Το στόμα μας καταλαμβάνει σχεδόν το 1% του σώματός μας, αλλά τα τραύματα στηνπεριοχή αυτή φτάνουν περίπου στο 5% όλου του ανθρωπίνου σώματος. Σε παιδιάπροσχολικής ηλικίας το 17% των τραυματισμών αφορούν το στόμα.
Οι πτώσεις, ταατυχήματα στη διάρκεια αθλητικών δραστηριοτήτων, η ποδηλασία και τα τροχαίαδυστυχήματα φαίνεται να είναι οι συχνότερες αιτίες των τραυματισμών.
Έρευνες έχουν δείξει ότι το άθλημα με τον μεγαλύτερο αριθμό τραυματισμών τωνδοντιών είναι το μπάσκετ ενώ τα δόντια που συχνότερα κτυπάμε είναι τα μπροστινά,που πέφτουν θύματα των τραυματισμών στο 80% των περιπτώσεων.
Ειδικά στα παιδιά, ποσοστό έως και 40% των τραυματισμών στα δόντια συμβαίνουνστη διάρκεια της άθλησης, με συνολικά το ένα στα δύο παιδιά που συμμετέχουν σεαθλήματα να έχουν κτυπήσει τουλάχιστον μία φορά τα δόντια τους έως ότουαποφοιτήσουν από το σχολείο.
Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται σε υψηλή συχνότητα σε παιδιά με προγναθισμό τηςάνω γνάθου, επειδή τα δόντια που προεξέχουν είναι πολύ ευπαθή. Για τον λόγο αυτό,κρίνεται απαραίτητη η έγκαιρη ορθοδοντική θεραπεία σε μικρές ηλικίες, αν ηπερίπτωση το απαιτεί.
«Οι τραυματισμοί που παρατηρούνται μπορεί να είναι από ήπιοι έως σοβαροί καικυμαίνονται από ρωγμώδες κάταγμα της αδαμαντίνης ουσίας (είναι το εξωτερικόπερίβλημα του δοντιού) μέχρι εκγόμφωση, δηλαδή πλήρη απομάκρυνση του δοντιούαπό τη θέση του», εξηγεί η Δρ Κατερίνα Δούμα-Μιχελάκη, DDS, PhD, Ειδική Ορθοδοντικός Παιδιών & Ενηλίκων.
Ο πιο συχνός τραυματισμός είναι το σπάσιμο του δοντιού αλλά πιο σοβαρόςτραυματισμός είναι η μετατόπιση ή η εκγόμφωσή του. Η θεραπεία εξαρτάται από τοείδος, τη θέση και τη σοβαρότητα του τραυματισμού, αλλά ανεξάρτητα από όλα αυτάκάθε τραυματική κάκωση των δοντιών, ακόμα κι αν φαινομενικά είναι ήπια,χρειάζεται άμεσο έλεγχο από τον οδοντίατρο ή τον ορθοδοντικό, τονίζει η Δρ. Δούμα-Μιχελάκη.
Μέχρι όμως να φτάσει ο ασθενής στο ιατρείο, θα πρέπει να έχει φροντίσει μόνος τουτο τραυματισμένο δόντι, ακολουθώντας μερικές απλές αλλά βασικές συμβουλές.
Για την εκγόμφωση
Αν το δόντι βγει από τη θέση του, θα πρέπει να κάνετε τα εξής, εφ’ όσον είναι μόνιμοδόντι:
* Αν η μετατόπιση είναι μερική, να σπρώξετε το δόντι απαλά πίσω στη θέση του,πιέζοντάς το από την μύλη (είναι το λευκό τμήμα που βλέπουμε στη στοματικήκοιλότητα) και όχι από τη ρίζα, για να µην της προκαλέσετε μεγαλύτερη ζημιά.
* Αν το δόντι βγήκε εντελώς από τη θέση του και σας έπεσε κάτω, βρείτε το, πιάστετο από τη μύλη και ξεπλύνετέ το με λίγο γάλα ή για λίγα (10) δευτερόλεπτα με νερόγια να το καθαρίσετε από τα ξένα σώµατα. «Μην το τρίψετε, μην το βουρτσίσετε,μην του βάλετε πάγο, μην το αφήσετε περισσότερο από μερικά δευτερόλεπτα κάτωαπό το νερό και μην προσπαθήσετε να το απολυμάνετε με οποιονδήποτε τρόπο»τονίζει η Δρ. Δούμα-Μιχελάκη.
* Αν μπορέσετε, ξαναβάλτε το στη θέση του με τον τρόπο που ήταν πριν βγει καικρατήστε το εκεί δαγκώνοντας απαλά μία γάζα, έως ότου πάτε στον οδοντίατρο. Οχρόνος εδώ έχει ζωτική σημασία: ιδανικά το δόντι πρέπει να βρίσκεται στη θέση τουμέσα σε 30 λεπτά.
* Αν δεν μπορέσετε να το τοποθετήσετε πίσω στη θέση του, βάλτε προσεκτικά τοδόντι σε ένα δοχείο με γάλα ή με φυσιολογικό ορό ή μέσα στο στόμα για ναπαραμείνει υγρό. Μην διατηρήσετε το δόντι σε νερό.
* Αμέσως μετά τα παραπάνω, πηγαίνετε αμέσως στον οδοντίατρο γιατί όσο περνάει ηώρα, τόσο πιθανότερο είναι να μην μπορεί να σωθεί το δόντι.
Αν το δόντι είναι νεογιλό, δηλαδή ένα από τα πρώτα δόντια που έχουμε συνήθωςμέχρι το δημοτικό, μην κάνετε τίποτα από τα παραπάνω αλλά πηγαίνετε αμέσως στονοδοντίατρο. Να θυμάστε ότι αν προσπαθήσετε να βάλετε το νεογιλό δόντι πίσω στηθέση του, μπορεί να βλάψετε το μόνιμο δόντι που βρίσκεται από κάτω.
Για το σπάσιμο του δοντιού
Αν σπάσει το δόντι λίγο ή πολύ, επιφανειακά ή πιο βαθιά, αναζητήστε το σπασμένοτμήμα του, τοποθετήστε το σε ένα φλιτζάνι γάλα και πηγαίνετε στον οδοντίατρο. Αν,πάντως, δεν βρείτε το σπασμένο τμήμα, μην ανησυχήσετε: ο οδοντίατρος μπορεί νααποκαταστήσει τη βλάβη χρησιμοποιώντας ειδικά υλικά.
Σε κάθε περίπτωση, μην μείνετε επί μέρες ή εβδομάδες με σπασμένο δόντι, γιατί μετο πέρασμα του χρόνου μπορεί να δημιουργηθούν προβλήματα στα γειτονικά δόντια,να απορρυθμιστεί η οδοντική σύγκλειση ή να εκδηλωθεί πόνος κατά τη μάσηση καιευαισθησία στο κρύο και στο ζεστό.
Για άλλους τραυματισμούς
Για την αιμορραγία στα χείλη ή στο στόμα να κάνετε τα εξής:
* Ξεπλύνετε το στόμα σας με άφθονο τρεχούμενο νερό.* Πιέστε την πληγή με ένα καθαρό ύφασμα ή γάζα. Μπορείτε επίσης πάνω από το
ύφασμα ή την γάζα να βάλετε ένα παγάκι.
* Αν περάσουν 15 λεπτά και το αίμα δεν σταματάει, πρέπει να πάτε στο κέντρουγείας, το νοσοκομείο ή τον οδοντίατρο, γιατί μπορεί να χρειάζονται ράμματα.
Για τα κτυπήματα της γνάθου
* Βάλτε ψυχρά επιθέματα (κρύες κομπρέσες) για να μην πρηστεί
* Ακινητοποιήστε την κάτω γνάθο, δένοντας ένα μαντήλι ή μια γραβάτα από κάτωαπό το σαγόνι έως την κορυφή του κεφαλιού σας.
* Αμέσως μετά, πηγαίνετε στο νοσοκομείο.
Για τα προβλήματα στα «σιδεράκια»
* Αν γίνει κάποια ζημιά και προεξέχει άκρη σύρματος, προκαλώντας πόνο ήερεθισμό, καλύψτε την άκρη που προεξέχει με ορθοδοντικό κερί, μία μικρή μπάλααπό βαμβάκι, ένα κομματάκι γάζα ή μία τσίχλα και πηγαίνετε όσο το δυνατόν πιοσύντομα στον ορθοδοντικό. Αν αυτό δεν γίνεται, ωθήστε το μέταλλο που εξέχει προςτο δόντι με ένα τσιμπιδάκι και, αν χρειάζεται, καλύψτε το με ορθοδοντικό κερί. Σεέκτακτες ανάγκες μπορούμε με αποστειρωμένο κόφτη να κόψουμε την άκρη τουσύρματος που προεξέχει.
* Αν ξεκολλήσει ένα σιδεράκι από τη θέση του από δάγκωμα σκληρών τροφών τιςπερισσότερες φορές δεν κάνουμε τίποτε μέχρι να δούμε τον ορθοδοντικό μας. Αν τοσιδεράκι έχει στραφεί σε λάθος θέση και ενοχλεί προσπαθούμε απαλά να βάλουμεστην θέση του ή καλύπτουμε με λίγο κερί.
* Αν λυγίσει ή σπάσει ο ορθοδοντικός μηχανισμός συγκράτησης και δεν σας ταιριάζειπλέον σωστά, μην τον ξαναχρησιμοποιήσετε έως ότου επιδιορθωθεί ή προσαρμοστείαπό τον ορθοδοντικό σας.
* Αν στραβώσει ή ραγίσει το μασελάκι, μην το ξαναχρησιμοποιήσετε έως ότουεπισκεφθείτε τον ορθοδοντικό σας.
* Αν μετά από ένα κτύπημα ένα σιδεράκι προκαλεί ερεθισμό στα ούλα σας,τοποθετήστε ορθοδοντικό κερί ή ένα κομμάτι βαμβάκι για να τα προστατεύσετε καιπηγαίνετε στον ορθοδοντικό για έλεγχο.
* Ειδικά για τα παιδιά, αν φορούν σιδεράκια και συμμετέχουν σε αθλητικέςδραστηριότητες ή προγραμματίζετε να τα στείλετε στην κατασκήνωση, καλό είναι ναζητήσετε από τον ορθοδοντικό σας να κατασκευάσει για το καθένα έναν ειδικόστοματικό νάρθηκα (mouthguard) που μπορεί να προστατεύσει τα σιδεράκια απ τυχόν τραυματισμούς. Οι νάρθηκες αυτοί κατασκευάζονται από μαλακό υλικό, τοοποίο απορροφά τους κραδασμούς από τα κτυπήματα.
