Να φύγουμε λίγο απο τον σφυγμό των ημερών – αξιολόγηση, συζήτηση για το χρέος, προσφυγικό/μεταναστευτικό – ή μάλλον να μείνουμε στο τελευταίο, αλλά προς μια πιο μακροπρόθεσμη κατεύθυνση και ματιά
Ένας ιδιαίτερος φορέας εξωστρέφειας της σημερινής Ελλάδας – ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Δημοσίου Δικαίου, διακρατικός στην δομή του (με 15 χώρες και 65 Πανεπιστήμια και Ινστιτούτα μέλη και με καθεστώς συνεργαζόμενου με τα Ηνωμένα Έθνη, όμως με έδρα και κέντρο δραστηριοτήτων την Ελλάδα) είχε καλέσει για μια προσέγγιση του προσφυγικού φαινομένου, των μετακινήσεων πληθυσμών, ακόμη-ακόμη των εθνοκαθάρσεων στην Ευρώπη, τον ιστορικό sir Richard Evans. Στα πλαίσια της σειράς διαλέξεων “Μανουήλ Χρυσολωράς” (ποιος είναι αυτός; ο Βυζαντινός λόγιος που – λίγο πριν την πτώση της Πόλης – διαπραγματεύθηκε με την Δύση την βοήθεια που ποτέ δεν ήρθε και υπήρξε βασικός συντελεστής μεταφοράς της Ελληνικής γραμματείας στην Ευρώπη της Αναγέννησης) σημαντικοί ξένοι μελετητές παρουσιάζουν θέματα επικαιρότητας.
Εκεί, στο εντελώς αντίστοιχης ιδιαιτερότητας ακίνητο της οδού Πολυγνώτου, στην Πλακα, ο Evans (μελετητής της Ευρωπαϊκής ιστορίας, Πρόεδρος του Wolfson College του Καίμπριτζ) φώτισε με αποκαλυπτικό τρόπο την σοβαρή υποκρισία που κρύβει η αντιμετώπιση του Προσφυγικού απο την σημερινή Ευρώπη.
Πώς; Πήρε τον νήμα της προσφυγικής εμπειρίας πίσω, απο τα μέσα του 19ου αιώνα, τότε που έφευγαν απο την Ευρώπη – κάτω από την διπλή πίεση της ακραίας φτώχειας, των λιμών στην Ιρλανδία η των αδιεξόδων της Γερμανικής επαρχίας, και των πολιτικών διώξεων, από 300.000 άνθρωποι και μέχρις 1.200.000 τον χρόνο μέχρι την δεύτερη 10ετία του 20ου. Έφευγαν για τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά, την Αυστραλία, την Λατινική Αμερική. Συνολικά 60 εκατομμύρια ψυχές μετακινήθηκαν τότε, με τους Ιρλανδούς μετανάστες σε Νέα Υόρκη και Σικάγο να έχουν φθάσει να είναι περισσότεροι απο τον (εναπομένοντα) πληθυσμό της ίδιας της Ιρλανδίας! Οι Γερμανοί – πράγμα που σπάνια – συνειδητοποιείται – αποτέλεσαν την μεγαλύτερη εθνοτική ομάδα στις ΗΠΑ, περισσότεροι κι απο τους Αγγλοσάξονες. Ακολούθησαν οι Ιταλοί, οι Έλληνες, οι Σκανδιναβοί, οι Γιουγκοσλάβοι, άλλοι ΚεντρΕυρωπαίοι, οι Ρώσοι, ωσότου οι ίδιοι οι Αμερικανοί άρχισαν να κλείνουν τις πύλες του Ellis Island.
Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και οι τεκτονικές αλλαγές που επέφερε, δημιούργησε νέα προσφυγικά ρεύματα – ενώ στον Μεσοπόλεμο γνώρισε η Ευρώπη και το Ανατολικό μεταίχμιό της το φαινόμενο των εθνοκαθάρσεων, απο πλευρές της ΑυστροΟυγγρικής Αυτοκρατορίας μέχρι τις πρακτικές γενοκτονίας της Τουρκίας κατά των Αρμενίων, των Ποντίων, των Μικρασιατικών. Το ναζιστικό φαινόμενο και ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ή πάλι η σταλινική εμπειρία στην Σοβιετική Ένωση και την μεταπολεμική Ανατολική Ευρώπη, έδωσαν εν συνεχεία νέα διάσταση στην έννοια του Προσφυγικού αλλά και την (βίαιων) μετακινήσεων πληθυσμών, με “μονάδα μέτρησης” το εκατομμύριο αν όχι την δεκάδα εκατομμυρίων. Για να φθάσουμε στην πιοι πρόσφατη, βιωμένη αλλ’ ήδη λησμονημένη εμπειρία της πτώσης του Τείχους και των μεταναστευτικών ρευμάτων απο την Ανατολική Ευρώπη – κι ας μην παραβλέψουμε τις εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπισμένων απο την κατάρρευση της πρώην Γιουγκοσλαβίας.
Γιατί αυτή η περιπλάνηση στην εμπειρία του Προσφυγικού στην Ευρώπη; Γιατί, η αναφορά και μόνο στο βάθος των δεκαετιών αλλά και στα μεγέθη του φαινομένου επιτρέπει/επιβάλλει, πίσω απο τις πολιτικές πιέσεις (και αρνήσεις) και πέρα απο τον ανθρώπινο πόνο, να δει η σημερινή Ευρώπη ότι οι ίδιες της οι ρίζες το έχουν το προσφυγικό φαινόμενο ως συστατικό. Και ως τέτοιο να το ενσωματώσει πάλι στην διαδρομή της, αντί να το αποβάλλει όπως συχνά επιχειρεί…
