Ενόψει του βρετανικού δημοψηφίσματος της 23ης Ιουνίου 2016, που οι λαοί της Αγγλίας, της Ουαλίας, της Σκωτίας και της Βόρειας Ιρλανδίας, θα αποφασίσουν για την “παραμονή” (Bremain) ή την “έξοδο” (Brexit) του Ηνωμένου Βασιλείου (Μ. Βρετανία) στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), θα σχολιάσουμε το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος (European Monetary System). Το βάρος της ανάλυσής μας θα πέσει στην χρονική περίοδο που ακολούθησε μετά το 1972. Το 1972 αποτελεί έτος ορόσημο. Μετά το 1972 σηματοδοτήθηκε το πέρασμα του Παγκόσμιου Νομισματικού Συστήματος (World Monetary System) από το καθεστώς Bretton Woods στην εποχή των “κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών” (floating exchange rate regime). Το βασικό χαρακτηριστικό του νομισματικού συστήματος Bretton Woods ήταν η επικράτηση των “σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών” (fixed exchange rate regime) από το 1945 και έως το 1972. Στα πλαίσια του παγκόσμιου νομισματικού συστήματος λειτουργεί και το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (European Monetary System). Η πορεία του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος (ΕΝΣ) από το 1972 έως σήμερα παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Ο σχολιασμός της πορείας αυτής, θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τις επιδράσεις του Brexit ή του Bremain στην λειτουργία του βρετανικού, του ευρωπαϊκού και του παγκόσμιου νομισματικού συστήματος.
Το διεθνές νομισματικό σύστημα Bretton Woods άρχισε να απειλείται με κατάρρευση προς το τέλος της δεκαετίας του 1960. Την περίοδο 1968-1972, επίκεντρο των κερδοσκοπικών παιγνίων στον ευρωπαϊκό χώρο ήταν η δημοφιλής χρηματαγορά του Λονδίνου. Το Μάρτιο του 1972 οι έξι χώρες της ΕΟΚ, δηλαδή η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο, αποφάσισαν να περιορίσουν το περιθώριο διακύμανσης της διμερούς συναλλαγματικής ισοτιμίας των εθνικών τους νομισμάτων σε ±2,25%. Η από κοινού διακύμανση των έξι ευρωπαϊκών νομισμάτων -γερμανικό μάρκο, γαλλικό φράγκο, ιταλική λιρέτα, ολλανδικό φιορίνι, βελγικό φράγκο και φράγκο Λουξεμβούργου)- έναντι του αμερικανικού δολαρίου ορίστηκε σε ±4,45%. Στις 24 Απριλίου του 1972, τα έξι κράτη της ΕΟΚ, από κοινού με το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Δανία και την Ιρλανδία, συναποφάσισαν την η διαμόρφωση δημιουργία του νομισματικού συστήματος “φίδι στο τούνελ” (snake in the tunnel) ή “Ευρωπαϊκό φίδι” (European snake). Το Μάρτιο του 1973 στο “Ευρωπαϊκό φίδι” προστέθηκαν δύο σκανδιναβικές χώρες, η Νορβηγία και η Σουηδία. Στα πλαίσια του νομισματικού καθεστώτος “Ευρωπαϊκό φίδι” θεσπίστηκαν οι κυμαινόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες, που από τις αρχές του 1972 και μέχρι τις μέρες μας αποτελούν την κεντρική συνιστώσα του διεθνούς νομισματικού συστήματος. Αδιαμφισβήτητο είναι ότι το “Ευρωπαϊκό φίδι”, υπήρξε προάγγελος όχι μόνο του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος (ΕΝΣ), αλλά και του Παγκόσμιου Νομισματικού Συστήματος.
Το Μάρτιο του 1979 η ΕΟΚ ανακοίνωσε την ίδρυση του ΕΝΣ. Τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ΕΝΣ, όπως αυτά θεσμοθετήθηκαν το 1979 ήταν: 1) Η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Μονάδας (European Currency Unit), με συναλλαγματική ισοτιμία έναντι του δολαρίου ίση με τη μονάδα. Η Ευρωπαϊκή Νομισματική Μονάδα (ΕΝΜ) διαδέχτηκε την Ευρωπαϊκή Λογιστική Μονάδα (European Unit of Account) που είχε υιοθετηθεί το 1969. Την περίοδο 1969-1971 μια Ευρωπαϊκή Λογιστική Μονάδα ισοδυναμούσε με ένα αμερικανικό δολάριο. 2) Η υιοθέτηση του Μηχανισμού Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ΜΣΙ). Ο μηχανισμός αυτός είναι γνωστός στη διεθνή βιβλιογραφία με τον όρο ΜΣΙ-Ι, δηλαδή πρώτος ΜΣΙ. Σύμφωνα με το ΜΣΙ-Ι το νόμισμα μιας χώρας μπορεί να διακυμαίνεται έναντι των άλλων ξένων νομισμάτων εντός του εύρους ±2,25%. Στις περιπτώσεις της στερλίνας, της ιταλικής λιρέτας και της ισπανικής πεσέτας, το περιθώριο διακύμανσης ορίστηκε σε ±6%. Και 3) Η προαγωγή της λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Ταμείου Νομισματικής Συνεργασίας (ΕΤΝΣ). Το ΕΤΝΣ συνεργάζεται στενά με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (Bank of International Settlements) και στις άμεσες προτεραιότητές του είναι η χορήγηση βραχυπρόθεσμου δανεισμού σε χώρες της ΕΟΚ για την χρηματοδότηση ελλειμμάτων στο ισοζύγιο τρεχουσών τους συναλλαγών. Η κεντρική επιδίωξη του ΕΝΣ ήταν η επίτευξη συνθηκών νομισματικής σταθερότητας στον ευρωπαϊκό χώρο και η ομαλή μετάβαση της ΕΟΚ στο στάδιο της Οικονομικής Νομισματικής Ένωσης.
