Θεσμικές αλλαγές

Σημειώναμε στο χθεσινό μας φύλλο, πως, πέρα από την υπέρβαση της οικονομικής κρίσης, απαιτούνται παρεμβάσεις και στο θεσμικό πεδίο. Η απόφαση του πρωθυπουργού, για αναθεώρηση του Συντάγματος, αλλά και γενικότερες αλλαγές στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος, αναδεικνύει αυτήν ακριβώς την ανάγκη. Αυτό, άλλωστε, μας δείχνει και η ιστορική εμπειρία. Ο Χαρίλαος Τρικούπης θεμελίωσε το «εκσυγχρονιστικό» του όραμα, σε μια μείζονα θεσμική παρέμβαση, την καθιέρωση της αρχής της «δεδηλωμένης». Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, πριν από την πραγμάτωση των μεγάλων  εθνικών οραμάτων», προχώρησε σε μια ριζική αναδιάρθρωση της δημόσιας ζωής, που αποτυπώθηκε ανάγλυφα στο Σύνταγμα του 1911, με την καθιέρωση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων,  τη θεσμική κατοχύρωση της προστασίας των εργασιακών δικαιωμάτων, αλλά και του κοινωνικού κράτους. Στην πιο πρόσφατη ιστορική περίοδο, χαρακτηριστική είναι η πρόταση «βαθείας τομής», όπως ονομάστηκε, που κατέθεσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής την άνοιξη του 1963, λίγο πριν εγκαταλείψει την πρωθυπουργία, υπό τις γνωστές δραματικές συνθήκες. Με την πρόταση εκείνη, επιχειρούνταν, πράγματι, ο περιορισμός ή, έστω, εκλογίκευση του λεγόμενου «παρασυντάγματος», δηλαδή της άτυπης, παραθεσμικής λειτουργίας μηχανισμών, όπως το Παλάτι και οι Ενοπλες Δυνάμεις. Όμως, η, θετική, πρόθεση, υπονομευόταν από τη γενικότερη αυταρχική αντίληψη της τότε κυβέρνησης, που εκφραζόταν με την υπερενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας, σε βάρος του κατ` εξοχήν φορέα της λαϊκής κυριαρχίας, του Κοινοβουλίου.  Οι ιδέες, που είχαν εμπνεύσει εκείνη την πρόταση, μεταφυτεύθηκαν, σε μεγάλο βαθμό, στο Σύνταγμα του 1975, μετά την πτώση της χούντας κι έτσι εξηγείται πως, μαζί με ρηξικέλευθες διατάξεις, που προσάρμοζαν το Θεμελιώδη Νόμο της χώρας, στις σύγχρονες, ευρωπαϊκές αντιλήψεις, συνυπήρχαν ρυθμίσεις, με κορυφαία εκείνη για τις αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας, που συντηρούσαν το προδικτατορικό πνεύμα αυταρχικής και πατερναλιστικής άσκησης της εξουσίας. Η στοχευμένη-και κατά τη γνώμη μας μόνη πετυχημένη-αναθεώρηση του 1985-86,  αποκατέστησε, στην πράξη, το ουσιαστικό πνεύμα της Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Τώρα, ίσως έχει έρθει η ώρα για μια νέα μείζονα θεσμική τομή, στη μεταμνημονιακή-όπως ελπίζουμε-Ελλάδα. Το ζητούμενο, όμως, είναι, αν αυτή η τομή θα υπηρετεί μια περαιτέρω δημοκρατική εμβάθυνση, ή θα συνιστά μια υποτροπή προς τις αυταρχικές αντιλήψεις και τη διολίσθηση προς μια μορφή «Προεδρικής Δημοκρατίας», που είχαν εντυπωθεί στο Σύνταγμα του 1975. Εδώ είναι και η πρόκληση προς την κυβέρνηση.