“Το πέρασμα της Μεσογείου”: μια σοφή όσο και διαταρακτική μελέτη

Όσο πλησιάζει η ώρα της υποδοχής του Μπάρακ Ομπάμα στην Αθήνα – έστω και υποβαθμισμένης σημασίας όσον αφορά την μη-συμβολική διάστασή της, λόγω της εκλογής του Ντόναλντ Τραμπ ως διαδόχου του στην Προεδρία – τόσο όλοι επιχειρούν να μαντέψουν σαν πώς θα καλύψει τα μείζονα μέτωπα που μια τέτοια επίσκεψη μπορεί να προσεγγίσει. Ελληνικό χρέος, Κυπριακό, συνολική γεωπολιτική ισορροπία στην Ανατολική Μεσόγειο και Προσφυγικό/Μεταναστευτικό…

Οσον αφορά ακριβώς το τελευταίο, που είναι γνωστό εδώ και καιρό πόσο απασχόλησε τον Αμερικανό (απερχόμενο) Πρόεδρο, και τούτο τόσο λόγω της δυνητικής αποσταθεροποιητικής επίπτωσής του όσο και λογω της ανθρωπιστικής διάστασης που έχει, αξίζει μια ματιά σε μια πρόσφατη μελέτη.

Συνέπεσε λοιπόν και στις 11 Νοεμβρίου έγινε η παρουσίαση – από το ΕΛΙΑΜΕΠ, το Πανεπιστήμιο του Warwick, το βρετανικό ερευνητικό κέντρο ESRC και το Πανεπιστήμιο της Μάλτας – μιας μελέτης που πήγε και μίλησε στους πρόσφυγες και μετανάστες. Εκεί, “επί του πεδίου”, σε Τουρκία (απ’ όπου ξεκίνησε μεγάλο μέρος του πρόσφατου ρεύματος), Ελλάδα και Ιταλία (χώρες διελεύσεως, αλλά όσο περνά ο καιρός όλο και περισσότερο χώρες αναγκαστικής παραμονής), και τέλος Γερμανία (χώρα προορισμού επιλογής)..

Ο τίτλος της μελέτης, “Crossing the Mediterranean Sea by Boat: Mapping and documenting migratory journeys and experiences” δίνει ακριβώς το εύρος της προσπάθειας, που ήταν να χαρτογραφήσει την εμπειρία αυτών των ξεριζωμένων ανθρώπων άμεσα, σε επαφή μαζί τους, όχι με δημοσιογραφική ή πολιτική ματιά, ούτε και με φίλτρο τις αναφορές των διαφόρων επισήμων φορέων ή/και ΜΚΟ που ασχολούνται μ’ αυτούς. Δίνουμε στην συνέχεια μερικά από τα πορίσματα που αφορούν τις εμπειρίες στην Ελλάδα με βάση συνεντεύξεις στο Ελληνικό, στην προκυμαία στον Πειραιά, σε ξενοδοχείο/κατάληψη κοντά στην Πλατεία Βικτωρίας αλλά και σε μισθωμένα διαμερίσματα της Ύπατης Αρμοστείας. Λοιπόν:

• Όλοι όσοι συμμετείχαν/απάντησαν στους ερευνητές αναφέρθηκαν στην περιορισμένη πρόσβαση που είχαν σε επίσημη πληροφόρηση, όσον αφορά την διαδικασία του ασύλου και τα επίσημα έγγραφά τους. Αντίθετα, βοηθήθηκαν σ’ αυτό από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.
• Όταν έκλεισε ο διάδρομος των Δυτικών Βαλκανίων και η Ελλάδα έγινε από χώρα διέλευσης χώρα αναγκαστικής παραμονής, αυξήθηκαν οι καθυστερήσεις στις διαδικασίες καταγραφής και ταυτοποίησης, στις αντίστοιχες διαδικασίες ασύλου και μετεγκατάστασης.
• Πολλοί Σύριοι δήλωσανότι υιοθέτησαν την επικίνδυνη δίοδο μετάβασης στην Ευρώπη μέσω Αιγαίου λόγω των μεγάλων καθυστερήσεων των κανονικών διαδικασιών , ιδίως όσον αφορά την επανένωση των οικογενειών. Πολλοί που θα μπορούσαν να έχουν χρησιμοποιήσει τις νόμιμες οδούς, δεν το επέλεξαν λόγω των καθυστερήσεων είτε στις πρεσβείες είτε στις χώρες τελικού προορισμού.
• Μεγάλη αναφορά έγινε στην διαφοροποίηση της μεταχείρισης των διάφορων εθνικοτήτων – με τους Σύριους να έχουν προτεραιότητα, τους Αφγανούς ή Ιρανούς να αντιμετωπίζονται με έως και μεθοδευμένη καθυστέρηση. Αυτά τα φαινόμενα δημιουργούν εντάσεις.
• Μεγάλη σημασία έδωσαν οι συμμετέχοντες στις περιορισμένες υποδομές υποδοχής, ιδίως λόγω των συνθηκών ακραίας ζέστης (το καλοκαίρι) και του φόβου κρύου και βροχής (τον χειμώνα) . Οι συνθήκες στους άτυπους καταυλισμούς είναι κακές, ενώ δεν υπάρχουν αληθινές εναλλακτικές για κατοικία, σίτιση και υγειονομική κάλυψη.

Αυτά από Ελλάδα. Υποσημείωση: δεν – ΔΕΝ – είναι και τόσο διαφορετικά τα ευρήματα στις άλλες χώρες της μελέτης. Ακόμη και στην Γερμανία, μπορεί να επικρατεί φαινομενικά τάξη, όμως οι συνθήκες π.χ. στο παλιό αεροδρόμιο του Tempelhof (το αντίστοιχο Ελληνικό) είναι μαζικοποίησης και περιορισμένου ενδιαφέροντος. Ομοίως  οι καθυστερήσεις στις διαδικασίες…