Ο οικονομικός εκνευρισμός του Ερντογάν

Την ώρα που γράφονται οι γραμμές αυτές, δεν είναι γνωστό το αποτέλεσμα του Ιταλικού δημοψηφίσματος – που, ανεξαρτήτως του αν θα δώσει “ΟΧΙ” ξηλώνοντας την Κυβέρνηση Ρέντσι και οδηγώντας Ιταλία και Ευρώπη σε νέα άγνωστα μονοπάτια, ή “ΝΑΙ” διατηρώντας την Ιταλική αβεβαιότητα αλλά με λιγότερους κραδασμούς – , μέτωπο που κανονικά θα μονοπωλήσει το ενδιαφέρον κάθε αναλυτή αυτές τις ημέρες. (Η “Ελληνική περίπτωση” με το σημερινό Eurogroup ούτως ή άλλως έχει πάει πίσω όσον αφορά το περαν των συνόρων μας ενδιαφέρον). Για τον λόγο αυτό, στρέφουμε το φως της στήλης αυτής στην οικονομική πτυχή ενός θέματος που μας απασχόλησε αρκετές φορές τις τελευταίες ημέρες: στην Τουρκική επιθετικότητα, με όλη την ηγεσία στην Άγκυρα – Ερντογάν, Γιλντιρίμ, Κιλιντσντάρογλου, Τσαβούσογλου – να διαγκωνίζεται σε αναθεωρητισμό και σε φραστική επιθετικότητα.

Γιατί αναφερόμαστε στην “οικονομική πτυχή” αυτής της επιθετικότητας; Διότι νομίζουμε ότι υπάρχει! Και μάλιστα ότι λειτουργεί παράλληλα προς τις ανάγκες εσωτερικής αντιπολίτευσης του Ερντογάν (μετά την αποτυχία του πραξικοπήματος του Ιουνίου, μετά την βίαιη και συνεχιζόμενη καταστολή , παράλληλα και προς την δυσαρέσκεια από τις εξελίξεις στο μέτωπο Συρίας και Μοσούλης) τροφοδοτώντας έτσι τον εκνευρισμό της Τουρκικής ηγεσίας. Ο ρυθμός ανάπτυξης αναμένεται να μείνει κάτω από το 3% για το 2016  (αντί για προσδοκία 4,5%) και, άμα τονωθεί η ιδιωτική κατανάλωση που κυρίως τον στηρίζει, ελπίζεται να βρεθεί σε 3,2% σε ορίζοντα 2018. Συγκρινόμενη με τα δικά μας, μια τέτοια ανάπτυξη ηχεί υπέροχα, όμως για την Τουρκία του +8% το 2011 και 2012 είναι απογοητευτική. Η κάμψη του τουρισμού μετά το πραξικόπημα (και παρά την επανεμφάνιση των Ρώσων τουριστών μετά την επανασύνδεση Άγκυρας με Μόσχα) δίνει μιαν εξήγηση. Η αμφιθυμία του δείκτη προσδοκιών στην βιομηχανία – η οποία παίζει ρόλο στην Τουρκία – ομοίως.

Όμως το ανησυχητικότερο μέτωπο, απο το οποίο μπορεί να προέλθει αληθινή αποσταθεροποίηση, είναι εκείνο που ήδη έδειξε κραδασμούς με την πτώση της τουρκικής λίρας (-17% μέσα στο 2016, με επιτάχυνση τελευταίως). Γιατί; Διότι τα τελευταία πολλά χρόνια – πάνω απο 10ετία – η άνθηση της τουρκικής οικονομίας στηρίχθηκε σε ταχύτατη εισροή ξένων κεφαλαίων: σχεδόν 40 δις δολαρίων έμπαιναν στην Τουρκική οικονομία κάθε χρόνο. Και ναι μεν η Τουρκία έχει παραγωγή, πετυχαίνει εξαγωγές, όμως και πάλι τα εισαγόμενα κεφάλαια είτε πήγαιναν στην χρηματοδότηση της κατανάλωσης (συνεπώς των εισαγωγών, είτε στο καταναλωτικό πρότυπο των Τούρκων βελτιωνόταν), είτε πάλι τομείς μη συνεπαγόμενους εξαγωγική δραστηριότητα (κατοικία, εμπορικά ακίνητα). Το άνοιγμα του ισοζυγίου τρεχουσών κινήθηκε τελευταίως στα 35 δις δολάρια τον χρόνο, λίγο-πολυ σταθερά.

 Όλα αυτά θα ακούγονταν τεχνοκρατικά και απόμακρα, αν η υπόθεση του πραξικοπήματος και οι “μαχητικές” δηλώσεις της Τουρκικής ηγεσίας δεν είχαν κάνει τις εταιρείες πιστοληπτικής αξιολόγησης να καταγράψουν την βαθμολογία της Τουρκίας σε “non-investment“. Με δεδομένο, δε, ότι ο δανεισμός στην Τουρκία βασικά δεν είναι δημόσιος αλλά επιχειρηματικός, και μάλιστα σε τομείς όπως ο κατασκευαστικός και ο ξενοδοχειακός που “τραντάχτηκαν” πολλαπλά, η επίπτωση στο επιχειρηματικό κλίμα είναι συνεχώς επιδεινούμενη. Μπορει, δε, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να συνεχίζει να έχει κυρίαρχη δημοτικότητα, όμως βασικό του έρεισμα υπήρξε η νέα επιχειρηματική τάξη που έχτισε την τελευταία 15ετία – και η ευημερία, τα εισοδήματα που η τάξη αυτή έφερε στον πολύν κόσμο.

Όσο η λίρα βυθίζεται, η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας “πρέπει” να αντιδράσει – όμως ο Ερντογάν διαφωνεί με κάθε ιδέα αύξησης των επιτοκίων για στήριξή της (και, όταν ο Ερντογάν διαφωνεί..). Αντ’ αυτού, ζήτησε από τους Τούρκους “να βγάλουν τα δολάρια απο το στρώμα” και να τα κάνουν εθνικό νόμισμα. Και το μεν Χρηματιστήριο της Πόλης π.χ. μετέτρεψε όλη του την ρευστότητα σε λίρες, ανταποκρινόμενο στο κάλεσμα με τον απαραίτητο ενθουσιασμό, όμως τα εκατομμύρια των καθημερινών ανθρώπων δεν δείχνουν την ίδια προθυμία.

Με το δολάριο να σκληραίνει, με το πετρέλαιο να ανεβαίνει, η πίεση στην Τουρκική οικονομία δύσκολα θα χαλαρώσει. Όταν πιέζεσαι οικονομικά, ρισκάρεις στην διεθνή πολιτική: γνώριμη η συνταγή.