Τι είναι ο «φόρος Ζούκμαν» που προκαλεί αντιδράσεις στη Γαλλία

Στη Γαλλία, το πρόσωπο που διχάζει περισσότερο την πολιτική σκηνή σήμερα, δεν είναι πολιτικός, αλλά οικονομολόγος. Ο 38χρονος Γκαμπριέλ Ζούκμαν έχει προτείνει έναν φόρο για τους υπερπλούσιους που επιχειρεί να δώσει απάντηση στη λαϊκή αγανάκτηση, σε μια χώρα όπου το κόστος ζωής εκτοξεύεται και η κυβέρνηση παλεύει να διατηρήσει τα δημόσια οικονομικά υπό έλεγχο.

Η πρότασή του, γνωστή ως «φόρος Ζούκμαν», έχει γίνει το πιο καυτό θέμα στη χώρα, η οποία έχει πολύπλοκη σχέση με τους δισεκατομμυριούχους και βρίσκεται στα πρόθυρα μιας σοβαρής κρίσης χρέους. Ο Γάλλος οικονομολόγος προτείνει όλα τα νοικοκυριά με καθαρή περιουσία πάνω από 100 εκατ. ευρώ να φορολογούνται 2% επί της καθαρής αξίας περιουσίας τους. Σύμφωνα με τον ίδιο, το μέτρο θα μπορούσε να αποφέρει έως και 20 δισ. ευρώ ετησίως.

Ο οικονομολόγος υποστηρίζει ότι οι πλουσιότεροι Γάλλοι πληρώνουν αναλογικά λιγότερους φόρους από τους απλούς πολίτες, και η πρότασήτου επιδιώκει να αντιμετωπίσει αυτή την ανισότητα. Φορολογώντας τους δισεκατομμυριούχους, η πολιτεία θα μπορούσε να συγκεντρώσει σημαντικά κεφάλαια χωρίς να μειώσει περαιτέρω κοινωνικά προγράμματα ή δημόσιες υπηρεσίες.

Ο φόρος Ζούκμαν έχει εξελιχθεί σε σύμβολο κοινωνικής δικαιοσύνης, σε μια Γαλλία όλο και πιο απογοητευμένη από τις οικονομικές ανισότητες. Το μερίδιο της συνολικής περιουσίας που κατέχουν οι 500 πλουσιότεροι πολίτες έχει εκτοξευθεί από 6% σε 42% τα τελευταία είκοσι χρόνια.

Περισσότερο από μια δεκαετία μετά την επιτυχία του βιβλίου του Γάλλου οικονομολόγου Τομά Πικετί «Το κεφάλαιο τον 21ο αιώνα», ο Γκαμπριέλ Ζούκμαν θεωρείται ο επόμενος «ροκ σταρ» της γαλλικής οικονομίας. Ο Ζούκμαν, γνωστός για τις έρευνές του πάνω σε θέματα που αφορούν τη φορολογία, την ανισότητα του πλούτου και τη φοροδιαφυγή, έχει εμπνεύσει Αμερικανούς πολιτικούς όπως η Ελίζαμπεθ Γουόρεν και ο Μπέρνι Σάντερς. Το 2024, ο Ζούκμαν συμβούλεψε την κυβέρνηση της Βραζιλίας για την εφαρμογή ενός παγκόσμιου ελάχιστου φόρου στους δισεκατομμυριούχους, κατά την προεδρία της χώρας στους G20.

Τι λένε οι επικριτές της πρότασης

Ο Μπερνάρ Αρνό,  διευθύνων σύμβουλος της LVMH, της μεγαλύτερης εταιρείας πολυτελείας στον κόσμο, έχει δηλώσει ότι ο φόρος Ζούκμαν «θα καταστρέψει την οικονομία της Γαλλίας». Άλλοι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι τα έσοδα θα φτάσουν μόνο τα 5 δισ. ευρώ, όχι τα 20 δισ. που προβλέπει ο Ζούκμαν. Ορισμένοι νομικοί εκφράζουν ανησυχίες για τη συνταγματικότητα του μέτρου, ενώ υπάρχει και ο φόβος ότι δισεκατομμυριούχοι θα μπορούσαν να μεταφέρουν τα κεφάλαιά τους στο εξωτερικό προκειμένου να αποφύγουν τη φορολογία. Ωστόσο, μια ανεξάρτητη επιτροπή οικονομολόγων κατέληξε ότι ο αντίκτυπος μιας τέτοιας «φυγής κεφαλαίων» στα δημόσια ταμεία θα ήταν περιορισμένος. Ο Γάλλος οικονομολόγος δηλώνει πως θα μπορούσαν να εφαρμοστούν μέτρα αποτροπής, όπως φορολόγηση πολιτών που εγκαταλείπουν τη χώρα για αρκετά χρόνια.

Μια ακόμα σημαντική ανησυχία αφορά τον αντίκτυπο που θα μπορούσε να έχει ο φόρος Ζούκμαν στην εικόνα της Γαλλίας ως «startup nation», την υπόσχεση που είχε δώσει ο Εμανουέλ Μακρόν για τη στήριξη της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας. Οι ιδρυτές επιχειρήσεων θα έπρεπε να πληρώσουν φόρο βάσει της αξίας των μετοχών τους εκτός από το εισόδημά τους. Ο Αρτούρ Μενς, ιδρυτής της εταιρείας τεχνητής νοημοσύνης Mistral AI, δηλώνει ότι συμφωνεί με τον Ζούκμαν όσον αφορά την ανάγκη για «φορολογική δικαιοσύνη», αλλά επισημαίνει ότι ο ίδιος δεν θα μπορούσε να πληρώσει τον φόρο.

Οι επικριτές λένε ότι ο φόρος θα επηρεάσει περισσότερους από τους εξαιρετικά πλούσιους.

«Δεν θα αφορά μόνο δισεκατομμυριούχους. Θα επηρεάσει και επιχειρηματίες και οικογενειακές επιχειρήσεις», λέει ο Μίκαελ Πτιζάν, επικεφαλής οικονομολόγος της Waterloo Asset Management.

Ωστόσο, παρά τους επικριτές, η πρόταση του Ζούκμαν φαίνεται να έχει τεράστια υποστήριξη. Έρευνα της Ifop που διεξήχθη για λογαριασμό των Σοσιαλιστών δείχνει ότι το 74% των ερωτηθέντων την βλέπει θετικά.Θα βοηθήσει πραγματικά ο φόρος την ισορροπία του προϋπολογισμού;

Ποιες ευρωπαϊκές χώρες φορολογούν τους πλούσιους;

Στην ΕΕ, μόνο η Ισπανία έχει εισάγει τον λεγόμενο «φόρο αλληλεγγύης» για περιουσίες άνω των 3 εκατομμυρίων. Στη Νορβηγία, ο πλούτος πάνω από 1,7 εκατ. ευρώ φορολογείται με 1,1%. Στην Ελβετία, ο πλούτος φορολογείται, αλλά το ποσοστό ποικίλλει από πολιτεία σε πολιτεία. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη πολιτική συζήτηση σχετικά με το πόσο θα πρέπει να φορολογεί η χώρα την κληρονομιά, με μια πρόταση να προτείνει την εφαρμογή φόρου σε κληρονομιές άνω των 53 εκατομμυρίων ευρώ με συντελεστή 50%, με στόχο τη χρηματοδότηση της κλιματικής μετάβασης.

Στη Γαλλία, ο φόρος περιουσίας καταργήθηκε το 2018 και αντικαταστάθηκε από έναν φόρο που επιβάλλεται σε ακίνητα αξίας άνω των 1,3 εκατομμυρίων ευρώ. Στο Βέλγιο και το Ηνωμένο Βασίλειο γίνονται συζητήσεις για αντίστοιχους φόρους στους εξαιρετικά πλούσιους.

Η εφαρμογή του φόρου δεν είναι εύκολη υπόθεση. Συντηρητικές δυνάμεις στη Γερουσία έχουν μπλοκάρει προηγούμενες προσπάθειες, χαρακτηρίζοντας το μέτρο πολιτικά αμφιλεγόμενο και οικονομικά ριψοκίνδυνο. Όμως, η πολιτική πραγματικότητα είναι σαφής: τα κόμματα της Αριστεράς απαιτούν την εφαρμογή του φόρου Ζούκμαν ως προϋπόθεση στήριξης. Ο Μακρόν και οι συνεργάτες του ενδέχεται να χρειαστεί να υποχωρήσουν, αναγνωρίζοντας ότι η ευρεία υποστήριξη και οι απαιτήσεις της συνασπισμένης πολιτικής καθιστούν τον φόρο αναπόφευκτο. Όπως τονίζει ο ίδιος ο Ζούκμαν, η επιρροή του μέτρου υπερβαίνει τη δημοσιονομική πολιτική, καθώς έχει επαναπροσδιορίσει τη συζήτηση γύρω από τη δικαιοσύνη, την ανισότητα και τις ευθύνες των υπερπλούσιων στη σύγχρονη δημοκρατία.