Της ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΜΟΣΧΟΝΑ από την Κυριακάτικη Kontranews
Η στυγερή δολοφονία της Καρολάιν από τον καθ’ ομολογίαν δράστη, σύζυγό της, της δεν είναι η πρώτη υπόθεση γυναικοκτονίας στην Ελλάδα. Δεκάδες γυναίκες έχουν δολοφονηθεί από τα χέρια των συζύγων, συντρόφων, ακόμη και από τον ίδιο τους τον πατέρα.
Ο όρος γυναικοκτονία επανήλθε στην επικαιρότητα και απασχολεί νομικούς, εγκληματολόγους, ανθρωπολόγους και δημοσιογράφους παγκοσμίως, ως η πιο ακραία μορφή έμφυλης βίας. Δεκάδες γυναίκες έχουν πέσει θύματα των αντρών που το χέρι τους όπλισε η πατριαρχία, θεωρώντας τα θύματά τους κτήματά τους. Καρολάιν: Μια ακόμη γυναίκα, δολοφονείται από τον άνθρωπο που επέλεξε να περάσει μαζί του τη ζωή της, που επέλεξε να είναι ο πατέρας του παιδιού της. Αλλά, λείπουν και άλλες. Τον Ιανουάριο μία 54χρονη δολοφονείται στα Μεσκλά Χανίων από τον Νορβηγό φίλο της. Τον Απρίλιο η Κωνσταντίνα Τσάπα βρίσκει τραγικό θάνατο, με τον αδελφό της, από τον εν διαστάσει σύζυγό της στη Μακρινίτσα.
Στις αρχές Ιουνίου μια γυναίκα 64 χρονών στην Αγία Βαρβάρα θα πυροβοληθεί εξ επαφής από τον πρώην σύζυγό της, ο οποίος συνόψισε την πράξη του σε λίγες λέξεις ότι «ήταν πολύ αχάριστη σε όλα», έτσι κάπως φτάνουμε στον γυναικοκτόνο των Γλύκων Νερών. Γιατί «γυναικοκτονία» Η γυναικοκτονία (femicide), δηλαδή η «δολοφονία γυναικών, νεαρών κοριτσιών, θηλυκών εμβρύων και βρεφών για λόγους που σχετίζονται με το φύλο τους», σύμφωνα με τον επικρατούντα ορισμό, αποτελεί την χειρότερη και πιο καταστροφική μορφή βίας σε βάρος των γυναικών.
Στόχος ήταν να δοθεί ορατότητα στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των γυναικοκτονιών και να αναδειχθεί η διάκρισή τους από το αδίκημα της απλής ανθρωποκτονίας (homocide). Ο όρος «γυναικοκτονία» δεν αντιτίθεται στον όρο «ανθρωποκτονία», ούτε τον αναιρεί. Δεν κατηγοριοποιεί τις γυναίκες ως θύματα δεύτερης κατηγορίας, αντιθέτως υπογραμμίζει την έμφυλη ανισότητα και σκοπό έχει να επισημάνει το μέγεθος του προβλήματος και να καλύψει τις κοινωνικές προεκτάσεις του εγκλήματος.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), «γυναικοκτονία είναι η ανθρωποκτονία από πρόθεση, γυναικών επειδή είναι γυναίκες. Η γυναικοκτονία συνήθως διαπράττεται από άντρες αλλά κάποιες φορές συνεργούν και γυναίκες, συνήθως μέλη της ίδιας οικογένειας. Ο όρος «γυναικοκτονία» αποτυπώνει την “κανονικότητα” της ατιμωρησίας του δράστη στο πλαίσιο της θεσμικής βίας των δικαστικών, αστυνομικών αρχών.
ΜΙΛΏΝΤΑΣ στην Κυριακάτικη Kontranews η κ. Άννα Βουγιούκα, υπεύθυνη συνηγορίας στο Κέντρο Γυναικείων Μελετών και Ερευνών «Διοτίμα», εξηγεί γιατί είναι αναγκαία η κατοχύρωση του όρου γυναικοκτονία και δίνει ένα ελπιδοφόρο μήνυμα για το μέλλον, μιλώντας για την κινητοποίηση της νέας γενιάς και των ανθρώπων που ακόμα αντιστέκονται στα πατριαρχικά πρότυπα.
Γιατί πρέπει να κατοχυρωθεί νομικά ο όρος γυναικοκτονία;
Ως κέντρο Διοτίμα το Νοέμβριο του 2020 είχαμε κάνει μια μεγάλη εκδήλωση με στόχο να αναδείξουμε την έκταση του φαινομένου, αλλά κυρίως να συζητήσουμε την ανάγκη να κατοχυρωθεί ο όρος στα ελληνικά συμφραζόμενα. Σε ευρωπαϊκό, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, το Μεξικό έχει πρωτοπορήσει με την καθιέρωση του όρου. Θεωρούμε ότι είναι αναγκαίο γιατί εδώ και πολλά χρόνια, ήδη από το 2012, αναγνωρίζεται και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και από τον ΟΗΕ, σαν διακριτός όρος που αφορά το τελευταίο στάδιο της βίας κατά των γυναικών και θηλυκοτήτων, με τη δολοφονία τους. Είναι αναγκαία η κατοχύρωση του όρου γιατί αναδεικνύονται τα κίνητρα, που είναι σεξιστικά και μισογυνικά. Αυτό που επιχειρείται είναι ο απόλυτος έλεγχος στη ζωή, στο σώμα, στις επιλογές, στην ελευθερία των γυναικών. Αυτό δεν αναδεικνύεται. Πολύ συχνά τα πιο παραδοσιακά μέσα ή τα μέσα που δεν έχουν αναρωτηθεί για το τι σημαίνει, δεν το αναδεικνύουν αυτό. Από το 2011 έως το 2020 έχουμε 68 γυναικοκτονίες στην Ελλάδα και περίπου 30 απόπειρες. Συνήθως αναφερόμαστε σε οικογενειακές τραγωδίες, εγκλήματα πάθους, λόγους τιμής, που ουσιαστικά συσκοτίζουν τις αιτίες, το γιατί συμβαίνει δηλαδή η ποινική πράξη. Συσκοτίζεται όμως και το γεγονός ότι η κοινωνία είναι ανεκτική. Με δεδομένο ότι αντιμετωπίζουμε τα εγκλήματα αυτά με στερεοτυπικό και εξωραϊστικό τρόπο, δεν αντιλαμβανόμαστε ότι η πλειοψηφία των γυναικών που δολοφονούνται, είναι 1 στις 2 και δολοφονούνται από σύντροφο ή σύζυγο, όπως έγινε και στην περίπτωση της Καρολάιν.
Σε πόσα χρόνια θα βγει από τη φυλακή ο γυναικοκτόνος Μπάμπης Αναγνωστόπουλος; Μπορεί ένας κακοποιητής/ δολοφόνος να αναλάβει την επιμέλεια ενός παιδιού;
Το παιδί κατά έναν τρόπο είναι μάρτυρας εγκλήματος και σύμφωνα με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, τα παιδιά που είναι μάρτυρες κακοποίησης και έμφυλης βίας θεωρούνται και τα ίδια θύματα, ανεξάρτητα αν είναι πολύ νέα. Δε μπορώ να πω με βεβαιότητα την ποινή του, αλλά υπολογίζεται στα 8 με 10 χρόνια, βέβαια εξαρτάται από πολλά πράγματα. Έτσι κι αλλιώς από το νόμο, από τη στιγμή που θα έχουμε οριστική καταδίκη για λόγους οικογενειακής βίας εξαιρείται ο ίδιος από τη συνεπιμέλεια. Η διαδικασία αυτή βέβαια, αποφασίζεται σε άλλο δικαστήριο γιατί είναι κομμάτι οικογενειακού δικαίου. Και μόνο από το γεγονός ότι έχει δολοφονήσει τη μητέρα του παιδιού και έχει εκθέσει το παιδί σε κίνδυνο, αυτό τον καθιστά ακατάλληλο για γονέα.
Έχουν γίνει βήματα προόδου;
Είναι εξαιρετικά ελπιδοφόρο ότι μέσω των κινητοποιήσεων των φεμινιστικών οργανώσεων και των ΜΚΟ το ζήτημα έχει αναδειχθεί, σε επίπεδο τέτοιο και σε έναν εναλλακτικό μιντιακό χώρο, αμφισβητείται και αντιμετωπίζεται ο σεξισμός με τον οποίο αντιμετωπίζονταν οι γυναίκες, που μέχρι πρότινος στοχοποιούνταν, ή έψαχναν το «λάθος» στη συμπεριφορά τους. Το παράδειγμα του κύματος αποκαλύψεων με τις σεξουαλικές παρενοχλήσεις και την ενεργοποίηση της νέας γενιάς γυναικών, ανδρών και ΛΟΑΤΚΙ ατόμων είναι εξαιρετικά ελπιδοφόρο. Έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε, αλλά πρέπει να βλέπουμε και τα θετικά. Από τη γυναικοκτονία της Ελένης Τοπαλούδη και τις κινητοποιήσεις για τη δολοφονία του Ζακ/Zackie και μετά, υπάρχει ένας αντίλογος. Υπάρχουν άνθρωποι που αντιστέκονται ακόμα!
Συνέντευξη *Άννα Βουγιούκα, Κοινωνική επιστήμονας/ερευνήτρια – Υπεύθυνη Συνηγορίας, «Διοτίμα» – Κέντρο Γυναικείων Μελετών και Ερευνών
