Η καλή όραση είναι απαραίτητη προυπόθεση για καλές επιδόσεις στα θρανία και γι’αυτό έχει μεγάλη σημασία να εντοπίζονται και να διορθώνονται νωρίς τυχόνπροβλήματα στα μάτια.
Ήδη από τη δεκαετία του ’60 έχει τεκμηριωθεί μέσα από πολλές, μεγάλες μελέτες ότιη ανάπτυξη των εγκεφαλικών λειτουργιών έχει πολύ μεγάλη «πλαστικότητα» στηνπρώιμη παιδική ηλικία. Επομένως η έγκαιρη διάγνωση των οπτικών προβλημάτων θαοδηγήσει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή τους.
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τον περιοδικό προληπτικό έλεγχο (screening) τωνματιών – μία εντελώς ανώδυνη διαδικασία στην οποία θεωρητικά θα έπρεπε ναυποβάλλονται όλα τα παιδιά ηλικίας 2-5 ετών, κάθε ένα-δύο χρόνια. Δυστυχώςαρκετές φορές αυτό δεν συμβαίνει για οικονομικούς κυρίως λόγους, με συνέπεια τηνκαθυστερημένη διάγνωση οφθαλμικών προβλημάτων που μπορεί να έχουν σοβαρέςσυνέπειες για όλη τη ζωή.
«Το σημαντικότερο πρόβλημα που μπορεί να παρουσιάσουν παιδιά της προσχολικήςκαι αρχικής σχολικής ηλικίας είναι η αμβλυωπία ή το κοινώς λεγόμενο “τεμπέλικομάτι”, δηλαδή η μειωμένη οπτική οξύτητα από το ένα μάτι», λέει ο ο Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης,επιστημονικός διευθυντής του Οφθαλμολογικού Ινστιτούτου LaserVision στην Αθήνακαι πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας Διαθλαστικής Χειρουργικής (ISRS). «Οι λόγοιπου οδηγούν στην αμβλυωπία είναι πολλοί.
Οποιοσδήποτε μηχανισμός που μπορεί νααναγκάσει ένα παιδί να βλέπει μόνο από το ένα μάτι και να μην χρησιμοποιεί εξίσου καλά το άλλο, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να παρουσιάζεται μονόπλευρη μείωση της οπτικής οξύτητας.
Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι αν, για παράδειγμα, καλύπταμε σε ένα υγιές παιδί ηλικίας 2 ετών το ένα μάτι με έναν επίδεσμο και τον αφήναμε εκεί,μέσα σε λίγες εβδομάδες η οπτική οξύτητα του κλεισμένου ματιού θα μειωνότανδραματικά. Γιατί; Διότι ενώ τα μάτια -ως αισθητήρια όργανα αντίληψης του φωτόςκαι όλων των οπτικών ερεθισμάτων- λειτουργούν σχεδόν τέλεια από τον 6ο μήν α τηςζωής, ο μηχανισμός του εγκεφάλου που αντιλαμβάνεται και επεξεργάζεται τα οπτικάερεθίσματα αναπτύσσεται μέχρι το 6ο έως 7ο έτος της ζωής.
Επομένως οι εικόνες πουφθάνουν στον εγκέφαλο κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής είναι απαραίτητες για τηνεξέλιξη και εξειδίκευσή του στην επεξεργασία και την αντίληψή τους».
Η αμβλυωπία μπορεί να αντιμετωπιστεί αν διαγνωστεί νωρίς. Αν όμως παραμείνειανίατη μέχρι την ηλικία των 6-9 ετών , θα αποτελέσει μόνιμο πρόβλημα για τηνυπόλοιπη ζωή του παιδιού. Δυστυχώς αυτό είναι αρκετά συνηθισμένο: μεγάλεςμελέτες έχουν δείξει ότι ποσοστό έως 5% του γενικού πληθυσμού πάσχουν απόκάποιου βαθμού αμβλυωπία, δηλαδή από μειωμένη όραση στο ένα μάτι, την οποία θαμπορούσαν να έχουν διορθώσει εάν υποβάλλονταν σε τακτικό οφθαλμολογικό τσεκάπκατά την προσχολική ηλικία.
Τι πρέπει όμως να περιλαμβάνει το τσεκάπ των ματιών στα παιδιά προσχολικής καιπρώτης σχολικής ηλικίας; Ο Δρ. Κανελλόπουλος απαντά ότι σε κοινές οδηγίες πέντεαμερικανικών ιατρικών ενώσεων (Ακαδημία Παιδιατρικής, ΑκαδημίαΟφθαλμολογίας, Εταιρεία Παιδιατρικής Οφθαλμολογίας & Στραβισμού, ΕταιρείαΟπτομετρίας, Οργανισμός Πρόληψης Τύφλωσης) συνιστάται να περιλαμβάνει τρίαβασικά στοιχεία:
* Έλεγχο για αμβλυωπία. Γίνεται με μέτρηση της οπτικής οξύτητας σε κάθε μάτι τουπαιδιού ξεχωριστά. Βέβαια, ένα παιδάκι ηλικίας 3 ετών δεν είναι δυνατόν να διαβάσειτους γνωστούς πίνακες με τα γράμματα και τους αριθμούς που όλοι ξέρουμε, αφούδεν έχει φθάσει σε αυτό το επίπεδο γνώσεων και ικανότητας ανάγνωσης. Έτσι, ηδιαδικασία απλοποιείται και γίνεται με πίνακες που περιέχουν εικόνες εύκολααναγνωρίσιμες από τα μικρά παιδιά ηλικίας 2-3 ετών (π.χ. αυτοκίνητο, λουλούδι, σκυλάκι, γατάκι). Αν το παιδί είναι λίγο μεγαλύτερο και ξέρει να αναγνωρίζει κάποιαγράμματα ή αριθμούς, θα χρησιμοποιηθούν ανάλογοι πίνακες.
Ταυτόχρονα, με τα ίδια μέσα γίνεται αδρή αξιολόγηση του ενδεχομένου να έχει τοπαιδί κάποια διαθλαστική ανωμαλία, όπως μυωπία, υπερμετρωπία και αστιγματισμό,διότι σε αυτή την περίπτωση θα δυσκολεύεται να δει και να αναγνωρίσει τις εικόνες.
* Έλεγχο για στραβισμό (αλληθώρισμα). «Είναι πολύ σημαντικό να διαγνωσθεί ησυνεργασία και των δύο ματιών σε όλες τις βλεμματικές κινήσεις που κάνει το παιδίνωρίς στη ζωή του» υπογραμμίζει ο Δρ. Κανελλόπουλος.
«Πρέπει όμως να σημειωθείεδώ ότι μερικά κοινά χαρακτηριστικά των παιδιών στην περίοδο της ανάπτυξής τους,μπορεί να δημιουργήσουν την εντύπωση στραβισμού όταν αυτός δεν υπάρχει. Γιαπαράδειγμα: επειδή όλα τα παιδάκια έχουν επίπεδη μύτη στην αρχή της ζωής τους,όταν τα παρατηρεί κανείς δίνουν την εντύπωση ότι τα μάτια τους στρέφονται προς ταέσω, δηλαδή φαίνονται σαν να αλληθωρίζουν. Η κατάσταση αυτή ορίζεται ως”ψευδοστραβισμός” και δεν πρέπει να συγχέεται με τον αληθινό στραβισμό».
Τόσο ο παιδίατρος όσο και ο ειδικός οφθαλμίατρος μπορούν να εξετάσουν μεακρίβεια την τυχόν απόκλιση του ενός ματιού από το άλλο, κλείνοντας εναλλάξ πότετο ένα μάτι και πότε το άλλο, ώστε να σχηματίσουν εικόνα για το αν συνεργάζονται ήόχι τα μάτια του παιδιού στην αντίληψη των οπτικών ερεθισμάτων.
Βέβαια υπάρχουν και περιπτώσεις έντονου στραβισμού τις οποίες αντιλαμβάνονται οιίδιοι οι γονείς ή άλλα μέλη της οικογένειας τουπαιδιού, οπότε απευθύνονται στονπαιδίατρο για μία πρώτη συμβουλή.
* Έλεγχο για τη στερεοσκοπική όραση του παιδιού. Η στερεοσκοπική όραση είναι ητρόπο ώστε ναδημιουργείται η αντίληψη του βάθους και της στερεότητας. «Πρόκειται δηλαδή γιαμία λειτουργία που απαιτεί καλή οπτική οξύτητα και από δύο μάτια, επομένως αν ένα παιδί έχει καλή στερεοσκοπική όραση αποκλείεται να αντιμετωπίζει πρόβλημααμβλυωπίας ή στραβισμού», εξηγεί ο Δρ. Κανελλόπουλος. Ο έλεγχος αυτός γίνεται μεμεθόδους υψηλής τεχνολογίας, οι οποίες επιτρέπουν την εξέταση του παιδιού με τημορφή παιχνιδιού.
