Ενδεικτικό του διακριτού ρόλου του Κώστα Σημίτη, στο πρώτο διάστημα
ύπαρξης του ΠΑΣΟΚ, πέρα από τη συμμετοχή του στο Εκτελεστικό
Γραφείο, ήταν το ότι επιλέχθηκε, κατά το δημοψήφισμα για το
Πολιτειακό, τον Δεκέμβριο του 1974, να εμφανιστεί στην τηλεόραση, ως
εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ.
Εννοείται ότι υπεράσπισε τη θέση του Κινήματος, θέση που είχε
διατυπωθεί από το ΠΑΚ, στα χρόνια της δικτατορίας, υπέρ της
Αβασίλευτης Δημοκρατίας.
Στη σύγκρουση και ρήξη που ακολούθησε, στους πρώτους μήνες του
1975, με τους πρώην συντρόφους του, της «Δημοκρατικής Αμυνας», ο
μετέπειτα πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και πρωθυπουργός, επέλεξε το ρόλο
του «επιτήδειου ουδέτερου».
Για να μη βρεθεί μάλιστα σε δύσκολη θέση, αντιμέτωπος με σκληρά
διλήμματα, σε συνεννόηση με τον Ανδρέα Παπανδρέου,
απομακρύνθηκε από το «πεδίο της μάχης», αναχωρώντας για το
εξωτερικό, πιο συγκεκριμένα στη Γερμανία, όπου άσκησε
πανεπιστημιακά καθήκοντα.
Η στάση αυτή προκάλεσε την οργή των πρώην συντρόφων του, που
φαίνεται ότι του «κράτησαν μανιάτικο», αν κρίνουμε από όσα του
«σούρνει» ο εκ των στελεχών της οργάνωσης, που βρέθηκε εκτός
Κινήματος, καθηγητής Βασίλης Φίλιας.
Η «υπερορία» του Κώστα Σημίτη δεν κράτησε πολύ, επιβεβαιώνοντας
την εκτίμηση, ότι σχετιζόταν με την προαναφερθείσα σύγκρουση και
ρήξη. Επανήλθε σε λιγότερο από δύο χρόνια, καταλαμβάνοντας και
πάλι θέση στο Εκτελεστικό Γραφείο.
Στις εκλογές, μάλιστα, του Νοεμβρίου 1977, ανέλαβε, μαζί με τον
μετέπειτα αντίπαλο του Ακη Τσοχατζόπουλο, κεντρικό ρόλο στο
συντονισμό και την κινητοποίηση των κομματικών οργανώσεων.
Μετά την ανάδειξη του Κινήματος, στη θέση της Αξιωματικής
Αντιπολίτευσης, ήταν ο εμπνευστής της στρατηγικής της «δομικής
αντιπολίτευσης», στη Βουλή. Θέση που ανέπτυξε ο ίδιος σε ένα
εμβληματικό, για την εποχή, άρθρο του, στην κομματική εφημερίδα
«Εξόρμηση».
Η θέση εκείνη κατέστη αντικείμενο πολλών σχολίων και ερμηνειών ή,
μάλλον, παρερμηνειών, σκόπιμων ή μη. Ο ευπατρίδης Παναγιώτης
Κανελλόπουλος, έχοντας τάξει τον εαυτό του υπεράνω της τρέχουσας
αντιπαράθεσης, έδωσε, από του βήματος της Βουλής, την ορθή
ερμηνεία στον όρο.
Η έννοια «δομική αντιπολίτευση» δεν παρέπεμπε σε κάποιου είδους
ρήξη, με τη μεταπολιτευτική πραγματικότητα, αλλά σε μία εφ’ όλης της
ύλης προγραμματική αντιπαράθεση, με διακριτές θέσεις και απόψεις,
εφ’ όλης της ύλης, με τη συντηρητική παράταξη.
Αυτό και έγινε στην πράξη. Ο Κώστας Σημίτης είχε αναλάβει, σε
εξωκοινοβουλευτικό επίπεδο, την επεξήγηση και εκλαΐκευση θέσεων,
που προκαλούσαν εντάσεις και προβληματισμούς, όπως η άρνηση για
την ενταξιακή πορεία στην τότε ΕΟΚ, όπου είχε αναλάβει και τη σχετική
ευθύνη, εκ μέρους του Εκτελεστικού Γραφείου.
Το τελευταίο αποτέλεσε όμως και την αιτία, για την πρώτη σύγκρουση
με την ηγεσία.
