Γενική κριτική
Είναι υπαρκτή η ανάγκη ενός σ/ν για την αναδιοργάνωση των κυβερνητικών οργάνων και τη βελτίωση του συντονισμού του κυβερνητικού έργου.
Η νέα κυβέρνηση, ωστόσο, αντι να κινηθεί με σοβαρότητα σε μια τέτοια κατεύθυνση, επέλεξε τελικά να ανεβάσει θεατρική παραστάση υπό τον τίτλο «επιτελικό κράτος». Διότι το νομοσχέδιο που κατέθεσε, αντί να απλοποιεί τις παρούσες δομές διακυβέρνησης, προσθέτει νέες και μεταφέρει αρμοδιότητες κατά τρόπο που θα εντείνει υπαρκτά προβλήματα.
Ο στόχος του σ/ν είναι διττός και προφανής: αφενός η συγκέντρωση κρίσιμων υπηρεσιών και αρμοδιοτήτων στον ίδιο τον Πρωθυπουργό, και αφετέρου η ολική επαναφορά του κράτους της Δεξιάς με το βόλεμα κατά το δυνατόν περισσότερων ημετέρων.
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η προετοιμασία το σ/ν έγινε εν κρυπτώ και χωρίς να συμμετέχουν σε αυτή οι αρμόδιοι θεσμικοί, κοινωνικοί και επαγγελματικοί φορείς όπως βεβαίως και τα καθύλην αρμόδια στελέχη της δημόσιας διοίκησης.
Ειδικότερα, η κριτική μας επικεντρώνεται στα ακόλουθα σημεία:
[1] Αντί για αποκομματικοποίηση και ανεξαρτησία της δημοσιάς διοίκησης, θεσμοθετείται η παλινόρθωση του κομματικού κράτους με διορισμούς ημετέρων.
• -Το νμοσχδ καταργεί τις εμβληματκές διατάξεις του ν. 4369/16 περί αποκομματικοποίησης της διοίκησης. Συγκεκριμένα καταργείται το Μητρώο Επιτελικών Στελεχών, οι Διοικητικοί και Τομεακοί Γραμματείς των Υπουργείων (που θεσπίστηκαν σε αντικατάσταση των μετακλητών κομματικών Γενικών Γραμματέων) καθώς και οι προβλέψεις για την κάλυψη των θέσεων Προέδρων, Διευθυνόντων Συμβούλων και γενικά των μελών της Διοίκησης των Νομικών Προσώπων του Κράτους με ανοιχτές και αντικειμενικές διαδικασίες. Η ΝΔ επιθυμεί την επιστροφή στο γνωστό αμαρτωλό παρελθόν της πλήρους κομματικοποίησης του κρατικού μηχανισμού.
• Επίσης, με τις μεταβατικές διατάξεις το άρθρου 115 τοποθετούνται προϊστάμενοι στις υπηρεσίες συντονισμού των υπουργείων με μόνη απόφαση το οικείου υπουργού, χωρίς κριτήρια και διαδικασία αξιολόγησης. Ομοίως στις οργανικές μονάδες των Γενικών Γραμματειών Νομικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων και Συντονισμού τοποθετούνται προϊστάμενοι με μόνη απόφαση των οικείων Γενικών Γραμματέων χωρίς κριτήρια και διαδικασία αξιολόγησης.
Με δυο λόγια, ο κ. Μητσοτάκης και η ΝΔ επανέρχονται στις γνωστές πρακτικές του παρελθόντος: Διορίζουμε σε θέσεις ευθύνης τα δικά μας παιδιά χωρίς καμιά διαδικασία! Και μιλάνε για αποκομματικοποίηση της διοίκησης!
[2] Αντί για σύγχρονες δομές διακυβέρνησης και συντονισμού, θεσπίζεται η ενός ανδρός αρχή: αυτήτου Πρωθυπουργου.
• Με τη δημιουργία της Προεδρίας της Κυβέρνησης δημιουργείται ένα γραφειοκρατικό τέρας καθώς αυξάνονται οι Γενικές Γραμματείες του Πρωθυπουργού με τη διάσπαση της Γενικής Γραμματείας Συντονισμού σε δύο Γραμματείες, την υπαγωγή της Γενικής Γραμματείας Ενημέρωσης απευθείας στον ΠΘ (άρα ΕΡΤ, ΑΠΕ κλπ), τη δημιουργία νέας Ειδικής Γραμματείας Παρακολούθησης του ΟΠΣ του Κυβερνητικού έργου και τη δημιουργία Γραφείου Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και Γραφείο Παρέδρου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
• Κατά την πρώτη λειτουργία της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (βλ. και παρακάτω) ο Διοικητής της ορίζεται με απόφαση του ΠΘ χωρίς ανοιχτή και αντικειμενική διαδικασία, και με τη σειρά του διορίζει τους Προϊσταμένους της αρεσκείας του, αφού προηγουμένως θα έχουν καθαιρεθεί οι νομίμως υπηρετούντες Προϊστάμενοι των φορέων που συνενώνονται! Δηλαδή η πολυδιαφημισμένη ώς «ανεξάρτητη αρχή» διαφάνειας ελέγχεται πλήρως από τον Πρωθυπουργό, με πρώτη πράξη την καθαίρεση των νομίμως υπηρετούντων προϊσταμένων.
• Αν συνυπολογίσουμε ότι στον ΠΘ υπάγεται πλέον και η ΕΥΠ, δημιουργείται ένα υπερσυγκεντρωτικό σύστημα καθώς όλες οι κρίσιμες αρμοδιότητες και λειτουργίες του Κράτους, υπάγονται πλέον, απευθείας στον ΠΘ απαξιώνοντας και υποβαθμίζοντας πλήρως το ρόλο της Κυβέρνησης και του Διοικητικού Συστήματος. Η Προεδρία της Κυβέρνησης αποτελεί νεκρανάσταση μιας έννοιας ταυτισμένης με το βαθύ συγκεντρωτικό και αυταρχικό κράτος περασμένων εποχών.
3. Αντί για ενίσχυση των αξιόπιστων και ανεξάρτητων δομών έλεγχου, ανατίθεται ελεγκτικό έργο σε ιδιώτες χωρίς κανένα εχέγγυο ανεξαρτησίας.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του σ/ν, οι θέσεις των προϊστάμενων των οργανικών μονάδων της ΕΑΔ μπορεί να καλύπτονται είτε από ιδιώτες είτε από δημοσίους υπαλλήλους. Προφανώς η ρύθμιση αυτή αποτελεί πιλότο και για τον υπόλοιπο δημόσιο τομέα. Έτσι ο κ. Μητσοτάκης πιστός στις ακραία νεοφιλελεύθερες απόψεις του επιχειρεί να αλλοιώσει τον δημόσιοχαρακτήρα των πιο κρίσιμων υπηρεσιών του ελληνικού κράτους, ακόμη και των ελεγκτικών υπηρεσιών του κράτους.
4. Αντί για καλή νομοθέτηση, η κυβέρνηση της ΝΔ εγκαινιάζει το νομοθετικό της έργο χωρίς δημόσια διαβούλευση και επεξεργασία από την ΚΕΝΕ, ερήμην της δημόσιας διοίκησης και των κοινωνικών φορέων.
• Είναι απαράδεκτο το γεγονός ότι για μία νομοθετική παρέμβαση αυτής της εμβέλειας δεν υπήρξε δημόσια διαβούλευση.
• Επίσης, το ν/σ δεν έχει υποβληθεί σε καμία απολύτως επεξεργασία από την Κεντρική Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή (ΚΕΝΕ), όπως είχε γίνει με όλα τα μείζονος θεσμικής σημασίας νομοθετήματα της προηγούμενης βουλευτικής περιόδου. Η ΚΕΝΕ, ανεξάρτητο σώμα δικαστικών λειτουργών και καθηγητών πανεπιστημίου που λειτουργεί στη Γ.Γ. της Κυβέρνησης, έχει καθιερωθεί ως μείζων εγγύηση καλής νομοθέτησης. Η αγνόησή της δείχνει πώς εννοεί το σεβασμό στους θεσμούς η κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Δηλαδή η Κυβέρνηση επιχειρεί να ρυθμίσει κρίσιμα θεσμικά ζητήματα απαξιώνοντας πλήρως το δημόσιο διάλογο και τους αρμόδιους επιστημονικούς φορείς. Τελικά υπό το βάρος της γενικής κατακραυγής, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να αναρτήσει το νομοσχέδιο στο opengov.gr, τα μεσάνυχτα της 25ης Ιουλίου και ενώ αυτό ειχε ήδη κατατεθεί στη Βουλή.
5. Διαφημίζονται ως τομές διατάξεις που κατά βάση επαναλαμβάνονται
Διατάξεις που διαφημίζονται και είναι πράγματι θετικές όπως για παράδειγμα οι διατάξεις για τη σύγκρουση συμφερόντων και για την καλή νομοθέτηση αποτελούν ως επί τω πλείστον επανάληψη ήδη υπαρκτών διατάξεων. Επιπλέον, όπως δείχνουν αυτά τα δύο παραδείγματα, η κυβέρνηση έχει φροντίσει ήδη να τις παραβιάσει στην πράξη. Την καλή νομοθέτηση με την ελλειψη ουσιαστικής διαβούλευσης για την προετοιμασία του παρόντος νομοσχεδίου. Την συγκρουση συμφερόντων με την τοποθέτση σε κυβερνητικές θέσεις εκπροσώπων συγκεκριμένων επιχειρηματικών συμφερόντων.
6. Παντελής έλλειψη ολοκληρωμένης στρατηγικής για τη Δημόσια Διοίκηση
Το ν/σ καταργεί πρόσφατους νόμους και μεταρρυθμιστικές προσπάθειες για την ανασυγκρότηση της δημόσιας διοίκησης πριν ακόμη αξιολογηθεί η εφαρμογή τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο νόμος 4369/16 και οι προβλέψεις του για Εθνικό Μητρώο Επιτελικών Στελεχών (όπως έχουμε ήδη αναφέρε), ο νόμος 4606/2019 για την Κεντρική Επιτροπή Κωδικοποιησης, το Παρατηρητήριο της Δημόσιας Διοίκησης, ο πολυετής στρατηγικός προγραμματισμών των προσλήψεων κ.α. Τα παραπάνω σε συνδυασμό με την κατάργηση του Υπουργείου Διοικητικής Ανασυγκρότησης εντείνουν την ανησυχία μας ότι η νέα κυβέρνηση δεν διαθέτει μια ολοκληρωμένη στρατηγική για τη Δημόσια Διοίκηση πέραν από την κατάληψη του κράτους και έξω από κάθε κανόνα και δημοκρατικό έλεγχο.
Το προσωπείο του φιλελεύθερου εκσυγχρονισμού έχει ήδη καταρρεύσει.
