Νεοπραστατευτισμός και Παγκοσμιοποίηση (1)

Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ από τον αμερικανικό λαό στο θώκο του Προέδρου των ΗΠΑ και ο καθοριστικός ρόλος του πλανητάρχη που πρόκειται να παίξει τα επόμενα χρόνια, έφεραν στην κορυφή της τρέχουσας διεθνούς πολιτικοοικονομικής επικαιρότητας το φαινόμενο της “Παγκοσμιοποίησης” (Globalization). Ένας σημαντικός αριθμός έγκριτων οικονομικών και πολιτικών αναλυτών, ασχολείται με την απάντηση των ακόλουθων δύο ερωτημάτων: 1) Μήπως η ανάδειξη του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία της ισχυρότερης χώρας της υφηλίου, θα μπορούσε να σηματοδοτήσει το τέλος της παγκοσμιοποίησης; Και 2) Μήπως ο πλανητάρχης Τραμπ, με τις ακροδεξιές πολιτικοοικονομικές αντιλήψεις του, θα συντελούσε στην επιστροφή της ανθρωπότητας στον Προστατευτισμό; Το φαινόμενο της Παγκοσμιοποίησης αποτελεί τις τελευταίες δεκαετίες και κυρίως μετά το 1990, ένα από τα σημαντικότερα αντικείμενα ανάλυσης και συζήτησης μεταξύ οικονομολόγων, πολιτικών, φιλοσόφων, ιστορικών, κοινωνιολόγων, δημοσιογράφων και γενικότερα σε κάθε μορφής ερευνητών και διανοουμένων.

Η ανάλυση και η διερεύνηση του φαινομένου της Παγκοσμιοποίησης εξαρτάται άμεσα από ιδεολογικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς και πολιτισμικούς παράγοντες. Ο ιστορικός ή ο φιλόσοφος θα προσεγγίσει διαφορετικά την έννοια της Παγκοσμιοποίησης ή του Προστατευτισμού από τον οικονομολόγο ή τον πολιτικό. Ανεξάρτητα του γεγονότος αν κάποιος τάσσεται υπέρ ή κατά του φαινομένου της Παγκοσμιοποίησης, όπως αυτό καθρεφτίζεται στην ενοποίηση των πολιτισμών και στην προσπάθεια ομογενοποίησης της κουλτούρας των λαών, γεγονός είναι ότι μια σειρά ποσοτικών και ποιοτικών παραγόντων ενισχύουν την άποψη, ότι, ιδίως μετά το 1990 η παγκόσμια οικονομία διέρχεται φάση εντεινόμενης ενοποίησης. Η κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων του άλλοτε κραταιού ανατολικού μπλοκ και η εξάλειψη πολλών τυραννικών δικτατορικών καθεστώτων σε διάφορες χώρες της υφηλίου, συνέβαλλαν αποφασιστικά στην απελευθέρωση των διεθνών εμπορικών και χρηματικών συναλλαγών.

Μετά το πέρας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (1945) και μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980, στην παγκόσμια οικονομία δέσποζαν δύο υπερδυνάμεις, οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση πυρήνας της οποίας ήταν η Ρωσία. Οι ΗΠΑ κατείχαν τα σκήπτρα στον άξονα των χωρών του δυτικού κόσμου, όπου επικρατούσαν η Δημοκρατία και ο Καπιταλισμός. Αντίθετα, η Σοβιετική Ένωση ήταν η ηγέτιδα δύναμη μιας μεγάλης ομάδας κομμουνιστικών χωρών, όπως Ανατολική Γερμανία, Τσεχοσλοβακία, Ουγγαρία, Πολωνία, Βουλγαρία, Κούβα, κ.ά. Η Σοβιετική Ένωση με το γκρουπ των κομμουνιστικών χωρών, συγκροτούσαν μια συμπαγή περιοχή κρατών, με τεράστια επιρροή σε διάφορες χώρες της παγκόσμιας οικονομίας με ομοειδή πολιτικοοικονομικά καθεστώτα. Η Σοβιετική Ένωση με την ομάδα των κομμουνιστικών χωρών υπήρξαν υπέρμαχες του προστατευτισμού, του μοντέλου της οικονομικής αυτάρκειας και της κοσμοθεωρίας της αυτοδύναμης ανάπτυξης, με συνέπεια να αποτελούν τροχοπέδη σε κάθε προσπάθεια απελευθέρωσης των διεθνών εμπορικών και χρηματοοικονομικών συναλλαγών.

Ωστόσο, με την αποδόμηση και το γκρέμισμα των κομμουνιστικοκεντρικών συστημάτων διακυβέρνησης των κρατών του σοβιετικού μπλοκ προς το τέλος της δεκαετίας του 1980 και τη σταδιακή επικράτηση της Δημοκρατίας, άρχισαν να δημιουργούνται νέα αντικειμενικά δεδομένα στη σφαίρα της διεθνούς οικονομίας. Το διεθνές οικονομικό σύστημα από τον Προστατευτισμό άρχισε με γοργά βήματα να περνά στην εποχή της Παγκοσμιοποίησης. Η απελευθέρωση των εμπορικών και των τραπεζικών συναλλαγών μεταξύ των χωρών της υφηλίου, συνιστά το κυριότερο χαρακτηριστικό γνώρισμα του εξελισσόμενου φαινομένου της Παγκοσμιοποίησης. Τα εμπόδια που ιδίως οι διάφορες κομμουνιστικές χώρες έθεταν στη διεξαγωγή του διεθνούς εμπορίου, όπως υψηλοί δασμοί, πολιτικές dumping, ποσοστώσεις, τεχνικές ρυθμίσεις, εξαγωγικές επιδοτήσεις, διοικητικοί περιορισμοί, κ.λπ., άρχισαν σταδιακά να εξαλείφονται συμβάλλοντας έτσι στην πρόοδο του διεθνούς εξαγωγικού εμπορίου. Αξιόλογη συμβολή στην απελευθέρωση των παγκόσμιων εμπορικών ανταλλαγών είχαν οι Γύροι Διαπραγματεύσεων. Αδιαμφισβήτητο είναι ότι οι Γύροι Διαπραγματεύσεων με προεξέχοντα το Γύρο της Ουρουγουάης, είχαν αξιοσημείωτη συνεισφορά στην προσπάθεια απελευθέρωσης των διεθνών συναλλαγών, μέσω της μείωσης των δασμών σε διεθνές επίπεδο, του περιορισμού των διαφόρων προστατευτικών εμποδίων, του διακανονισμού των οποιωνδήποτε διαφορών μεταξύ χωρών, κ.λπ. Εντούτοις, η κινητήρια δύναμη της Παγκοσμιοποίησης, όπως αντανακλάται στη φιλελευθεροποίηση των διεθνών εμπορικών και χρηματοοικονομικών συναλλαγών, ήταν και βέβαια εξακολουθούν να είναι οι “καινοτομίες” στην παραγωγική διαδικασία.