Περί δημοψηφίσματος

Έχουμε και με άλλες ευκαιρίες, εκφράσει τις επιφυλάξεις μας, για το θεσμό του δημοψηφίσματος, σε σχέση με τη δυνατότητα «εργαλειακής» χρησιμοποίησης του, ακόμη και από αυταρχικά καθεστώτα.

 Το είδαμε άλλωστε και στην περίπτωση της δικής μας χούντας, που προσπάθησε να καλύψει τη στέρηση της δυνατότητας ελεύθερης έκφρασης των πολιτών, με τη φενάκη μιας δήθεν «συμμετοχής» τους, στη διαμόρφωση της νέας, χουντικής, πολιτειακής συνθήκης. Ο καθένας καταλαβαίνει, βέβαια, πως υπό συνθήκες αναστολής των δημοκρατικών ελευθεριών, αλλά και ισχύος του στρατιωτικού νόμου, δεν υπήρχε  περιθώριο ανόθευτης έκφρασης, της λαϊκής βούλησης. Έχουν αναλυθεί, επίσης, οι θεσμικές παγίδες ή επί του πραγματικού ατέλειες, που επιβάλλουν ιδιαίτερη προσοχή, στη χρήση του συγκεκριμένου «όπλου». Άλλο όμως αυτό και άλλο, όπως υποστηρίχθηκε, από επιστημονικά χείλη, στην όντως, έξοχη ιστορική εκπομπή του ΣΚΑΪ, ότι το δημοψήφισμα αποτελεί, σχεδόν, αποκλειστικό «εργαλείο χρήσης», από δικτατορικά ή, πολύ περισσότερο, ολοκληρωτικά καθεστώτα. Ευτυχώς, υπήρξε πειστικός, επιστημονικός αντίλογος που κατέδειξε ότι, ειδικά στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, ήταν «απαγορευμένη» η χρήση των δημοψηφισμάτων, πλην μιας εξαίρεσης, όταν ανέλαβε ο Χίτλερ την εξουσία. Ήταν εντελώς διαφορετική, η περίπτωση χρήσης του, σε αυταρχικά ή ποπουλίστικα καθεστώτα της Λατινικής Αμερικής, με εντελώς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

 Σε κάθε δε περίπτωση, η όποια κριτική, δε μπορεί να αναιρέσει το πραγματικό γεγονός, ότι ο θεσμός των δημοψηφισμάτων, υπό διάφορες μορφές, αποτελούν οργανικό στοιχείο, προηγμένων καθεστώτων, με εδραιωμένους δημοκρατικούς θεσμούς, όπως στην παρ` ημίν Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν αποτελούν, απλώς, γράμμα κενό, όπως στη χώρα μας, αλλά η συχνή διεξαγωγή τους, αποδεικνύει ότι, αν χρησιμοποιηθούν σωστά, μπορεί ν` αποτελέσουν μορφές γνήσιας έκφρασης της λαϊκής βούλησης, συμπληρώνοντας και εμπλουτίζοντας τις μορφές αντιπροσωπευτικής έκφρασης, της λαϊκής βούλησης. Που σημαίνει, πέραν των άλλων, ότι κάθε άλλο, παρά προδιαγεγραμμένο είναι το αποτέλεσμα τους. Τα παραδείγματα είναι αρκετά, από τα αποτελέσματα δημοψηφισμάτων (Γαλλία, Ολλανδία) για το αποκληθέν «Ευρωπαϊκό Σύνταγμα», ως το Brexit, αλλά και το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, στην Ιταλία, που αποτέλεσε «Βατερλό», για τον ίδιο τον εμπνευστή του, τον πρώην πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι, διαμορφώνοντας, έτσι, νέα, δεσμευτικά δεδομένα. Σε αντίθεση, δηλαδή, με ότι συμβαίνει στα αυταρχικά καθεστώτα.

 Σε ότι αφορά τη χώρα μας, η προσεχής Συνταγματική αναθεώρηση, προσφέρει την ευκαιρία, αξιοποίησης παλιότερων προτάσεων, για διεύρυνση και εμπλουτισμό του θεσμού, με δυνατότητα παρέμβασης των πολιτών, στη διαδικασία προκήρυξης.

 ΛΕΥΤ. ΚΑΝΑΣ