Ναι μεν απάντησα στην εύστοχη ερώτηση του φοιτητή, ωστόσο του υποσχέθηκα ότι σε ένα από τα επόμενα άρθρα μου στην Kontranews, θα ασχοληθώ διεξοδικότερα με το συγκεκριμένο θέμα. Οι περισσότεροι πολίτες που δεν έχουν σχέση με το επιστημονικό πεδίο των Δημοσίων Οικονομικών, νομίζουν ότι η Κεντρική Τράπεζα μιας χώρας έχει γραμμές παραγωγής κοπής κερμάτων και χαρτονομισμάτων, με τα οποία οι κυβερνήσεις δύνανται να χρηματοδοτούν το μεγαλύτερο μέρος των κρατικών δαπανών και ταυτόχρονα να κλείνουν τις τρύπες των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Όσοι ενστερνίζονται αυτή την άποψη διαπράττουν σοβαρό λάθος, γιατί καμία Κεντρική Τράπεζα της οποιασδήποτε χώρας του κόσμου δεν τροφοδοτεί τον κρατικό κορβανά με “καυτό χρήμα”, ώστε οι κυβερνήσεις να χρηματοδοτούν τις δημόσιες δαπάνες (μισθοί, συντάξεις, τόκοι, χρεολύσια, κ.ά.) ή να καλύπτουν τα τρέχοντα δημοσιονομικά ελλείμματα.
Σύνθεση δημοσίου χρέους της Ελλάδας (δισεκ. δραχμές)
Σύνθεση δημοσίου χρέους 1981 1989 1993 1994 1995 Ι. Εσωτερικό Χρέος (1+2+3+4) 1. Ομόλογα ελληνικού δημοσίου 2. Έντοκα γραμμάτια 3. Δάνεια Τράπεζας Ελλάδας 4. Λοιπά δάνεια ΙΙ. Εξωτερικό Χρέος ΙΙΙ. Σύνολο Χρέους Κεντρικής Κυβέρνησης (Ι+ΙΙ) ΑΕΠ (δισεκ. δραχμές) % στο ΑΕΠ 509 – 300 182 27 163
672 1.711 39,3% 4.828 747 3.504 495 82 1.871
6.699 8.803 76,1% 18.949 9.551 5.766 3.444 188 4.482
23.431 16.760 139,8% 21.862 10.424 7.533 3.621 284 6.231
28.093 41.830 148,9% 25.389 12.803 8.422 3.866 298 6.593
31.982 48.677 152,2%
Παρατηρήσεις: Πηγή των στοιχείων είναι το Υπουργείο Οικονομικών. Τα μεγέθη του πίνακα εκφράζονται σε δραχμές. Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) υπολογίζεται με έτος βάσης το 1970, ώστε ο αναγνώστης να έχει πλήρη εικόνα για την εξέλιξη των Δημοσίων Οικονομικών της χώρας κατά την κρίσιμη περίοδο 1980-1995. Ως γνωστόν, το δημόσιο χρέος μιας χώρας είναι αποτέλεσμα της συσσώρευσης παρελθόντων κρατικών ελλειμμάτων. Όταν ο κρατικός προϋπολογισμός είναι ελλειμματικός συνάγεται ότι οι δημόσιες δαπάνες είναι μεγαλύτερες από τα έσοδα. Τα κρατικά ελλείμματα χρηματοδοτούνται με την προσφυγή της χώρας σε εγχώριο και εξωτερικό δανεισμό, προκαλώντας έτσι την διαχρονική άνοδο του εσωτερικού και του εξωτερικού δημοσίου χρέους. Το εσωτερικό και το εξωτερικό κρατικό χρέος συνθέτουν το συνολικό δημόσιο χρέος μιας χώρας. Ο δανεισμός μιας χώρας γίνεται με δύο βασικούς τρόπους. Με την έκδοση “κρατικών ομολόγων” (government bonds) μεσομακροπρόθεσμου δανεισμού και με την έκδοση “εντόκων γραμματίων” (treasury bills) βραχυπρόθεσμης διάρκειας. Οι εμπορικές τράπεζες αποτελούν τους σημαντικότερους πελάτες των κρατικών χρεογράφων, δηλαδή των ομολόγων και των εντόκων γραμματίων. Ο πίνακας του κειμένου είναι λίαν διαφωτιστικός. Τα στοιχεία του πίνακα καλύπτουν την κρίσιμη περίοδο 1981-1995. Στην περίοδο αυτή αναζητούνται τα κύρια αίτια της κατάρρευσης των Δημοσίων Οικονομικών το 2009. Την περίοδο 1981-1995 το δημόσιο χρέος της χώρας, όπως αυτό αντανακλάται στο χρέος της κεντρικής κυβέρνησης, από 39,3% εκτινάσσεται σε 152,2% του ΑΕΠ. Η άνοδος του δημοσίου χρέους της Ελλάδας κατά την περίοδο 1981-1995 ήταν τρομακτική και πρωτόγνωρη σε παγκόσμιο επίπεδο. Μια άλλη αξιόλογη διαπίστωση, είναι ότι πριν το 1991 τα έντοκα γραμμάτια αποτελούσαν την σπουδαιότερη μορφή δανεισμού. Μετά το 1991 το ελληνικό δημόσιο δανείζεται κυρίως με σειρές εκδόσεων ομολόγων πολυετούς διάρκειας. Την περίοδο 1981-1995 το μερίδιο των εντόκων γραμματίων στο συνολικό χρέος της κεντρικής κυβέρνησης από 44,6% συρρικνώνεται σε 26,3%, καθότι ο δανεισμός του ελληνικού δημοσίου συντελείται κατά κύριο λόγο με το θεσμό των κρατικών ομολόγων. Το 1995 τα ομόλογα αποτελούσαν το 40% του συνολικού δημοσίου χρέους. Στα πλαίσια των εκάστοτε “πολιτικών ανοικτής αγοράς” (open market operations), η Τράπεζα της Ελλάδας συμμετείχε στην κάλυψη μέρους των δανειακών αναγκών του ελληνικού κράτους. Από τα στοιχεία του πίνακα διαπιστούται ότι την περίοδο 1981-1995, το ποσοστό συμμετοχής της Τράπεζας της Ελλάδας στο χρέος της κεντρικής κυβέρνησης από 27,1% μειώθηκε σε 12,1%. Αυτό σημαίνει ότι η Τράπεζα της Ελλάδας είχε πολύ περιορισμένη συμβολή στην χρηματοδότηση των διαχειριστικών ελλειμμάτων του κρατικού προϋπολογισμού. Η άποψη ότι η Τράπεζα της Ελλάδας ήταν ο κύριος αιμοδότης του κράτους για την κάλυψη των ετήσιων δημοσιονομικών του ελλειμμάτων είναι παντελώς εσφαλμένη. Συνεπώς, όσοι σήμερα πιστεύουν ότι η Κεντρική Τράπεζα αποτελεί τον ουσιαστικό χρηματοδότη των ελλειμμάτων του κρατικού προϋπολογισμού, δεν ανταποκρίνεται στην οικονομική πραγματικότητα ουδεμίας χώρας του πλανήτη.
