Ανάπτυξη 3% και πρωτογενήπλεονάσματα 3,5% επαρκούν για τη μείωση του χρέους; (1)

Αναφορικά με τους ποσοτικούς στόχους του υπό εκκόλαψη Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ) 2017-2020, το κεφαλαιώδες ερώτημα που ανακύπτει είναι: Πρωτογενή κρατικά πλεονάσματα της τάξης του 3,5% του ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν) επαρκούν για την διαχρονική μείωση του δημοσίου χρέους; Όταν λέμε μείωση του δημοσίου χρέους θεωρούμε την απεικόνιση του χρέους σε απόλυτες τιμές ή ως ποσοστό του ΑΕΠ. Στα δεδομένα του ΜΠΔΣ 2017-2020, το πρωτογενές κρατικό πλεόνασμα αφορά τη γενική κυβέρνηση. Το πρωτογενές πλεόνασμα προκύπτει όταν τα έσοδα της γενικής κυβέρνησης είναι μεγαλύτερες από τις δαπάνες, δοθέντος ότι στις δαπάνες δεν συνυπολογίζονται οι τόκοι και τα χρεολύσια για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους. Οι τόκοι σχετίζονται με την εξυπηρέτηση του χρέους, ενώ τα χρεολύσια αντανακλούν την απομείωσή του.

Άρα, η ελάττωση του ονομαστικού επιπέδου του δημοσίου χρέους σε τρέχουσες τιμές, προϋποθέτει την δυνατότητα της Ελλάδας να ανταποκρίνεται στην καταβολή των χρεολυσίων στους πιστωτές. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους (ΓΛΚ), το 2016 το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης βάσει της δημοσιονομικής μεθόδου μέτρησής του, εκτιμάται σε 327 δις ευρώ (€) ή 187% του ΑΕΠ. Αν υποτεθεί ότι κατά την διάρκεια του 2017, ο κρατικός προϋπολογισμός είχε την δυνατότητα να δαπανήσει 10 δις € σε χρεολύσια, τότε στις 31.12.2017 το απόλυτο επίπεδο του χρέους της κεντρικής κυβέρνησης θα έπεφτε στα 317 δις € (327-10=317). Οι διαπιστώσεις αυτές καταδεικνύουν ότι το πρωτογενές κρατικό πλεόνασμα είναι ένα πολύ δημοσιονομικό σημαντικό μέγεθος, καθότι από το επίπεδό του εξαρτάται η μείωση του δημοσίου χρέους σε απόλυτες τιμές.

Για να γίνει κατανοητός ο μεγάλος βαθμός σημαντικότητας του πρωτογενούς πλεονάσματος, θα αναφέρουμε το ακόλουθο παράδειγμα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΓΛΚ, το 2016 το πρωτογενές πλεόνασμα της γενικής κυβέρνησης εκτιμάται σε 1,1 δις €. Κατά την διάρκεια του 2016, οι δαπάνες εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους σε τόκους ανήλθαν σε 5,6 δις και σε χρεολύσια σε 7,6 δις €, δίνοντας έτσι ένα άθροισμα 13,2 δις €. Συνεπώς, το πρωτογενές πλεόνασμα των 1,1 δις €, επαρκούσε για την χρηματοδότηση ενός μικρού μέρους των τόκων, αφήνοντας ένα συνολικό ακαθάριστο κρατικό έλλειμμα 12,1 δις € (13,2-1,1=12,1). Κατ’ αυτό τον τρόπο, την περίοδο 2019-2016 το μεσομακροπρόθεσμο χρέος της κεντρικής κυβέρνησης σε δημοσιονομική βάση από 321,3 αυξήθηκε σε 327 δις €. Πασιφανές είναι ότι η μείωση του απολύτου επιπέδου του δημοσίου χρέους της χώρας, εξαρτάται άμεσα και καθοριστικά από την επίτευξη αξιόλογων πρωτογενών πλεονασμάτων στον κρατικό προϋπολογισμό.

Τα πρωτογενή πλεονάσματα θα πρέπει να επαρκούν τουλάχιστον για την κάλυψη των τόκων και το οποιοδήποτε απομένων υπόλοιπο θα προορίζεται για την χρηματοδότηση μέρους των χρεολυσίων μεσομακροπρόθεσμου δανεισμού, συμβάλλοντας έτσι στην ελάττωση του δημοσίου χρέους. Λαμβάνοντας υπόψη την εμπειρία της περιόδου 1993-2007, το καίριο συμπέρασμα που εξάγεται είναι ότι η βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους, εξαρτάται όχι τόσο από τους αναπτυξιακούς ρυθμούς της ελληνικής οικονομίας, αλλά κυρίως από το μέγεθος των πρωτογενών πλεονασμάτων. Η ακόλουθη συλλογιστική θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη από τους ασκούντες την μνημονιακή μακροοικονομική πολιτική. Την περίοδο 1993-2007, ο μέσος ετήσιος αναπτυξιακός ρυθμός της ελληνικής οικονομίας ήταν 3,8% και ο κρατικός προϋπολογισμός τις περισσότερες χρονιές είχε πρωτογενή πλεονάσματα. Γιατί όμως την περίοδο αυτή, το απόλυτο μέγεθος του χρέους της κεντρικής κυβέρνησης από 92,4 αυξήθηκε σε 240,5 δις €, με συνέπεια από 94,1% να διαμορφωθεί σε 103,1%; Δηλαδή, για να μειωνόταν το δημόσιο χρέος της χώρας, τόσο σε απόλυτες τιμές όσο και ως ποσοστό του ΑΕΠ, θα έπρεπε η ελληνική οικονομία να αναπτυσσόταν την περίοδο 1994-2007 με ρυθμούς Κίνας, δηλαδή άνω του 10%; Στην αυριανή μας ανάλυση, με την παράθεση αδιάσειστων στατιστικών στοιχείων, θα διαπιστωθεί ότι μέσοι ετήσιοι αναπτυξιακοί ρυθμοί 3% και πρωτογενή κρατικά πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ, δεν αρκούν για την πολυπόθητη ελάττωση του δημοσίου χρέους της χώρας.