Δεκάδες χιλιάδες βιβλία αιώνων αποσύρονται από τα ράφια μιας μεσαιωνικής μονής στην Ουγγαρία, σε μια προσπάθεια να σωθούν από μια προσβολή από σκαθάρια που απειλεί να αφανίσει αιώνες ιστορίας.
Η 1.000 ετών Αρχιεπισκοπική Μονή του Πανονχάλμα (Pannonhalma) είναι ένα εκτενές βενεδικτίνικο μοναστήρι. Αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα κέντρα μάθησης της Ουγγαρίας και Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Συντηρητές αφαιρούν περίπου 100.000 χειροποίητα βιβλία από τα ράφια τους και τα τοποθετούν προσεκτικά σε κιβώτια. Πρόκειται για μια διαδικασίας απολύμανσης με στόχο την εξόντωση των μικροσκοπικών σκαθαριών που έχουν τρυπώσει μέσα τους.
Το σκαθάρι αποθηκών (Stegobium paniceum), γνωστό και ως «σκαθάρι του ψωμιού», συναντάται συνήθως σε αποξηραμένα τρόφιμα όπως δημητριακά, αλεύρι και μπαχαρικά. Όμως, προσελκύεται επίσης από τις ζελατινώδεις και αμυλούχες κόλλες που βρίσκονται στα βιβλία.
Τα έντομα εντοπίστηκαν σε μια πτέρυγα της βιβλιοθήκης που φιλοξενεί περίπου το ένα τέταρτο από τα 400.000 βιβλία της μονής.
«Πρόκειται για μια εκτεταμένη προσβολή εντόμων, η οποία έχει εντοπιστεί σε διάφορα σημεία της βιβλιοθήκης, επομένως ολόκληρη η συλλογή θεωρείται μολυσμένη και πρέπει να υποβληθεί σε επεξεργασία ταυτόχρονα», δήλωσε η Σόφια Έντιτ Χάτζου (Zsófia Edit Hajdu), επικεφαλής συντηρήτρια του έργου. «Δεν έχουμε ξανασυναντήσει τέτοιο βαθμό μόλυνσης».
Η εισβολή των σκαθαριών εντοπίστηκε για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια καθαρισμού ρουτίνας της βιβλιοθήκης. Το προσωπικό παρατήρησε ασυνήθιστα στρώματα σκόνης στα ράφια και στη συνέχεια τρύπες στις ράχες ορισμένων βιβλίων. Ανοίγοντας τα βιβλία, εντοπίστηκαν τρύπες στα φύλλα χαρτιού, σημάδι ότι τα σκαθάρια είχαν φάει το εσωτερικό.
(Pannonhalma Archabbey via AP)
Η Μονή φιλοξενεί ιστορικούς θησαυρούς
Η μονή στο Πανονχάλμα ιδρύθηκε το 996, τέσσερα χρόνια πριν από την ίδρυση του Βασιλείου της Ουγγαρίας. Χτισμένη πάνω σε έναν ψηλό λόφο στη βορειοδυτική Ουγγαρία. Φιλοξενεί τη παλαιότερη συλλογή βιβλίων της χώρας, καθώς και μερικά από τα πρώτα και σημαντικότερα γραπτά τεκμήρια.
Εδώ και πάνω από 1.000 χρόνια, η μονή αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά και πολιτιστικά κέντρα της Ουγγαρίας και ολόκληρης της Κεντρικής Ευρώπης. Επιβίωσε από πολέμους και ξένες επιδρομές, όπως η οθωμανική κατοχή τον 16ο αιώνα.
Η διευθύντρια της βιβλιοθήκης της μονής, Ιλόνα Άσβανι (Ilona Ásványi), δηλώνει ότι νιώθει «ταπεινοφροσύνη» μπροστά στους ιστορικούς και πολιτιστικούς θησαυρούς που περιλαμβάνει η συλλογή κάθε φορά που εισέρχεται στον χώρο.
«Ζαλίζομαι όταν σκέφτομαι ότι υπήρχε βιβλιοθήκη εδώ πριν από χίλια χρόνια και ότι είμαστε οι φύλακες του πρώτου καταλόγου βιβλίων στην Ουγγαρία», είπε.
Ανάμεσα στα πιο ξεχωριστά έργα της βιβλιοθήκης είναι 19 χειρόγραφοι τόμοι (κώδικες), περιλαμβανομένης μιας πλήρους Βίβλου από τον 13ο αιώνα. Διαθέτει επίσης εκατοντάδες χειρόγραφα που προηγήθηκαν της εφεύρεσης της τυπογραφίας τον 15ο αιώνα και δεκάδες χιλιάδες βιβλία του 16ου αιώνα.
Τα παλαιότερα και πιο σπάνια βιβλία φυλάσσονται ξεχωριστά και δεν έχουν μολυνθεί. Παρ’ όλα αυτά η κ. Άσβανι τονίζει ότι κάθε φθορά αποτελεί πλήγμα για την πολιτιστική, ιστορική και θρησκευτική κληρονομιά.
(AP Photo/Bela Szandelszky)
«Όταν βλέπω ένα βιβλίο που έχει φαγωθεί από σκαθάρι ή έχει μολυνθεί με οποιονδήποτε τρόπο, νιώθω πως, ανεξαρτήτως αριθμού αντιτύπων ή της δυνατότητας αντικατάστασης, έχει χαθεί ένα κομμάτι πολιτισμού».
Τα βιβλία θα παραμείνουν για εβδομάδες χωρίς οξυγόνο
Για την εξόντωση των σκαθαριών, τα κιβώτια με τα βιβλία τοποθετούνται σε ψηλές, ερμητικά σφραγισμένες πλαστικές σακούλες, από τις οποίες αφαιρείται όλο το οξυγόνο. Μετά από έξι εβδομάδες σεπεριβάλλον καθαρού αζώτου, η μονή ελπίζει ότι όλα τα έντομα θα έχουν εξολοθρευθεί.
Πριν επανατοποθετηθούν στα ράφια, κάθε βιβλίο θα ελεγχθεί και θα σκουπιστεί προσεκτικά. Όσα έχουν υποστεί φθορές θα τεθούν υπό μελλοντική αποκατάσταση.
(AP Photo/Bela Szandelszky)
Η κλιματική αλλαγή μπορεί να συνέβαλε
Η μονή φιλοδοξεί να ανοίξει ξανά τη βιβλιοθήκη στις αρχές του επόμενου έτους. Εκτιμά ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής συνέβαλαν στην εξάπλωση της προσβολής, καθώς η μέση θερμοκρασία στην Ουγγαρία αυξάνεται ραγδαία.
Η Χάιντου, επικεφαλής συντηρήτρια, αναφέρει ότι οι υψηλότερες θερμοκρασίες επιτρέπουν στα σκαθάρια να ολοκληρώνουν περισσότερους κύκλους ανάπτυξης ετησίως σε σχέση με παλαιότερα.
«Οι υψηλές θερμοκρασίες ευνοούν τη ζωή των εντόμων», είπε. «Μέχρι τώρα είχαμε κυρίως να αντιμετωπίσουμε ζημιές από μούχλα. Όμως τώρα πιστεύω ότι λόγω της παγκόσμιας υπερθέρμανσης, οι προσβολές από έντομα θα αυξηθούν».
Η διευθύντρια της βιβλιοθήκης ανέφερε ότι η ζωή σε ένα βενεδικτίνικο μοναστήρι διέπεται από κανόνες που εφαρμόζονται για σχεδόν 15 αιώνες. Αυτοί οι κανόνες τους υποχρεώνουν να κάνουν ό,τι είναι δυνατό για να διασώσουν τη συλλογή τους.
«Ο Κανόνας του Αγίου Βενέδικτου λέει ότι όλη η περιουσία της μονής πρέπει να θεωρείται εξίσου πολύτιμη με το ιερό σκεύος της Αγίας Τράπεζας», είπε η Άσβανι. «Νιώθω το βάρος της ευθύνης για το τι σημαίνει πραγματικά η διατήρηση και η συντήρηση αυτής της κληρονομιάς».
