Tης ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ ΒΑΦΕΙΔΟΥ* στην Κυριακάτικη Kontranews
Μετά το 2010 όταν η πρωτοφανής μεταπολιτευτικά οικονομική κρίση εισέβαλε στη ζωή των Ελλήνων, εκτινάχθηκαν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στη χώρα σε ποσοστό που άγγιζε το 50%. Το όνειρο της ιδιόκτητης κατοικίας για τους αυτοδημιούργητους της μικροαστικής τάξης μετατράπηκε σε εφιάλτη. Καθώς σωρεύονταν οι ανεξόφλητες δόσεις των στεγαστικών δανείων, το επόμενο στάδιο που θα ακολουθούσε ήταν ο πλειστηριασμός. Για τους Έλληνες που μόλις είχαν υποστεί τον πιο απεχθή και μισητό φόρο, τον ΕΝΦΙΑ, τυχόν μαζικές κατασχέσεις των ακινήτων τους θα ισοδυναμούσε αναπόφευκτα με εκτεταμένη κοινωνική αναταραχή. Ο νόμος 3869/2010 (ο γνωστός ως Νόμος Κατσέλη) ήρθε λοιπόν ως το «τελευταίο οχυρό», προκειμένου να δώσει μια ύστατη ευκαιρία προστασίας της πρώτης κατοικίας. Όλοι όσοι ανυπαίτια δεν είχαν πλέον την δυνατότητα να εξυπηρετήσουν τον τραπεζικό τους δανεισμό, έπρεπε να προστατευθούν. Ωστόσο, ο νόμος αυτός χρησιμοποιήθηκε και ως «δούρειος ίππος» πολλών συστηματικών κακοπληρωτών που εκμεταλλεύτηκαν τις ατελείς -ομολογουμένως- προϋποθέσεις που έθετε. Τα δανειακά χαρτοφυλάκια των τραπεζών αποτελούσαν ένα κομβικό σημείο αξιολόγησης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος από τους Θεσμούς, στις σύνθετες διαβουλεύσεις για τα τελικά κείμενα των μνημονίων καθ’όλη την διάρκεια της περασμένης δεκαετίας. Στο μεταξύ, η κατάχρηση και η κακόπιστη προσφυγή στον Ν.Κατσέλη είχε επισημανθεί κατ’επανάληψη. Ειδικότερα, σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής της Επιτροπής το 2018, στην Ελλάδα το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων ήταν το μεγαλύτερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι δε ρυθμοί απομείωσης του ήταν ιδιαίτερα αργοί. Η ευελιξία που επέτρεψαν οι θεσμοί στις ελληνικές κυβερνήσεις ως προς το συγκεκριμένο ζήτημα είχε ορισμένη πίστωση χρόνου, η οποία ωστόσο όπως φαίνεται έληξε οριστικά.
Ο νέος Πτωχευτικός Νόμος
Ο νέος πτωχευτικός νόμος που θα ισχύσει από το 2021, προβλέπεται να αντικαταστήσει όλα τα επιμέρους εργαλεία ρύθμισης οφειλών. Προβλέπεται και πάλι η διάσωση της μοναδικής και κύρια κατοικίας, η επιεικής μεταχείριση των ευάλωτων οφειλετών κλ.π. Ωστόσο, ανακύπτουν κάποια σοβαρά ζητήματα, όπως: 1) Τα εχέγγυα λειτουργίας του συγκεκριμένου φορέα, ώστε ο τελευταίος να μην καταλήξει βορά σε επίδοξα «κοράκια» ακινήτων, 2) Τα εισοδηματικά κριτήρια των οφειλετών που θα χρήζουν προστασίας. 3) Η λειτουργία της 12ετούς μίσθωσης που θα υπογράφει ο πτωχευμένος δανειολήπτης, ο οποίος μετά τη λήξη της 12ετίας, θα μπορεί να αγοράζει το ακίνητο. Ωστόσο με ποιόν τρόπο (;) εφόσον o οφειλέτης δεν θα έχει πλέον άλλη περιουσία και δεν θα μπορεί να εξυπηρετήσει το υφιστάμενο δάνειό του. Μήπως κάτι τέτοιο ανοίγει τον φαύλο κύκλο του ανακυκλούμενου δανεισμού; 4) Ποια θα είναι τα κριτήρια που θα καθορίσουν την τιμή επαναγοράς;
Αντιμετωπίζοντας τον οικονομικό αναλφαβητισμό
Η όποια βοήθεια από την Ευρώπη και το ΔΝΤ είναι πάντα έκτακτη και προσωρινή. Και φυσικά με αυστηρούς όρους. Το εμπεδώσαμε μετά από τέσσερα επώδυνα μνημόνια. Εφόσον δεν είμαστε αυτόχθονες, η τυχόν αθέτηση των όρων επικρέμεται πάνω από τη ζωή μας ως δαμόκλειος σπάθη. Ο «ξαφνικός θάνατος» της εγχώριας οικονομίας χωρίς τον αναπνευστήρα του εξωτερικού δανεισμού είναι δεδομένος. Αυτό ισχύει και στην μικροοικονομία. Αναλόγως και ο νέος πτωχευτικός νόμος δεν θα φέρει δραστικές λύσεις. Απλώς θα κατευνάσει (;) το πρόβλημα. Οι αθρόες δανειακές εκταμιεύσεις δανείων στην χώρα μας κυρίως κατά την περίοδο 2000-2006 (με συνυπεύθυνα και τα τραπεζικά ιδρύματα) θα έχουν δυσμενείς συνέπειες στην ελληνική οικονομία. Και δυστυχώς θα μας ακολουθούν για πολλά χρόνια ακόμα. Ανέδειξαν μια δομικής σημασίας παθογένεια που βάλει κατά της ευημερίας των νοικοκυριών και άρα της κοινωνίας: τον οικονομικό αναλφαβητισμό. Την έλλειψη δηλ. βασικών γνώσεων, κατευθύνσεων, πρακτικών συμβουλών που αφορούν σε βραχυχρόνιο, μακροχρόνιο οικονομικό προγραμματισμό, κουλτούρα της αποταμίευσης, επεξήγηση των συνεπειών ενός δανεισμού κ.λπ. Όλα αυτά αφορούν στη διαπαιδαγώγηση των πολιτών, η οποία θα πρέπει πλέον να παρέχεται με κάθε τρόπο. Και μάλιστα από τα πρώτα σχολικά χρόνια. Για να μη χρειαστεί ποτέ ξανά στο μέλλον, οι Έλληνες πολίτες να πρέπει να επιλέξουν την ελεγχόμενη χρεωκοπία τους έναντι της άτακτης… Όπως οι παππούδες τους, όπως οι γονείς τους, όπως και η χώρα τους…
*Δικηγόρος
