Νεοπροστατευτισμός και Παγκοσμιοποίηση (2)

Στο χώρο της Οικονομικής Επιστήμης δύο είναι τα “δόγματα” (doctrines) που έχουν επικρατήσει και αποτελούν το θεμέλιο λίθο των διαφόρων οικονομικών θεωριών. Το “δόγμα του προστατευτισμού” (the doctrine of protectionism) και το “δόγμα του φιλελευθερισμού” (the doctrine of laissez faire). To δόγμα του προστατευτισμού διέπεται από αρχές και δοξασίες, οι οποίες θέτουν ως άξονα προσέγγισης και ανάλυσης των κοινωνικοοικονομικών φαινομένων, τις έννοιες του κρατικού παρεμβατισμού και του εθνικού συμφέροντος. Στον αντίποδα του δόγματος του προστατευτισμού βρίσκεται το δόγμα του φιλελευθερισμού, το οποίο στηρίζεται σε αρχές και δοξασίες που πρεσβεύουν την ελευθερία στην οικονομική δραστηριότητα των ατόμων και των επιχειρήσεων, την απελευθέρωση των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των χωρών της διεθνούς οικονομίας και την ελαχιστοποίηση του κρατικού παρεμβατισμού στην οικονομία.

Στα χρόνια της Εμποροκρατίας, δηλαδή από τις αρχές του 16ου και έως τα μέσα του 18ου αιώνα, τέθηκαν οι βάσεις των μεθόδων προστατευτικής πολιτικής. Ο όρος Εμποροκρατία ή Μερκαντιλισμός (Mercantilism) προέκυψε από το γεγονός ότι οι έμποροι (merchants) πραγματοποιούν το εξαγωγικό εμπόριο της χώρας και γι’ αυτό ο ρόλος τους είναι πολύ σημαντικός στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας. Οι σημαντικότεροι εκφραστές της Εμποροκρατίας ήταν οπαδοί των μεθόδων προστατευτικής πολιτικής από την πλευρά του κράτους, όπως η επιβολή υψηλών δασμών, η θέσπιση εισαγωγικών ποσοστώσεων, η υιοθέτηση εξαγωγικών επιδοτήσεων, κ.λπ. Πρωταρχική επιδίωξη της ασκούμενης προστατευτικής πολιτικής είναι η επίτευξη μεγάλων πλεονασμάτων στο ισοζύγιο πληρωμών. Σύμφωνα με τους Εμποροκράτες, το κράτος με τα μέσα πολιτικής που διαθέτει οφείλει να παρεμβαίνει στην οικονομία, με κύρια επιδίωξη την προαγωγή της ατομικής και της κοινωνικής ευημερίας. Προς το τέλος του 18ου αιώνα με την ίδρυση της Κλασικής Σχολής και μέχρι τη δεκαετία του 1980, αρκετοί αξιόλογοι συγγραφείς εμπνεόμενοι από τις απόψεις των Εμποροκρατών, διατύπωσαν ενδιαφέρουσες θεωρίες περί συγκεντρωτικών συστημάτων και μεθόδων κρατικού παρεμβατισμού.

Ωστόσο, προς το τέλος της δεκαετίας του 1980 και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, με την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης και τη δημιουργία νέων κρατών από τον κατακερματισμό της άλλοτε κραταιής Σοβιετικής Ένωσης, το δόγμα του φιλελευθερισμού άρχισε να επικρατεί στους ακαδημαϊκούς χώρους και να γίνεται αποδεκτό σχεδόν από το σύνολο των Σχολών Οικονομικής Σκέψης. Οι διάφορες χώρες που συγκροτούν το διεθνές οικονομικό σύστημα, με το διάβα του χρόνου συνειδητοποίησαν ότι η απελευθέρωση των μεταξύ τους εμπορικών συναλλαγών και η απάλειψη των οποιωνδήποτε προστατευτικών τειχών, θα συντελούσαν στην ενίσχυση της αναπτυξιακής διαδικασίας και την προαγωγή της ευημερίας των πολιτών. Το δόγμα του φιλελευθερισμού υπήρξε ο θεμέλιος λίθος της Παγκοσμιοποίησης. Η ενοποίηση των χρηματαγορών, η αυτοματοποίηση των συναλλαγών και η διάδοση ανά τον κόσμο των καινοτομιών στην τεχνολογία, αποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας.

Στην εποχή της Παγκοσμιοποίησης επιβιώνουν και προοδεύουν οι οικονομικά ισχυροί. Οικονομικά ισχυρή θεωρείται η χώρα που έχει ανταγωνιστική οικονομία. Το βασικό ιδίωμα της ανταγωνιστικής οικονομίας είναι η ύπαρξη εξωστρεφών επιχειρήσεων, με δυναμική διείσδυσης των παραγόμενων προϊόντων τους στις διεθνείς αγορές. Η επίτευξη ικανοποιητικών αναπτυξιακών επιδόσεων και η διατηρησημότητα της αναπτυξιακής διαδικασίας, προϋποθέτουν κυρίως την διαχρονική άνοδο των εξαγωγών. Πώς όμως θα αυξάνονται οι εξαγωγές της χώρας, αν οι επιχειρήσεις δεν παράγουν ανταγωνιστικά προϊόντα, με αξιοσημείωτη δυνατότητα διείσδυσης στις διεθνείς αγορές; Αναμφίβολα, στην εποχή της Παγκοσμιοποίησης, οι εξωστρεφείς επιχειρήσεις για να ανταποκριθούν στις υψηλές απαιτήσεις του διεθνούς ανταγωνισμού, θα πρέπει να ικανοποιούν εκείνα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα, τα οποία αποκρυσταλλώνονται στον όρο “ανταγωνιστικότητα”.