους είναι και στην ψήφο. Δύσκολα αλλάζουν κόµµα. Όµως υπάρχουν δύο σηµαντικά στοιχεία. Πρώτον, ότι εάν αλλάξουν, δύσκολα ξαναεπιστρέφουν και δεύτερον ότι υπάρχει και η αποχή (την οποία προτίµησαν αρκετοί στις ευρωεκλογές και θεωρώ υποτίµησε η κυβέρνηση). Η δεύτερη εκδοχή (αυτή της αντικατάστασης ψηφοφόρων) σηµαίνει πως το Μαξίµου αποφάσισε να φύγει από τους συντηρητικούς ψηφοφόρους (κάποιοι προφανώς θα έµεναν λόγω brand) και να ανοιχτεί σε άλλα κοινά. Όµως οι συντηρητικοί ψηφοφόροι ήταν πιστοί στο κόµµα ενώ τα άλλα εκλογικά κοινά αφορούν ψηφοφόρους «της µιας βραδιάς» που θα ψηφιζαν τη ΝΔ µόνο ως υποκατάστατο προϊόν µέχρι να παρουσιαστεί το αυθεντικό. Είναι πολιτικά αυτοκτονικό το να αφήνεις πιστούς ψηφοφόρους, και µάλιστα σε κοινό που δε λιγοστεύει (το αντίθετο), για ψηφοφόρους που µπορεί µετά από µία κάλπη να σε «κρεµάσουν», καθώς δεν είναι πιστοί αλλά µετακινούµενοι.
Τάϊµινγκ
Το τρίτο λάθος ήταν το τάιµινγκ. Θεώρησαν προφανώς πως εάν αυτά τα νοµοσχέδια (µαζί και µε το νοµοσχέδιο για τους ελεύθερους επαγγελµατίες) περνούσαν στην αρχή της δεύτερης θητείας, ο κόσµος θα ξεχνούσε µέχρι τις εκλογές. Αυτή η σκέψη είναι λογική και πιθανώς να έφερνε αποτέλεσµα όταν υπάρχουν ήρεµες συνθήκες. Όσοι επέλεξαν το συγκεκριµένο τάιµινγκ έκαναν ένα παιδικό λάθος. Παρέβλεψαν ή δεν έδωσαν την πρέπουσα σηµασία στι αλλαγές στο µάκροπεριβάλλον. Οι τάσεις των εκλογικών σωµάτων των κρατών της Δύσης ήταν (και είναι) συγκεκριµένες. Ο συνδυασµός οικονοµικής και ταυτοτικής κρίσης (µεταναστευτικό, ασφάλεια) κάνει τους ψηφοφόρους να στριβουν συντηρητικά. Η ΝΔ λοιπόν έστριψε προς άλλα εκλογικά κοινά όταν όλος ο δυτικός κόσµος έστριβε προς τα δεξιά. Η εγχώρια δηλαδή συντηρητική στροφή του εκλογικού σώµατος είναι σε απόλυτη αρµονία µε τη στροφή των εκλογικών σωµάτων άλλων ευρωπαϊκών χωρών και τροφοδοτείται από αυτή. Η ΝΔ δηλαδή πήγε ενάντια στο ρεύµα, ενάντια στην αγορά. Δεν είναι φρόνιµο να ποντάρεις ενάντια στις τάσεις της αγοράς.
Κόπωση
Η µετατόπιση, η αναζήτηση νέων εκλογικών κοινών σε βάρος των παλιών έβλαψε εκλογικά. Και άφησε βαθιά πληγή. Όµως, το µήνυµα των ευρωεκλογών το Μαξίµου αρχικά δεν το έλαβε. Το κατάλαβε καλά µετά την εκλογή Τραµπ στις ΗΠΑ (την οποία έπρεπε να περιµένει). Έτσι τώρα ξεκινά µια επαναπροσέγγιση µε την πληγωµένη συντηρητική βάση του κόµµατος. Το ερώτηµα βέβαια είναι εάν η στροφή αυτή θα γίνει πιστευτή από µια σηµαντική µερίδα όσων ψήφισαν δεξιά κόµµατα και κυρίως όσων το 2023 ψήφισαν ΝΔ αλλά το 2024 κάθισαν σπίτι τους. Για να φέρει αποτέλεσµα η προσπάθεια θα πρέπει εκτός από συµβολικές κινήσεις να περιλαµβάνει και ουσία. Το τι θα αποφασίσει ο πρωθυπουργός και µε ποια στρατηγική θα προσπαθήσει την «επανασύνδεση» µε τη βάση µένει να φανεί. Το σίγουρο είναι πως θα βρει απέναντί του, σε σηµαντικό βαθµό, υποψιασµένους και δύσπιστους ψηφοφόρους. Αυτό βασίζεται στο γεγονός ότι η στροφή ξεκινά απότοµα, µετά την εκλογή Τραµπ και µε χαµηλά ποσοστά αλλά και στην κόπωση από τα έξι χρόνια εξουσίας. Μένει να φανεί πως ο πρωθυπουργός θα προσπαθήσει να σπάσει τον πάγο σε µια δύσκολη αγορά λαθώς τώρα δεν έχει έναν παίκτη αλλά αρκετές εναλλακτικές. Τρόποι σίγουρα υπάρχουν.
*Αναλυτής εκλογικής συµπεριφοράς
