Θόδωρος Τσίκας: Είµαστε µακριά από ειρηνευτική συµφωνία στην Ουκρανία

1. Ακόµα και αυτή την στιγµή, υπάρχουν πλευρές των συζητήσεων για την Ουκρανία που δεν γνωρίζουµε. Αλλά και αν τις γνωρίζαµε, δεν είναι βέβαιο πώς θα εξελιχθούν.

Πολλά ζητήµατα έχουν µείνει ασαφή, όπως η ακριβής µορφή των εγγυήσεων ασφαλείας για την Ουκρανία και φυσικά οι διάφορες εκδοχές των εδαφικών «διευθετήσεων».

2. Έχουµε µπει σε µια διαδικασία διερεύνησης κατά πόσο µπορεί να γίνει πρώτα µια διµερής συνάντηση Ρωσίας- Ουκρανίας και µετά µια τριµερής Ρωσίας-Ουκρανίας-ΗΠΑ. Επιδίωξη είναι να γίνουν αυτές οι συναντήσεις σε επίπεδο ηγετών.

Ωστόσο, ακόµη από τη ρωσική πλευρά δεν έχουµε ρητή συγκατάθεση. Έχουµε απλώς µια διατύπωση ότι θα συζητηθεί η αναβάθµιση του επιπέδου της συνάντησης µεταξύ ρωσικής και ουκρανικής αντιπροσωπείας.

Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο Πούτιν θα θέλει να συναντήσει τον Ζελένσκι (µάλλον το αντίθετο).

3. Είµαστε µακριά από µια ειρηνευτική συµφωνία, καθώς οι θέσεις των δύο πλευρών εξακολουθούν να απέχουν πάρα πολύ µεταξύ τους. Και δεν αποκλείεται σε δύο µε τρεις εβδοµάδες να βρεθούµε και πάλι σε αδιέξοδο. Άλλωστε ο Πούτιν δεν βιάζεται για συµφωνία, διότι θεωρεί πως έχει περιθώρια στο στρατιωτικό πεδίο και άρα θέλει να κερδίσει χρόνο.

4. Στην Αλάσκα ο Τραµπ απέφυγε να πάρει αποφάσεις µόνος του µε τον Πούτιν, αγνοώντας την Ουκρανία. Και αυτό επιτεύχθηκε µε την παρέµβαση των Ευρωπαίων. Αλλά και το γεγονός ότι ο Τραµπ κάλεσε τους Ευρωπαίους για συναπόφαση, είναι σηµαντικό.

Μπορεί να µην τους θεωρεί ισοϋψείς, αλλά δείχνει ότι τους έχει ανάγκη: Πρώτον, διότι εκείνοι κατά βάση θα υλοποιήσουν τις εγγυήσεις ασφαλείας προς την Ουκρανία και, δεύτερον, γιατί θα αναλάβουν ένα σηµαντικό οικονοµικό βάρος της ανασυγκρότησης της χώρας µετά τον πόλεµο.

5. Η παρουσία των Ευρωπαίων στον Λευκό Οίκο έδωσε στον Ζελένσκι και στην Ουκρανία µια µεγάλη στήριξη. Έδειξε πως η Ουκρανία δεν είναι µόνη της. Οι Ευρωπαίοι ουσιαστικά λειτούργησαν σαν «µαξιλαράκι» έναντι µιας πιθανής πίεσης του Τραµπ προς τον Ζελένσκι να υποχωρήσει. Και αυτό -σε ένα βαθµό- λειτούργησε.

6. Η παρέµβαση των Ευρωπαίων ήταν πάρα πολύ συντονισµένη και καλοκουρδισµένη. Έχει µετριάσει την πίεση του Τραµπ προς τον Ζελένσκι και τον απέτρεψε να κάνει κινήσεις σε βάρος της Ουκρανίας.

Η Ευρώπη διεκδίκησε τη θέση της σε ένα θέµα, όπως το ουκρανικό, που είναι πρωτίστως θέµα της ευρωπαϊκής ασφάλειας και έθεσε συγκεκριµένες προϋποθέσεις.

7. Από τις συνοµιλίες στην Ουάσινγκτον οι Ευρωπαίοι είναι κερδισµένοι. Επανέρχονται ως αποφασιστικός παράγοντας για την επίλυση της κρίσης στην Ουκρανία, ενώ και ο Ζελένσκι είναι σε καλύτερη θέση, σχετικά µε εκείνη στην οποία βρισκόταν µετά τη συνάντηση της Αλάσκας. Εµφανίστηκε να έχει καλές σχέσεις µε τον Τραµπ, έχοντας την υποστήριξη της Ευρώπης. Έχει πλέον άλλον «αέρα», χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι δεν έχει δυσκολίες µπροστά του.

8. Από την στιγµή που ο Τραµπ αποκλείει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, η Ουκρανία ζητάει ενισχυµένες εγγυήσεις, ότι δεν θα δεχθεί στο µέλλον νέα επίθεση από τη Ρωσία. Τα µέλη της «Συµµαχίας των προθύµων», είναι διατεθειµένα να στείλουν στρατεύµατα και παρατηρητές που να εγγυώνται την όποια συµφωνία. Ζητούν όµως στις εγγυήσεις αυτές να συµµετάσχουν οι ΗΠΑ, καθώς θεωρούν ότι µόνο τότε θα είναι σίγουρο πως θα τις σεβαστεί ο Πούτιν. Συζητείται, όχι η παρουσία Αµερικανών στρατιωτών στο ουκρανικό έδαφος, αλλά η αµερικανική αεροπορική και πυραυλική κάλυψη των ευρωπαϊκών δυνάµεων που θα βρίσκονται εκεί. Είναι κάτι που για πρώτη φορά ο Τραµπ δήλωσε ότι δέχεται.

9. Οι συζητήσεις για το εδαφικό ζήτηµα δεν πρέπει -πάση θυσία- να φτάσουν στο σηµείο διπλωµατικής, νοµικής, διεθνούς «αναγνώρισης» των κατεχόµενων από τη Ρωσία περιοχών. Κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε πλήρη ανατροπή όλων των διεθνών κανόνων και ρυθµίσεων περί σεβασµού στην εδαφική ακεραιότητα των κρατών και µη αποδοχής της δια της βίας µονοµερούς αλλαγής των συνόρων τους. Και φυσικά θα άνοιγε τον δρόµο για ανάλογες ενέργειες από αυταρχικούς ηγέτες και επεκτατικά καθεστώτα.

10. Όποια µορφή κι αν λάβει µια παύση εχθροπραξιών, το ζήτηµα της Ουκρανίας και του µετα-σοβιετικού χώρου θα συνεχίσει να µας απασχολεί για πολλά χρόνια ακόµα. Κυρίαρχη ιδεολογία του αυταρχικού καθεστώτος Πούτιν είναι η ανασύσταση της ρωσικής αυτοκρατορίας. Αυτό σηµαίνει ότι επιδιώκει, είτε την κατάληψη εδαφών από κράτη που ανήκαν στην αυτοκρατορία, είτε την «δορυφοροποίηση» των χωρών αυτών, µέσω του ελέγχου της εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής τους από το ίδιο.

11. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ενισχύσει την αµυντική συγκρότηση της και να επιταχύνει την διαµόρφωση Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να αλλάξει ο κανόνας της οµοφωνίας στη λήψη αποφάσεων. Δεν µπορεί µόνο µία χώρα, όπως κάνει ο Όρµπαν της Ουγγαρίας, να µπορεί να µπλοκάρει µε «βέτο» τις πρωτοβουλίες των υπολοίπων.

* Πολιτικός Επιστήµονας – Διεθνολόγος,
Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Οµοσπονδία της Ευρώπης (ΕΕνΟΕ)