Υπήρχε η αίσθηση ότι η προβολή πολιτειακού, εν μέσω της τριπλής κατοχής της χώρας (1941-44) εκ μέρους των ηγεσιών του κεντρώου-φιλελεύθερου χώρου, ήταν προσχηματική, προκειμένου να καλυφθεί η επί της ουσίας άρνηση τους, να συνεργαστούν με το ΚΚΕ.
Ο εγγενής συντηρητισμός του και το κλίμα αντικομμουνισμού, που είχε αρχίσει να διαμορφώνεται (ας μη ξεχνάμε πως ήταν ο γενάρχης του πολιτικού φιλελευθερισμού Ελευθέριος Βενιζέλος, που θέσπισε το «ιδιώνυμο» ποινικοποιώντας επί της ουσίας την κομμουνιστική ιδεολογία) καθιστούσε για τις εν λόγω ηγεσίες αδιανόητη ή εξαιρετικά δύσκολη μια τέτοια προοπτική, ακόμη και για την προάσπιση της χώρας, από άμεση επιβουλή. Κατά μία άλλη, πιο «σκληρή» εκδοχή, η άρνηση σχετιζόταν με την απροθυμία, για να ανάληψη στρατιωτικής δράσης εναντίον των κατακτητών.
Ότι όμως αρνήθηκαν οι ηγεσίες, το κάλυψαν οι νέες δυνάμεις, που αναδείχθηκαν και μέσα από το καμίνι του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Έτσι προέκυψε το πλατύ συμμαχικό σχήμα του ΕΑΜ, που αποτέλεσε την πολιτική «ομπρέλα» για τον στρατιωτικό σχηματισμό του ΕΛΑΣ. Το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ δεν ήταν ασφαλώς η μόνη, αλλά κατά γενική ομολογία αποτέλεσε την πιο μαζική, μαχητική και επιχειρησιακά αποτελεσματική αντιστασιακή οργάνωση. Ετσι διαμορφώθηκε η γενικότερη αντιστασιακή εποποιϊα, που, όπως τεκμηρίωσε ο κορυφαίος αγωνιστής, αειθαλής Μανόλης Γλέζος, αναγνωρίστηκε ως ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες, για την ήττα των δυνάμεων του Αξονα.
Σ` αυτό το αντιστασιακό έπος, ειδικότερα δε στη δημιουργία του τεράστιου απελευθερωτικού κινήματος, του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ήταν ασφαλώς καθοριστική η συμβολή της τότε ηγεσίας του ΚΚΕ, που επέδειξε σπάνια διορατικότητα, αλλά και ευελιξία. Όμως, δε θα είχε καταστεί δυνατή η συγκρότηση αυτού του σπάνιου συμμαχικού σχήματος, με την καταλυτική επιρροή, ιδιαίτερα στην «άλλη Ελλάδα», χωρίς τη συμμετοχή δυνάμεων, κινήσεων και προσωπικοτήτων, από τον ευρύτερο προοδευτικό χώρο. Αυτόν που με τη σημερινή ορολογία, με όρους πολιτικής γεωγραφίας, θα χαρακτηρίζαμε ως πρώιμη Κεντροαριστερά.
Προσωπικότητες όπως ο Αλέξανδρος Σβώλος, ο Γεώργιος Καρτάλης και ο Ηλίας Τσιριμώκος, έβαλαν τη δική τους σφραγίδα, σε αυτό το μεγαλειώδες και συναρπαστικό κίνημα, συμβάλλοντας καθοριστικά και στη θεσμική του οργάνωση, με κορυφαία στιγμή το Εθνικό Συμβούλιο των Κορυσχάδων, μια μορφή Κοινοβουλίου στις ιδιαίτερες συνθήκες της κατοχής.
Προσωπικότητες που είχαν αξιοσημείωτη πολιτική διαδρομή και στη μεταπολεμική πολιτική ζωή, φτάνοντας και σε κορυφαία αξιώματα, αν και τους βάραινε, στο κλίμα της εποχής, η σκια της «συνοδοιπορίας». Πικρή γεύση άφησε βέβαια η προσωπική διαδρομή του Ηλία Τσιριμώκου που, από «αποδιοπομπαίος τράγος», για το κατεστημένο της εποχής, κατέληξε «κατεψυγμένος» πρωθυπουργός των Ανακτόρων, το καλοκαίρι του 1965. Δυστυχώς, τέτοιοι ακραίοι πολιτικοί μεταμορφισμοί δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο, στην πολιτική μας ζωή.
