Αντικείμενο της σημερινής μας ανάλυσης θα αποτελέσει η έννοια των “συναλλαγματικών διαθεσίμων” (foreign exchange reserves) μιας χώρας. Οι περισσότεροι πολίτες που δεν έχουν σχέση με το γνωστικό αντικείμενο των “Εφαρμοσμένων Διεθνών Οικονομικών” (Applied International Economics), νομίζουν ότι τα συναλλαγματικά διαθέσιμα μιας χώρας ταυτίζονται με την ποσότητα χρήματος (κέρματα και χαρτονομίσματα) που η Κεντρική Τράπεζα ρίχνει στην κυκλοφορία. Ως γνωστόν, σε όλες τις χώρες του κόσμου ή ακόμα και σε υφιστάμενες οικονομικές ενοποιήσεις σαν τις ΗΠΑ και την Ευρωζώνη, οι Κεντρικές Τράπεζες είναι αυτές που κόβουν (παράγουν) το χρήμα και στη συνέχεια μέσω των μηχανισμών του τραπεζικοπιστωτικού συστήματος το κυκλοφορούν (διοχετεύουν) στην οικονομία. Το πρώτο ερώτημα είναι: Τι είναι τα συναλλαγματικά διαθέσιμα; Τα συναλλαγματικά διαθέσιμα είναι “περιουσιακά στοιχεία” (assets) που κρατούνται στο χαρτοφυλάκιο των κεντρικών τραπεζών. Το δεύτερο ερώτημα είναι: Ποια είναι τα περιουσιακά στοιχεία που συνθέτουν τα συναλλαγματικά διαθέσιμα μιας χώρας; Τα περιουσιακά στοιχεία που αποτελούν τα συναλλαγματικά διαθέσιμα μιας χώρας μέσω των κεντρικών τους τραπεζών, είναι ισχυρά διεθνή νομίσματα, δηλαδή σκληρό ξένο συνάλλαγμα, όπως ευρώ, δολάρια, γιεν αγγλικές στερλίνες, ελβετικά φράγκα, σουηδικές κορώνες, κ.ά., ο χρυσός, διάφορες κατηγορίες ομολόγων, κ.λπ.
Παρατηρήσεις: Πηγή των στοιχείων είναι η βάση δεδομένων της World Bank (Παγκόσμια Τράπεζα).
Για παράδειγμα, τα στατιστικά δεδομένα του πίνακα μας πληροφορούν, ότι, την περίοδο 1999-2014 τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Κίνας από 161,4 εκτοξεύτηκαν σε 3,900,1 δις δολάρια ($), της Βραζιλίας από 36,3 σε 363,6 δις $, της Ινδίας από 36, 0 σε 325,1 δις $, της Ρωσίας από 12,3 σε 386,2 δις $, κ.ά. Σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα και γενικότερα με κριτήριο το σύνολο των χωρών που περιλαμβάνονται στη βάση δεδομένων της Παγκόσμιας Τράπεζας, εκτός της Ελλάδας, σε όλες τις χώρες του κόσμου τα συναλλαγματικά τους διαθέσιμα σημειώνουν διαχρονική ανοδική τάση. Κατά την περίοδο 1999-2014, τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Ελλάδας από 19,4 συρρικνώθηκαν σε 6,2 δις $, καταδεικνύοντας την αδυναμία της Τράπεζας της Ελλάδας να ενισχύσει την συναλλαγματική θέση της χώρας. Την περίοδο αυτή σε χώρες με διαφορετικά νομίσματα, όπως Κίνα, Ρωσία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Ινδονησία, Δανία, Σουηδία, Σιγκαπούρη, Ελβετία, Νότια Κορέα, Χονγκ Κονγκ, κ.λπ., τα συναλλαγματικά τους διαθέσιμα παρουσιάζουν σημαντική αύξηση, ενισχύοντας έτσι την ανταγωνιστική τους θέση στις διεθνείς χρηματαγορές. Το τρίτο ερώτημα είναι: Ποιοι παράγοντες προσδιορίζουν τα συναλλαγματικά διαθέσιμα μιας χώρας, όπως αυτά διατηρούνται στην κεντρική της τράπεζα; Οι παράγοντες αυτοί καθρεφτίζονται στο ισοζύγιο πληρωμών της χώρας. Αν ο λογαριασμός του “ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών” (current account) είναι πλεονασματικός, που σημαίνει ότι οι εξαγωγές είναι μεγαλύτερες από τις εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών, προκύπτει ότι τα συναλλαγματικά διαθέσιμα αυξάνουν. Χώρες με υψηλό επίπεδο ανταγωνιστικότητας, που επιτυγχάνουν την διαχρονική αύξηση των εξαγωγών τους και άρα το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι πλεονασματικό, καταφέρνουν να ενισχύουν συνεχώς το απόθεμα των συναλλαγματικών τους διαθεσίμων. Ένας άλλος καίριος παράγοντας που συντελεί στην αύξηση των συναλλαγματικών διαθεσίμων, σχετίζεται με την εισροή ξένων κεφαλαίων για “άμεσες επενδύσεις” (direct investments). Όσες χώρες της παγκόσμιας οικονομίας, σαν αυτές που αναφέρονται στον πίνακα του κειμένου, πληρούν αμφότερες τις προαναφερθείσες των δύο προϋποθέσεων, διαπιστούται ότι τα συναλλαγματικά τους διαθέσιμα σημειώνουν διαχρονική τάση. Δηλαδή, τις περισσότερες χρονιές το ισοζύγιο τρεχουσών τους συναλλαγών είναι πλεονασματικό και παράλληλα οι εισροές ξένων επενδυτικών κεφαλαίων ανέρχεται σε πολλά δισεκ. δολάρια. Εξαίρεση η Ελλάδα της οποίας τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα συνεχώς μειώνονται και σήμερα βρίσκονται στο ναδίρ. Το μέγεθος των συναλλαγματικών διαθεσίμων αντανακλά την οικονομική ισχύ μιας χώρας και ταυτόχρονα συνιστά βασικό προσδιοριστικό παράγοντα του επιπέδου ανταγωνιστικότητάς της.
