Είναι περΙπου τα γενέθλια – τα πρώτα γενέθλια, που συμπίπτουν άλλωστε με την παρολίγον προσάραξη του ωραίου πλοίου “Ελλάς” στα αβαθή του Grexit, καλοκαίρι του 2015, με καπετάνιο (Θεούλη μου!) τον Γιάνη Βαρουφάκη (με το ένα “ν” και με τα κλαρωτά πουκάμισα) – της “Έκθεσης των Πέντε Προέδρων” για την “Ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της Ευρώπης”. Οι εν λόγω Πέντε ήταν ο Γιουνκέρ, ο Τουσκ, ο Ντάισσελμπλουμ, ο Ντράγκι και ο Σουλτς, στους οποίους είχε ανατεθεί απο μια Κορυφή της Ευρωζώνης (τέλη του 2014) να χαράξουν ένα σχέδιο πορείας της (ανολοκλήρωτης: όλοι πια το είχαν παραδεχθεί) ΟΝΕ τα επόμενα χρόνια.
“Γιορτάστηκαν” αυτά τα πρώτα γενέθλια μ’ ένα ενδιαφέρον πείραμα: σε διάφορες πρωτεύουσες Κρατών μελών – Παρίσι, Βερολίνο, Βρυξέλλες, Αθήνα – οργανώθηκαν ήδη παρουσιάσεις τού πού βρίσκεται η πορεία της “Έκθεσης των Πέντε Προέδρων”, σ’ ένα κοινό ανάμεικτο (απο πανεπιστημιακούς και μελετητές του Ευρωπαϊκού φαινόμενου μέχρι διαμορφωτές πολιτικής, στελέχη ομάδων πίεσης και… δημοσιογράφους) απο το οποίο κοινό ζητήθηκε να καταθέσει απόψεις – input στα Βρυξελλιανά – προκειμένου να φτιαχτεί κάτι σαν Έκθεση προόδου αυτού του εγχειρήματος.
Με αρκετήν ειλικρίνεια, η Έκθεση δεχόταν ότι μια γνήσια ΟΝΕ θα χρειαζόταν ισχυρό συντονισμό οικονομικής πολιτικής, δυνατότητα πρόληψης των κρίσεων, ικανότητα εσωτερικής απορρόφησής τους όταν προκύπτουν, τέλος αποδοχή μιας κατανομής του βάρους μεταξύ Κρατών μελών όταν οι κρίσεις ξεφεύγουν σε έκταση/ένταση. Όμως, ακόμη και μετά τα μέτρα ενίσχυσης της λειτουργίας της Ευρωζώνης – με αφορμή την Ελληνική και τις άλλες κρίσεις του 2010-16 – διαπιστώνεται ότι η απουσία δημοσιονομικών μεταβιβάσεων, η έλλειψη κινητικότητας του εργατικού δυναμικού, η απουσία δημοσιονομικών σταθεροποιητών και η συνεχιζόμενη προβληματική διασύνδεση δημοσιονομικών και τραπεζικών ισολογισμών κάνει την Ευρωζώνη εύθραυστη, την λειτουργία της προβληματική. Για τον λόγο αυτόν, “η Έκθεση των Πέντε Προέδρων” – και, ήδη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή που παρακολουθεί την υλοποίηση όσων ανέφερε – προτείνει διάφορα μέτρα ενίσχυσης: για παράδειγμα ενιαία εκπροσώπηση της Ευρωζώνης στα διεθνή fora (ιδίως στο ΔΝΤ) , βήματα προς μια ουσιαστικότερη τραπεζική Ένωση, θέσπιση Εθνικών Συμβουλίων Ανταγωνιστικότητας, Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου κοκ.
Όπως παρατηρήθηκε κατά την συζήτηση – γιατί αυτός ήταν ο κεντρικός σκοπός της διοργάνωσης, να δοθούν μηνύματα προς τις Βρυξέλλες – όλα αυτά είναι ωραία, πλην… υπάρχει ένας ελέφαντας στο δωμάτιο. Εκείνο, δηλαδή, που απεκάλυψε το δημοψήφισμα για το Brexit (κι ας μην μετέχει η Μεγ. Βρετανία στην Ευρωζώνη…): ότι δηλαδή η Ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, ή μάλλον η κοινή γνώμη των διαφόρων χωρών, έχει πάρει διαζύγιο απο παρόμοιες πρωτοβουλίες. Ακόμη χειρότερα: ερμηνεύει διαφορετικά/απόλυτα διαφορετικά, κάθε κίνηση.
Παράδειγμα: όταν ο Έλληνας ακούει “εγγύηση καταθέσεων” τι αντιλαμβάνεται; “Ευτυχώς! Κάποιος θα μας γλυτώσει από το bail-in!”. όταν ο Γερμανός, αυτός αισθάνεται: “Αποκλείεται οι Sparkasse και οι συνεταιριστικές μας που αυτορρυθμίζονται να πληρώσουν για να σωθούν οι καταθέσεις των Ελλήνων ή των Ιταλών”. Έτσι όμως, ως πολιτικό εγχείρημα η “Εκθεση των Πέντε Προέδρων” κινείται στο κενό…
Όπως προσέθεσε ο Πάνος Τσακλόγλου (άλλοτε Πρόεδρος του ΣΟΕ) πριν 25 χρόνια εκείνο που φόβιζε στην δημόσια συζήτηση για την Ευρώπη ήταν το φάσμα μιας “Ευρώπης πολλών ταχυτήτων” – τώρα είναι μην βγει αληθινός ο Ζακ Ντελόρ, που μιλούσε για την θεωρία του ποδηλάτου: άμα η Ευρώπη σταματήσει να κινείται, θα πέσει! Εκεί που η ΟΝΕ ήταν “το διαμάντι του στέμματος”, τώρα πάει να λειτουργήσει αρνητικά. Βέβαια, υπάρχουν εξελίξεις που προσφέρουν, όπως ο ESM (“που μπορεί να αποδειχθεί το Ευρωπαϊκό ΔΝΤ”), ή πάλι η ενιαία διεθνής εκπροσώπηση της Ευρωζώνης αν προχωρήσει. Όμως, αν δεν υπάρξουν πρόσθετα ενοποιητικά στοιχεία όπως η ουσιαστικοποιήση της Τραπεζικής Ενωσης, η πάλιν η ισχυροποίηση/θεσμοποιηση του Eurogroup, κυρίως όμως – όπως τόνισε ο Νίκος Βέττας του ΙΟΒΕ κάτι σαν ενιαία ασφάλιση κατά της ανεργίας (φυσικά μόνον της συγκυριακής! αλλιώς θα ζούσαμε στον Παράδεισο) τότε το μέλλον θα χαθεί.
Η συχνή πολιτική δια του φόβου θα δημιουργεί – άλλωστε – κίνητρα προόδου. Αντίθετα, δημιουργεί διάχυτο Ευρωσκεπτικισμό.
Μια άλλη εκδοχή του ελέφαντα στο δωμάτιο.
