Οι εντάσεις µεταξύ Ινδίας και Πακιστάν παραµένουν ενεργές, µε ρίζες σε ιστορικές, εθνοτικές και γεωστρατηγικές διαφορές. Οι βαθιές προκαταλήψεις, οι πληθυσµιακές και θρησκευτικές διαφορές -µουσουλµάνοι ενάντια σε Χιντού- αποτελούν τις προφανείς αιτίες της διένεξης. Σηµαντικό ρόλο διαδραµατίζει, το ισχυρό εθνικιστικό πνεύµα που κυριαρχεί και στις δύο πλευρές των συνόρων, καθώς και ο διαφορετικός ρόλος που διαδραµατίζουν οι στρατιωτικοί στο πολιτικό σύστηµα κάθε χώρας.
Το κοµβικό σηµείο της σύγκρουσης µεταξύ των δύο χωρών αποτελεί η κοιλάδα του Κασµίρ, µια αµφισβητούµενη περιοχή, µήκους 135 χλµ. και πλάτους περίπου 30 χλµ., η οποία κείται βορειοανατολικά της Ινδίας, σε υψόµετρο πάνω από 1.500 µέτρα.
Η πλειοψηφία των κατοίκων της περιοχής είναι µουσουλµάνοι οι οποίοι όµως προτιµούν σήµερα να ζουν σε µια δηµοκρατία, όπως η Ινδία, αντί για το ασταθές στρατοκρατούµενο Πακιστάν το οποίο πλήττεται από διαρκή πραξικοπήµατα.
Η Ινδία ανακάλεσε το ειδικό καθεστώς του Κασµίρ το 2019, κάτι που το Πακιστάν θεωρεί καταπίεση της µουσουλµανικής πλειοψηφίας.
Από τα µέσα της δεκαετίας του ’80 έως σήµερα, έχουν προκληθεί περισσότεροι από 40.000 θανάτοι από τις συγκρούσεις στην περιοχή.
Εντάσεις και συγκρούσεις
Οι στρατιωτικές συγκρούσεις µεταξύ Ινδίας και Πακιστάν έχουν ιστορικά σηµαδευτεί από διαδοχικές εντάσεις και πολεµικές συγκρούσεις όπως οι συγκρούσεις των ετών 1947, 1965, 1971 αλλά και του 1999 (Κασµίρ) καθώς και κρίσεις- εντάσεις µε συχνές πυραυλικές και πυροβολικές επιθέσεις εκατέρωθεν στα σύνορα, ιδιαίτερα στη γραµµή ελέγχου του Κασµίρ.
Οι πρόσφατες επιθέσεις, όπως η επίθεση σε τουρίστες στις 22 Απριλίου 2025, οδήγησαν σε στρατιωτικές αντιπαραθέσεις, µε αποτέλεσµα τις ινδικές αεροπορικές επιδροµές και τις πακιστανικές απαντήσεις (κατάρριψη 5 ινδικών αεροσκαφών), πάντα µε τον κίνδυνο µιας πυρηνικής αναµέτρησης καθώς και οι δύο χώρες διαθέτουν πυρηνικά όπλα, γεγονός που κάνει οποιαδήποτε κλιµάκωση εξαιρετικά επικίνδυνη..
Όµως σοβαρή αιτία της διένεξης αποτελεί και ο σχεδιασµός- υλοποίηση, δύο ανταγωνιστικών στρατηγικών µελλοντικών διαδρόµων µε σοβαρότατη γεωοικονοµική σηµασία, που επηρεάζουν τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην Ασία και στις άλλες ηπείρους. Οι διάδροµοι αυτοί είναι:
1) Η Κινεζική πρωτοβουλία «Μία Ζώνη, Μία Οδός» (Belt and Road Initiative – BRI), µε κεντρικό στοιχείο το China – Pakistan Economic Corridor (CPEC), που ενισχύει την οικονοµική και στρατηγική επιρροή της Κίνας στην περιοχή αυτή της Ασίας, αφού διέρχεται από Κασµίρ, Πακιστάν και καταλήγει στο Πακιστανικό λιµάνι του Γκουαντάρ (Gwadar) το οποίο παρέχει στην Κίνα πρόσβαση σε θερµά νερά. Επίσης δηµιουργεί παγκόσµια δίκτυα εµπορίου και ενεργειακών διαδροµών που διασυνδέουν την Κίνα µε την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική.
2) Ο διάδροµος IMEC (India – Middle East – Europe Corridor), είναι µια δυτική απάντηση στο BRI, µε στόχο τη δηµιουργία ενός εναλλακτικού εµπορικού δικτύου που συνδέει την Ινδία µε την Ευρώπη µέσω της Μέσης Ανατολής. Το έργο, που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ, την ΕΕ, Ισραήλ και χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, επικεντρώνεται στη βιώσιµη υποδοµή, ψηφιακές διασυνδέσεις και πράσινη ενέργεια.
Η Κίνα
Οι νέες κινήσεις της Κίνας για το άνοιγµα του διαδρόµου στον κόσµο αποτελούν απειλή για τις ΗΠΑ. Τα Ιµαλάια είναι αδιάβατα βουνά. Είναι ζωτικής σηµασίας, αυτή η γραµµή να διασχίζεται πιο εύκολα, στην επέκταση της Κίνας.
Στο έργο BRI υπάρχουν 3 περάσµατα, µέσω των οποίων διασχίζονται τα Ιµαλάια για έξοδο από τα σύνορα της Κίνας και άνοιγµα στην Ευρώπη: η Φεργκάνα (Ουζµπεκιστάν), το Κασµίρ και το Χαϊµπάρ.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Οικονοµικός Διάδροµος Κίνας-Πακιστάν (CPEC) που άνοιξε µεταξύ των δύο χωρών θεωρείται απειλή από τις ΗΠΑ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο µια τοπική συνοριακή διαµάχη µετατράπηκε σε σύγκρουση πρώτης γραµµής, καθώς δεν είναι µόνο ο εµπορικός διάδροµος, αλλά και ο έλεγχος και η µεταφορά διαµέσου πλωτών οδών και το θέµα των ενεργειακών πόρων που είναι ζωτικής σηµασίας. Με άλλα λόγια, η ενεργειακή και εµπορική γραµµή των ΗΠΑ τέµνεται µε το έργο BRI της Κίνας. Το λιµάνι Γκουαντάρ του Πακιστάν είναι το πιο στρατηγικό στοιχείο αυτής της εφοδιαστικής αλυσίδας. Τόσο οι θαλάσσιες όσο και οι χερσαίες µεταφορές θα παρέχονται από αυτό το λιµάνι.
Η πρόταση των ΗΠΑ, ο IMEC θα αντιµετωπίσει µεγάλες δυσκολίες, αφού η διαδροµή πρέπει να περάσει από την αποκλειστική οικονοµική ζώνη του Πακιστάν, δηλαδή µια θαλάσσια περιοχή και στη συνέχεια στεριά και µετά ξανά θαλάσσια περάσµατα. Καταβάλλεται ωστόσο µεγάλη προσπάθεια για την υλοποίηση του για τον πρόσθετο λόγο ότι θα περάσει από το Ισραήλ το οποίο θα καταστεί κύριος παράγοντας στη Μεσόγειο αφήνοντας στο περιθώριο την Τουρκία η οποία είναι ταυτισµένη µε το Πακιστάν.
Γεωπολιτικές συνέπειες
Η Ελλάδα µε την Κύπρο φαίνεται ότι θα µπορούν να αποτελέσουν σταθµούς µετά το Ισραήλ για να φτάσει ο διάδροµος στην Ευρώπη. Με αυτόν τον τρόπο ισχυροποιούνται και οι δύο χώρες γεωπολιτικά και οικονοµικά. Στην χώρα µας δίδεται η ευκαιρία, ιδιαίτερα σε αυτή την χρονική συγκυρία, για περαιτέρω ενίσχυση των σχέσεων µας µε την Ινδία τόσο στο οικονοµικό αλλά περισσότερο στο στρατιωτικό τοµέα, καθότι µπορούµε να την βοηθήσουµε στον τοµέα της εκπαίδευσης (αεροπορική εκπαίδευση) και να βοηθηθούµε στην αµυντική µας βιοµηχανία (πυραυλικά συστήµατα κτλ).
Οι γεωπολιτικές συνέπειες για την Ινδία και το Πακιστάν από τα έργα IMEC και BRI, είναι πολύπλευρες και επηρεάζουν τόσο τις εσωτερικές όσο και τις εξωτερικές τους πολιτικές, καθώς και τις σχέσεις τους µε άλλες δυνάµεις στην περιοχή αλλά και σε παγκόσµιο επίπεδο.
Η ταχύτατη ανάπτυξη της Ινδίας τις τελευταίες δεκαετίες έχει δηµιουργήσει έναν ανταγωνισµό µε την Κίνα.
Η Ινδία βλέπει τα έργα της Κίνας στην περιοχή σαν απειλή, ειδικά στο πλαίσιο του ανταγωνισµού της µε το Πακιστάν και την περιφερειακή κυριαρχία.
Βλέπει επίσης τον BRI καθώς και τον CPEC ως εργαλεία που ενισχύουν την παρουσία και την επίδραση της Κίνας στην περιοχή, ενώ παράλληλα ενισχύουν και την οικονοµία του Πακιστάν. Τα προαναφερθέντα, καθώς η αύξηση και η ενίσχυση της εξάρτησης και της στρατηγικής συµµαχίας του Πακιστάν από την Κίνα την ανησυχούν ιδιαίτερα γιατί θεωρεί ότι παραβιάζεται η κυριαρχία της, και προωθείται µια «παγκόσµια κυριαρχία» της Κίνας.
Το Πακιστάν, ενισχυµένο από την πολιτική, στρατιωτική υποστήριξη και το οικονοµικό πλαίσιο της Κίνας, διατηρεί µια πιο επιθετική στάση απέναντι στην Ινδία, υποστηρίζοντας ότι οι γεωπολιτικές διεκδικήσεις της Ινδίας απειλούν την ασφάλεια και την κυριαρχία του.
Οι τοποθετήσεις, οι συµµαχίες αλλά και η διεθνής ανταπόκριση στη σύγκρουση αυτή έχουν σαφέστατη σχέση µε τις νέες γεωπολιτικές ισορροπίες που δηµιουργούν οι διάδροµοι αυτοί. Έτσι η Ινδία θεωρείται ότι στηρίζεται άµεσα από Ισραήλ από το οποίο λαµβάνει στρατιωτική και τεχνολογική υποστήριξη, από αρκετές Αραβικές χώρες αλλά και τις ΗΠΑ, ενώ το Πακιστάν από την Κίνα και την Τουρκία από τις οποίες έχει διπλωµατική και στρατιωτική υποστήριξη.
Καθίσταται πλέον φανερό ότι οι περιφερειακές και διεθνείς µετατοπίσεις αποτελούν σοβαρή παράµετρο για την κατανόηση των εντάσεων µεταξύ Ινδίας και Πακιστάν. Οι δύο χώρες συνδέονται όλο και περισσότερο µε µεγαλύτερους άξονες επιρροής όπου τα συµφέροντα της Ουάσιγκτον και του Πεκίνου είναι συγκρουόµενα, µέσα σε έναν κόσµο που οδηγείται σε µια αυξανόµενη στρατηγική πόλωση µεταξύ περιφερειακών και µεγάλων δυνάµεων, µε σηµαντικά οικονοµικά και γεωπολιτικά συµφέροντα και για τις δύο πλευρές.
* Αντιπτέραρχος ε.α.
