National Geographic: Αυτές ήταν οι κορυφαίες επιστημονικές ειδήσεις το 2025

Το 2025 ήταν μια χρονιά γεμάτη επιστημονικές στιγμές-ορόσημα, από ιατρικά επιτεύγματα έως ανακαλύψεις πέρα από το ηλιακό μας σύστημα. Εξελίξεις που όχι μόνο ενίσχυσαν τη γνώση μας, αλλά μας υπενθύμισαν και τη σημασία της έρευνας. Αυτές είναι μερικές από τις σημαντικότερες επιστημονικές ειδήσεις της χρονιάς, σύμφωνα με το περιοδικό Smithsonian.

Ένα μεγάλο βήμα στις ξενομεταμοσχεύσεις

Λόγω της έλλειψης ανθρώπινων δοτών οργάνων, οι γιατροί στρέφονται ολοένα και περισσότερο στους χοίρους, των οποίων ο μεταβολισμός, το ανοσοποιητικό σύστημα και το μέγεθος των οργάνων μοιάζουν με αυτά των ανθρώπων. Το 2025, οι ερευνητές σημείωσαν σημαντική πρόοδο με τη χρήση οργάνων από γενετικά τροποποιημένους χοίρους. Τον Ιανουάριο, χειρουργοί πραγματοποίησαν την τέταρτη μεταμόσχευση νεφρού από γενετικά τροποποιημένο χοίρο στις ΗΠΑ. Ο λήπτης έζησε με το όργανο για χρονικό διάστημα-ρεκόρ 271 ημερών, χωρίς να χεριάζεται να υποβληθεί σε αιμοκάθαρση.

Τον Φεβρουάριο, ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) έδωσε την έγκρισή του σε δύο βιοτεχνολογικές εταιρείες, να ξεκινήσουν κλινικές δοκιμές με νεφρά από γενετικά τροποποιημένους χοίρους. Τον Οκτώβριο, επιστήμονες στην Κίνα ανακοίνωσαν την επιτυχή μεταμόσχευση τμήματος ήπατος χοίρου, το οποίο αφαιρέθηκε μετά από 38 ημέρες, όταν παρουσίασε βλάβη.

Ένας σπάνιος διαστρικός επισκέπτης διέσχισε το ηλιακό σύστημα

Ο κομήτης 3I/ATLAS, το τρίτο γνωστό διαστρικό αντικείμενο που έχει παρατηρηθεί ποτέ, διέσχισε με μεγάλη ταχύτητα το ηλιακό σύστημα το 2025. Εντοπίστηκε για πρώτη φορά την 1η Ιουλίου από το διαστημικό τηλεσκόπιο της NASA στη Χιλή, στο πλαίσιο του προγράμματος ATLAS. Η εξαιρετικά υψηλή ταχύτητά του — περίπου 220.000 χιλιόμετρα την ώρα — κατέστησε αμέσως σαφές ότι προέρχεται από το εξωτερικό του ηλιακού μας συστήματος.

Μετά τους προηγούμενους διαστρικούς επισκέπτες Oumuamua (2017) και 2I/Borisov (2019), ο 3I/ATLAS προσέφερε στους επιστήμονες μια σπάνια ευκαιρία να μελετήσουν υλικό από άλλο αστρικό σύστημα. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η χημική του σύσταση διαφέρει από αυτήν των κομητών στο ηλιακό μας σύστημα. Για παράδειγμα, περιέχει υψηλότερη ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα, περισσότερους πτητικούς πάγους (που θα μπορούσαν να εξηγήσουν τις εκρήξεις αερίων) και ασυνήθιστα μέταλλα. Η περίεργη χημική σύνθεση του 3I/ATLAS θα μπορούσε να δώσει ενδείξεις για το πού γεννήθηκε και τις δυσνόητες συνθήκες του διαστρικού χώρου.

Διαστημικά σκάφη της NASA κοντά ή σε τροχιά γύρω από τον Άρη — συμπεριλαμβανομένου του ρόβερ Perseverance — κατέγραψαν τις πιο κοντινές εικόνες του κομήτη, όταν πέρασε κοντά στον Κόκκινο Πλανήτη τον Οκτώβριο. Ο κομήτης πλησίασε περισσότερο τη Γη στις 19 Δεκεμβρίου και τον Μάρτιο του 2026 θα περάσει κοντά από τον Δία, προτού αποχαιρετήσει οριστικά το ηλιακό σύστημα.

Η «επιστροφή» του ανταρόλυκου 

Η βιοτεχνολογική εταιρεία Colossal Biosciences ανακοίνωσε φέτος ότι δημιούργησε τρία ζώα που φέρουν γενετικά χαρακτηριστικά του ανταρόλυκου, ένα είδος λύκου που εξαφανίστηκε πριν από 13.000 χρόνια. Τα τρία ζώα γεννήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος «αποεξαφάνισης» της Colossal Biosciences. Η βιοτεχνολογική εταιρεία έγινε γνωστή το 2022 όταν ανακοίνωσε σχέδιο για την «ανάσταση» του μαμούθ. Αυτή τη φορά, επιστήμονες της εταιρείας χρησιμοποίησαν δείγματα DNA από δόντι 13.000 ετών και κρανίο 72.000 ετών, για να αναδημιουργήσουν σε εργαστήριο τρία ζώα με χαρακτηριστικά του εξαφανισμένου ανταρόλυκου.

Ωστόσο, οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι τα ζώα αυτά δεν είναι πραγματικοί ανταρόλυκοι, αλλά γενετικά τροποποιημένοι γκρίζοι λύκοι. Το εγχείρημα αναζωπύρωσε τη συζήτηση γύρω από την «αποεξαφάνιση», με επικριτές να υποστηρίζουν ότι οι πόροι θα έπρεπε να κατευθύνονται στην προστασία υπαρχόντων ειδών, ενώ υποστηρικτές τονίζουν ότι οι τεχνολογίες αυτές θα μπορούσαν να ωφελήσουν τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, καθώς και την ανθρώπινη υγεία.

Νέα δεδομένα ίσως αποκαλύπτουν πώς έμοιαζαν οι Ντενίσοβαν

Οι Ντενίσοβαν, μια ομάδα πρώιμων ανθρώπων που αναγνωρίστηκε το 2010, μοιράζονται έναν κοινό πρόγονο τόσο με τους Νεάντερταλ όσο και με τους σύγχρονους ανθρώπους. Ωστόσο, οι επιστήμονες γνωρίζουν ελάχιστα για το είδος αυτό, καθώς η γνώσεις τους βασίζονται κυρίως σε γενετικά δεδομένα, δεδομένου ότι τα περισσότερα απολιθώματα που έχουν βρεθεί είναι θραύσματα οστών και δοντιών. Φέτος, δυο νέες μελέτες υποδηλώνουν ότι δύο αρχαία κρανία ενδέχεται να ανήκαν σε Ντενίσοβαν, προσφέροντας την πιο σαφή εικόνα έως σήμερα για την εμφάνισή τους.

Τον Ιούνιο, δύο μελέτες που δημοσιεύθηκαν στα επιστημονικά περιοδικά Science και Cell, ανέλυσαν το αρχαίο κρανίο, γνωστό ως «Dragon Man», ηλικίας 146.000 ετών, και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ανήκε σε Ντενίσοβαν. Οι ερευνητές εξήγαγαν πρωτεΐνες από ένα οστό στο εσωτερικό αυτί του κρανίου και DNA από την πλάκα που εντοπίστηκε στα δόντια του. Υποστήριξαν ότι το αρχαίο υλικό ταίριαζε με δείγματα από προηγουμένως ταυτοποιημένα απολιθώματα του Ντενίσοβαν.

Τον Σεπτέμβριο, μια άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Science ανακατασκεύασε το κρανίο Yunxian 2, ηλικίας περίπου ενός εκατομμυρίου ετών, το οποίο βρέθηκε σε μια όχθη ποταμού στην κεντρική Κίνα. Η ανακατασκευή αποκάλυψε ένα μεγάλο πρόσωπο με πλατιά ζυγωματικά και μεγάλη μύτη. Συγκρίνοντας την ανακατασκευή με περισσότερα από 100 απολιθώματα από το ανθρώπινο αρχείο, οι ερευνητές συνέδεσαν το κρανίο με τον Homo longi, ένα είδος που έχει συνδεθεί με τους Ντενίσοβαν, αμφισβητώντας την προηγούμενη ταξινόμηση του κρανίου ως Homo erectus.

Αυτό υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι μπορεί να διαχωρίστηκαν εξελικτικά από τους Νεάντερταλ πολύ νωρίτερα από ό,τι είχαν υποθέσει προηγούμενες έρευνες. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι ο Homo sapiens, οι Ντενίσοβαν και οι Νεάντερταλ διαχωρίστηκαν εξελικτικά από έναν κοινό πρόγονο πριν από 500.000 έως 700.000 χρόνια. Αν, όμως, το απολίθωμα Yunxian 2 αποδειχθεί ότι ανήκει στους Ντενίσοβαν, ο χρονικός αυτός διαχωρισμός θα μετατοπιζόταν σε περισσότερο από ένα εκατομμύριο χρόνια πριν.

Οι άνθρωποι ανέπτυξαν νέες — και ενίοτε ανησυχητικές — σχέσεις με chatbot τεχνητής νοημοσύνης

Καθώς εξελίσσονται τα chatbot τεχνητής νοημοσύνης, ορισμένοι άνθρωποι αναπτύσσουν βαθιούς συναισθηματικούς δεσμούς μαζί τους, ακόμη και ρομαντικές σχέσεις. Τον Σεπτέμβριο, ερευνητές του MIT δημοσίευσαν μια μεγάλης κλίμακας ανάλυση της κοινότητας r/MyBoyfriendIsAI στο Reddit στην επιστημονική πλατφόρμα arXiv.org. Κατά τη στιγμή της έρευνας, η κοινότητα αυτή είχε περίπου 27.000 μέλη. Τώρα, έχει περίπου 39.000. Η έρευνα του MIT κατέγραψε οφέλη όπως η μείωση της μοναξιάς και η συναισθηματική υποστήριξη, αλλά και εξάρτηση.

Ορισμένα μέλη της κοινότητας αυτής κατέφευγαν στα chatbots για ιατρικές συμβουλές και ψυχοθεραπευτική υποστήριξη, γεγονός που εγείρει ανησυχίες για πιθανούς κινδύνους στην ψυχική υγεία. Ψυχίατροι ανέφεραν επίσης αύξηση περιστατικών όπου οι χρήστες συγχέουν τα bots με συνειδητά όντα — ένα φαινόμενο που αποκαλείται πλέον «ΑΙ ψύχωση».

Όπως αναφέρουν οι συντάκτες του Smithsonian, το φαινόμενο αυτό παραπέμπει σε αντίστοιχες ανησυχίες που είχαν εκφραστεί πριν από περίπου έξι δεκαετίες, όταν ο επιστήμονας υπολογιστών του MIT Τζόζεφ Βάιζενμπαουμ ανέπτυξε την ELIZA, το πρώτο ευρέως αναγνωρισμένο chatbot.

«Ορισμένα άτομα ήταν πολύ δύσκολο να πειστούν ότι το ELIZA δεν είναι άνθρωπος», έγραψε σε μελέτη του το 1966.

ΠΗΓΗ: Smithsonian