Τι προβλέπουν τα επίμαχα άρθρα του νομοσχεδίου που ψηφίζονται την Πέμπτη – Αναστέλλονται όλες οι ποινές μέχρι 3 χρόνια φυλάκισης
Κατατέθηκε χθες στη Βουλή το νομοσχέδιο για τους ποινικούς κώδικες που προβλέπει τολμηρές αλλαγές σε όλα τα επίπεδα απονομής της Δικαιοσύνης.
Το νομοσχέδιο πρόκειται να ψηφιστεί την Πέμπτη παρά τις αντιρρήσεις που διατυπώνει η Νέα Δημοκρατία.
Μια σειρά από νόμους που είχαν ψηφιστεί στη μετεμφυλιακή Ελλάδα και ίσχυαν μέχρι σήμερα καταργούνται.
Οι ποινές μέχρι τρία χρόνια αναστέλλονται εκτός από τις περιπτώσεις υποτροπής.
Καθιερώνεται η κοινωνική εργασία ως τρόπος έκτισης ποινών για τα μικρά κακουργήματα για τα οποία προβλέπονται ποινές από τρία έως πέντε χρόνια.
Αλλάζει ριζικά ο νόμος περί καταχραστών δημοσίου χρήματος για τον οποίο προβλέπονται αναλογικές ποινές και αφορά μόνο το στενό δημόσιο τομέα.
Αυτό σημαίνει ότι οι τράπεζες, οι ΔΕΚΟ και μια σειρά άλλα νομικά πρόσωπα δεν εμπίπτουν στις διατάξεις του νόμου περί καταχραστών δημοσίου χρήματος.
Καθιερώνεται η κατ’ οίκον έκτιση ποινής για ηλικιωμένους και αναπήρους.
Για τα μικρά κακουργήματα οι ποινές που προβλέπονται είναι από 3 έως 5 χρόνια και θα εκτίονται με κοινωνική εργασία.
Όλες οι αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα
Μέσα στην εβδομάδα τοποθετούν πηγές του Υπουργείου Δικαιοσύνης τη συζήτηση και ψήφισή τους με τη διαδικασία των κωδίκων. Η εφαρμογή τους αναμένεται να ξεκινήσει ήδη από την 1η Ιουλίου του τρέχοντος έτους.
Τα δυο σχέδια τέθηκαν στη δημόσια διαβούλευση, καθώς μετά την αρχική δημοσιοποίηση τους γνώρισαν επεξεργασίας στο πλαίσιο ενημερωτικών και επιστημονικών εκδηλώσεων που διοργανώθηκαν σε όλη τη χώρα. Μάλιστα η ψήφισή τους αποτελεί τελικά διακομματικό αίτημα, καθώς είναι κοινός τόπος ότι μετά από 70 χρόνια η χώρα οφείλει να περάσει σε μια άλλη εποχή σε επίπεδο ποινικού χάρτη.
Συζήτηση
Εξάλλου, στη διαδικασία της διαβούλευσης συμμετείχαν, αποστέλλοντας σχετικές παρατηρήσεις όλοι οι κρίσιμοι θεσμικοί παράγοντες της Δικαιοσύνης. Τέλος, ειδικά για τη συζήτηση επ’ αυτών ο Υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κ. Καλογήρου είχε προκαλέσει συνάντηση με τους τομεάρχες Δικαιοσύνης όλων των κομμάτων, πλην της Χρυσής Αυγής.
Οι Κώδικες συνιστούν μια προσπάθεια επίτευξης αντεγκληματικών και εγγυητικών για τα δικαιώματα στόχων με την ανανέωση της ύλης τους μετά από 70 χρόνια και τη βελτίωση του ποινικού συστήματος, που μετά από πολλές εμβολιματικές ρυθμίσεις των προηγούμενων δεκαετιών είχε χάσει σε σημαντικό μέρος τη συνοχή του. Ταυτόχρονα, συνιστούν και ένα εγχείρημα εκσυγχρονισμού του συστήματος ποινών κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, βρίσκοντας το σημείο ισορροπίας στο φαινόμενο της υπερβολικής αυστηρότητας στην απειλούμενη ποινή και της υπερβολικής επιείκειας κατά την εκτέλεσή της. Αναμένεται να συμβάλουν καθοριστικά στην επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης, με ευεργετικές συνέπειες στην οικονομική και κοινωνική ζωή, αλλά και στη βελτίωση των συνθηκών ζωής στις φυλακές.
Αλλαγές
Ειδικότερα, σε σχέση με ό,τι είχε δοθεί στη δημόσια διαβούλευση πραγματοποιήθηκαν, ενδεικτικά, και οι εξής βελτιώσεις:
-Περιλήφθηκε ειδική διάταξη αυστηρής τιμώρησης του ρατσιστικού εγκλήματος.
-Βελτιώθηκαν νομοτεχνικά και συντονίστηκαν οι διατάξεις για την αναστολή εκτέλεσης της ποινής, την κατ’ οίκον έκτιση της ποινής, την παροχή κοινωφελούς εργασίας, την υφ’ όρον απόλυση και την μεταχείριση των ανηλίκων.
-Ορίστηκε η ποινή της κάθειρξης για τη δωροδοκία πολιτικών προσώπων και εναρμονίστηκαν οι διατάξεις προς τις διεθνείς συμβάσεις που δεσμεύουν τη χώρα.
-Ορίστηκε αυστηρότερο πλαίσιο ποινής για τους διευθύνοντες εγκληματικές οργανώσεις (κάθειρξη έως 15 έτη) και βελτιώθηκαν νομοτεχνικά οι σχετικές διατάξεις.
-Εντάχθηκαν στο άρθρο 336 (ως παρ. 5) και οι λοιπές (πλην του εξαναγκασμού με σωματική βία ή απειλή κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας) μορφές βιασμού, με αναλογική κλιμάκωση των απειλούμενων ποινών.
-Συμπληρώθηκαν οι διατάξεις για την ενίσχυση της προστασίας των ανηλίκων απέναντι στην γενετήσια εκμετάλλευσή τους και προσαρμόστηκαν σε διεθνείς υποχρεώσεις της Ελλάδας.
-Εγκλήματα όπως η κλοπή και η φθορά προβλέφθηκε ότι θα διώκονται κατ’ αρχήν αυτεπαγγέλτως, ώστε να εξυπηρετηθούν πρακτικές ανάγκες (σύλληψη επ’ αυτοφώρω κ.λπ.), με τη δυνατότητα όμως της εκ των υστέρων παύσεως της ποινικής δίωξης αν υποβάλει σχετική δήλωση ο ίδιος ο παθών.
-Προβλέφθηκε η αυτεπάγγελτη δίωξη της κακουργηματικής απιστίας και στον ιδιωτικό τομέα προς αποφυγήν τυχόν καταχρήσεων, κυρίως εκ μέρους οργάνων της διοίκησης μεγάλων επιχειρήσεων και οργανισμών.
-Λήφθηκε πρόνοια ώστε να μην επηρεάζονται οι αστικές απαιτήσεις του παθόντος σε περίπτωση παραγραφής του αδικήματος λόγω μετατροπής του από κακούργημα σε πλημμέλημα.
-Αλλωστε, προβλέφθηκε η αύξηση της ύλης των Μονομελών Εφετείων προς αποσυμφόρηση του Τριμελούς Εφετείου και του Πενταμελούς Εφετείου Κακουργημάτων, με μεταβίβαση αρμοδιότητας εκδίκασης των υποθέσεων συγχώνευσης ποινών και καθορισμού συνολικής ποινής. Επανακαθορίστηκε η αρμοδιότητα του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου, έτσι ώστε να περιλαμβάνει πλέον όσα πλημμελήματα απειλούνται με ποινή φυλάκισης έως τρία έτη. Προβλέφθηκε για τις προφανώς αβάσιμες μηνύσεις ή αναφορές ή εγκλήσεις η άρση κατάσχεσης να διατάσσεται από τον εισαγγελέα, ώστε να αποκαθίσταται ταχύτερα η νομιμότητα και να μην επιβαρύνεται το δικαστικό συμβούλιο.
-Στην ποινική διαπραγμάτευση: α) απαγορεύεται η υπαγωγή εγκλημάτων αυξημένης ηθικοκοινωνικής απαξίας (λ.χ. κακουργημάτων με απειλούμενη ποινή και την ισόβια κάθειρξη, κακουργημάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας και της οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής) και β) παρέχεται στον εισαγγελέα η ευχέρεια να θεωρήσει υπόθεση ως ακατάλληλη προς διαπραγμάτευση, βάσει των περιστάσεων τέλεσης και την προσωπικότητα του κατηγορουμένου.
-Αποσύρθηκε η πρόβλεψη για ορισμό εισηγητή δικαστή σε δίκες κακουργημάτων, αφού για τρέχοντες υπηρεσιακούς λόγους θα επιβαρύνονταν οι σύνεδροι δικαστές.
-Ενισχύθηκε θεσμικά η εφαρμογή της ποινικής διαταγής, με πρόβλεψη: α) ευμενέστερης ποινικής αντιμετώπισης όσων αποδέχονται την ποινική διαταγή, β) διαδικασίας εκδίκασης αντιρρήσεων και ανατροπής της απόφασης της ποινικής διαταγής, σε μεγαλύτερη προθεσμία, και μετά από συζήτηση με την κοινή διαδικασία ύστερα από προηγούμενη κλήτευση του κατηγορουμένου.
-Θεσπίστηκε το δικαίωμα του κατηγορουμένου να ζητεί χρόνο προετοιμασίας για την αντίκρουση της κατηγορίας, «αν από την αποδεικτική διαδικασία προκύψουν νέες περιστάσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να συνδεθούν με επιτρεπτή μεταβολή της».
-Θεσπίστηκε ως αναγκαία και σύγχρονη αξίωση ο ειδικός τρόπος έναρξης της προθεσμίας αναίρεσης ύστερα από ειδοποίηση με e-mail.
Ειδικότερα, καταργείται ο νόμος 1608/1950 περί καταχραστών του Δημοσίου.
Με την κατάργηση των διατάξεών του, καταργείται και η ποινή των ισοβίων που προβλέπεται ως σήμερα για τους καταδικασθέντες σε εφαρμογή αυτού του νόμου.
Με τις νέες διατάξεις για τους καταχραστές του δημοσίου, στο εξής θα προβλέπονται ποινές καθείρξεως ως και 15 χρόνια.
Ως καταχραστής σε βάρος του Δημοσίου θα είναι εκείνος που με τις παράνομες συμπεριφορές του (απιστίες, πλαστογραφίες, ψευδείς βεβαιώσεις και άλλα αδικήματα) θα προκαλεί ζημιά στο Δημόσιο.
Στην έννοια του Δημοσίου, περιλαμβάνεται το αμιγώς Δημόσιο, οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των δύο βαθμών, τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, όχι όμως άλλοι φορείς ιδιωτικής νομικής φύσεως που μπορεί να διαχειρίζονται δημόσια περιουσία. Επίσης στο Δημόσιο, δεν περιλαμβάνονται τα πιστωτικά ιδρύματα.
Σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, προβλέπονται για όλα τα κακουργήματα, διαδικασίες ποινικής διαπραγμάτευσης. Κάτι που πρακτικά σημαίνει, ότι ο διωκόμενος για αδικήματα ως καταχραστής του Δημοσίου, μπορεί μέχρι και το ακροατήριο να πληρώσει, να αποκαταστήσει τη ζημία που προκάλεσε και να τύχει ευνοϊκότερης μεταχείρισης ή ακόμη και να αθωωθεί σε εξαιρετικές περιπτώσεις.
Σε κάθε περίπτωση προβλέπεται ειδική παραγραφή 20 χρόνων για τα αδικήματα σε βάρος του Δημοσίου. Επίσης, όπως διευκρινίστηκε κατά την παρουσίαση των νέων διατάξεων, υπάρχει και η αυστηρή νομοθεσία για το ξέπλυμα, που προβλέπει δημεύσεις και χρηματικές ποινές ανάλογες με τη ζημιά του Δημοσίου για τους καταχραστές.
Σε ό,τι αφορά τις εκκρεμείς υποθέσεις, με κατηγορουμένους με βάση τον νόμο 1608 /1950, διευκρινίστηκε πως αν η δίκη δεν έχει τελειώσει και οι νέες διατάξεις έχουν ήδη ψηφιστεί πριν την απόφαση, τότε θα εφαρμοστεί όπως προβλέπεται, ο νέος ευνοϊκότερος νόμος. Θα υπάρξει όμως και μεταβατική διάταξη.
Καταργούνται όλα τα πταίσματα
Με τον νέο Ποινικό Κώδικα καταργούνται όλα τα αδικήματα που τιμωρούνται σε βαθμό πταίσματος. Από τα πταίσματα που ήδη υπάρχουν, όσα δεν είναι σοβαρά στο εξής θα τιμωρούνται ως διοικητικές παραβάσεις με πρόστιμα και όσα κρίνονται ως σοβαρά μετατρέπονται σε πλημμελήματα.
Τα πλημμελήματα διαχωρίζονται:
1) Στα ελαφρά πλημμελήματα που τιμωρούνται με ποινές έως τρία χρόνια φυλάκιση. Οι ποινές για αυτά τα αδικήματα πάντα αναστέλλονται, πλην εξαιρέσεων υποτροπής. Μπορεί όμως να δοθεί και αναστολή στην εκτέλεση της ποινής με όρους. Για παράδειγμα, αποζημίωση του παθόντος, ή απαγόρευση εξόδου, ή υποχρέωση να εμφανίζεται στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής.
2) Στα βαριά πλημμελήματα, που τιμωρούνται από τρία ως πέντε χρόνια και οι ποινές θα εκτίονται. Όπως είπε ο υπουργός Δικαιοσύνης «οι ποινές που προβλέπονται για αυτά τα αδικήματα πρέπει να είναι πραγματικές».
Η παροχή κοινωφελούς εργασίας προβλέπεται με τον νέο Ποινικό Κώδικα ως κύρια ποινή. Δηλαδή μπορεί να επιβάλλεται αυτοτελώς από το δικαστήριο. Η ποινή της κοινωφελούς εργασίας θα εκτελείται σε δημόσιες υπηρεσίες, και ΟΤΑ.
Αυτό γίνεται όπως είπε ο Χριστόφορος Αργυρόπουλος «για να περιοριστεί ο εγκλεισμός στις φυλακές που αποκοινωνικοποιεί τον άνθρωπο»
Αλλαγές σημειώνονται και στις ποινές για τα κακουργήματα
Στο εξής, για τα κακουργήματα θα προβλέπονται ποινές από 5 έως 15 χρόνια κάθειρξης, ενώ στις επιβαρυντικές περιστάσεις, πέραν όσων υπάρχουν προβλέπονται και νέες, π.χ. αν ο κατηγορούμενος έχει δυσχεράνει με τις πράξεις του την δικαστική έρευνα, ή το κίνητρο του είναι ρατσιστικό η ομοφοβικό. Για την συγκεκριμένη μεταβολή, ο κ. Αργυρόπουλος τόνισε ότι οι νέες ρυθμίσεις είναι αναγκαίες, διότι «η Ελλάδα ως χώρα μεταναστών έχει ανάγκη να καλλιεργήσει αυτό το πνεύμα».
Ο νέος Κώδικας προβλέπει:
– Οποιος σε οικονομικά εγκλήματα πληρώνει και αποκαθιστά τη ζημιά δεν θα πηγαίνει φυλακή ούτε ως προσωρινός κρατούμενος.
– Καταργούνται με όλες οι χρηματικές ποινές και μόνη μετατροπή ποινής που προβλέπεται είναι εκείνη που αφορά στην παροχή κοινωφελούς εργασίας.
– Καταργείται η στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων και το αξιόποινο για απεργίες δημοσίων υπαλλήλων.
– Σαν τους ανήλικους, στο εξής θα δικάζονται, καταδικάζονται και θα εκτίουν ποινές και όσοι είναι από 18 έως και 25 ετών, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από τον νέο κώδικα ως δράστες νεαρής ηλικίας.
Κώδικας Ποινικής Δικονομίας
Ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας αναβαθμίζεται κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, ενώ ο ρόλος του εισαγγελέα, οι αρμοδιότητες και οι εξουσίες του διευρύνονται.
Αναλυτικότερα, αλλάζουν σχεδόν όλα στις έρευνες των ποινικών υποθέσεων:
1) Ο εισαγγελέας θα έχει όλες τις αρμοδιότητες του ανακριτή, εκτός από την προφυλάκιση. Δηλαδή θα ερευνά τα πάντα και θα προβαίνει σε κάθε ενέργεια.
2) Ο εισαγγελέας θα είναι ο πρωταγωνιστής σε μια σειρά νέων θεσμών με στόχο την αποκατάσταση της ζημιάς (σε οικονομικά εγκλήματα) και τον συμβιβασμό πριν από τις δίκες προκειμένου να επιταχυνθεί η απονομή της Δικαιοσύνης.
Τα νέα ποινικά δεδομένα έχουν ως εξής:
– Ποινική διαταγή: Θα αφορά τα αδικήματα με ποινές έως ενός χρόνου. Ο εισαγγελέας θα μπορεί να θέτει στο αρχείο τις υποθέσεις, όταν κρίνει ότι δεν είναι σοβαρές και δεν αφορούν το δημόσιο συμφέρον.
– Αποχή από την ποινική δίωξη: Θα αφορά βαρύτερα πλημμελήματα και κακουργήματα.
Στα πλημμελήματα με ποινές έως τρία έτη, ο εισαγγελέας θα μπορεί να μην ασκεί ποινική δίωξη, όταν έχει αποκατασταθεί η παρανομία και η διάταξή του θα επικυρώνεται από δικαστή.
Ενδεικτικά, στις περιπτώσεις των διώξεων για μη καταβολή εισφορών, δεν θα ασκείται δίωξη αν ο κατηγορούμενος τακτοποιήσει την οφειλή του. Το ίδιο θα γίνεται κι αν έχει βγάλει δίπλωμα οδηγήσεως ο κατηγορούμενος ενώ «πιάστηκε» να οδηγεί χωρίς δίπλωμα.
Στα κακουργήματα (οικονομικά εγκλήματα και άλλα) αν έχει αποκατασταθεί η ζημιά ολόκληρη και έχει μεταμεληθεί ο δράστης, ο εισαγγελέας θα αναστέλλει την έρευνα για τρία χρόνια. Αν μέσα στα τρία χρόνια ο δράστης δεν κάνει άλλο οικονομικό αδίκημα, τότε η υπόθεση θα μπαίνει στο αρχείο. Και στην περίπτωση αυτή η διάταξη του εισαγγελέα θα επικυρώνεται από δικαστή.
– Ποινική συνδιαλλαγή: Ο εισαγγελέας θα μπορεί να προτείνει ποινή στον κατηγορούμενο πριν την άσκηση ποινικής δίωξης με δεδομένη την πλήρη αποκατάσταση της ζημιάς. Αν ο κατηγορούμενος το δεχθεί, η υπόθεση δεν θα φθάνει στο ακροατήριο και η ποινή θα είναι η συμφωνηθείσα.
– Ποινική Διαπραγμάτευση: Ο εισαγγελέας, όπως γίνεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες με επιτυχία, θα διαπραγματεύεται με τον κατηγορούμενο σε κάθε στάδιο της ποινικής διαδικασίας και θα να έρχεται σε συμφωνία μαζί του για την ολική η μερική αποκατάσταση της ζημιάς και την ποινική του μεταχείριση. Δηλαδή θα του προτείνει μειωμένη ποινή. Αναγκαία προϋπόθεση θα είναι η ομολογία ενοχής από τον κατηγορούμενο.
Εξαιρούνται από όλους τους παραπάνω θεσμούς τα εγκλήματα βίας (ληστείες, βιασμοί, ανθρωποκτονίες και άλλα).
