Μη σωπαίνεις – Δεν είσαι η μόνη, δεν είσαι μόνη

Της Γεωργίας Μοσχονά από την Κυριακάτικη Kontranews

H έμφυλη βία είναι μια μάστι­γα που πλήττει πολλές γυναί­κες -κατά κύριο λόγο- και που εν μέσω πανδημίας έχει απασχολή­σει αρκετά την ελληνική κοινωνία, καθώς τα περιστατικά έχουν αυξη­θεί σημαντικά. Η κακοποίηση είναι ένα τέρας με πολλά κεφάλια: συναι­σθηματική, σεξουαλική, σωματική κακοποίηση, αλλά και απειλές κακο­ποίησης και η ύψιστη μορφή βίας, η γυναικοκτονία.

Ενός λεπτού κραυγή

Χιλιάδες γυναίκες βρήκαν κουράγιο τον περασμένο χρόνο να καταγγεί­λουν ότι έπεσαν θύματα βίας μέσα στο ίδιο τους το σπίτι στην Ελλάδα. Οι καταχρηστικές σχέσεις συνεπάγο­νται πάντα μια ανισορροπία δύνα­μης και ελέγχου. Αν και τις τελευταίες δεκαετίας έχουν γίνει τεράστια βήμα­τα για την αντιμετώπιση του φαινομέ­νου σε ψυχολογικό και νομικό επί­πεδο, οι συμπεριφορές παραμένουν ίδιες. Πίσω από κλειστές πόρτες και παράθυρα εκτυλίσσονται καθημερι­νά ιστορίες απελπισίας και πόνου. Στη χώρα μας, η Αττική «κρατάει τα σκήπτρα» της κακοποίησης γυναι­κών, σε σχέση με τις υπόλοιπες περι­φέρειες. Δυστυχώς, πολλές γυναίκες νιώθουν ντροπή και δεν τολμούν να αρθρώσουν αυτό που τις βασανίζει.

Η βία κατά των γυναικών δεν συναντάται μόνο στο οικογενειακό περιβάλλον αλλά και στο εργασιακό, όπου παίρνει τη μορφή της σεξουα­λικής παρενόχλησης, της ταπείνω­σης και του περιορισμού. Οι ειδικοί καταχωρούν και νέες μορφές βίας κατά των γυναικών που έχουν να κάνουν με τον κυβερνοχώρο. Υπάρ­χει το cyber stalking (που αποτελεί την επέκταση του stalking στο δια­δίκτυο), sextortion και εκδικητική πορνογραφία.

Μετάνοια ή «απαραίτητη» ψευδαίσθηση;

Σε ό,τι αφορά στη συζυγική βία, η συνήθης «μετάνοια» του συζύγου ή συντρόφου –ύστερα από περιστατι­κό κακοποίησης– η οποία φαντάζει πέραν του δέοντος ειλικρινής, δημι­ουργεί στη σύζυγο την αίσθηση ότι είναι η κύρια υπαίτια του συμβάντος, γι’ αυτό κι αισθάνεται έντονο το χρέ­ος της να παραβλέψει την πράξη του, ελπίζοντας πως δε θα επαναληφθεί. Το αποτέλεσμα είναι ένας φαύλος κύκλος βίας, τον οποίο η γυναίκα υπομένει κυριολεκτικά μέχρι τελι­κής πτώσεως. Σε άλλες περιπτώ­σεις, τέλος, το θύμα μετά από την επανειλημμένη έκθεση σε περιστα­τικά βίας, συνηθίζει, αρχίζει να εξαρ­τάται από το θύτη συναισθηματικά, ενώ η συμπεριφορά του είναι υπο­στηρικτική απέναντί του. Συμφωνεί με τις απόψεις και θέσεις του κι υιο­θετεί ορισμένες πτυχές της δικής του προσωπικότητας. Με τον τρόπο αυτό, μαθαίνει πώς να κατευνάζει και να ευχαριστεί το θύτη, ώστε να διασφα­λίζει ευνοϊκή μεταχείριση. Η συμπε­ριφορά αυτή αναφέρεται πολύ συχνά ως το «Σύνδρομο της Στοκχόλμης», από το οποίο και πάσχουν κάποιες κακοποιημένες γυναίκες. Η δικαστι­κή ψυχολόγος Έρη Ιωαννίδου εξη­γεί, πως η αλήθεια είναι ότι το σύν­δρομο αυτό είναι αρκετά πιο σύνθετο σε ψυχολογικό επίπεδο. Έχει κυρίως να κάνει με τους αμυντικούς μηχανι­σμούς του θύματος που ενεργοποι­ούνται για την επιβίωσή του. Αυτοί οι μηχανισμοί μπορεί να περιλαμ­βάνουν την ενσυναίσθηση προς τον δράστη και την «δικαιολόγησή» του.

Σε κάθε περίπτωση για τις γυναί­κες που θέλουν να ζητήσουν βοή­θεια, υπάρχουν τρόποι:

• Η Γραμμή SOS 15900 είναι μια υπηρεσία εθνικής εμβέλειας που δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες θύματα βίας ή σε τρίτα πρόσωπα να επικοινωνήσουν άμεσα με ένα φορέα αντιμετώπισης της έμφυ­λης βίας.

• Οι γυναίκες θύματα ενδοοικογενει­ακής βίας, για τις οποίες δεν είναι εφικτή η επικοινωνία με τις αρμό­διες υπηρεσίες εξαιτίας της συνε­χούς παρουσίας του θύτη, μπορούν να πηγαίνουν στα φαρμακεία και να ζητούν με διακριτικό τρόπο μία «Μάσκα-19».

• Το “Signal for Help” είναι ένα απλό σημάδι που γίνεται με το ένα χέρι. Δείχνεις την παλάμη σου, ακουμπάς πάνω σε αυτή την παλάμη σου και “κλειδώνεις” τον αντίχειρα με τα υπόλοιπα δάχτυλα, σαν να δημι­ουργείς μπουνιά.

Μιλώντας στην Κυριακάτικη Kontra news, η δικαστική ψυχολόγος Έρη Ιωαννίδου τονίζει πως από τα στοι­χεία των φορέων είναι έκδηλο ότι έχουν υπάρξει περισσότερες καταγ­γελίες ενδοοικογενειακής βίας, σε διεθνές επίπεδο, κατά την περίοδο της καραντίνας. Αυτό βέβαια, όπως υποστηρίζει, δε σημαίνει ότι παρα­τηρείται και στα στοιχεία της αστυ­νομίας, καθώς άλλο το να ζητήσεις βοήθεια από έναν φορέα κι άλλο το να φτάσει η υπόθεση στις αρχές. Αυτά τα εγκλήματα, όπως χαρακτηρι­στικά αναφέρει, ανήκουν στη σφαί­ρα των σκοτεινών αριθμών εγκλη­ματικότητας.

Επισημαίνει πως στα σπίτια που υπάρχει ήδη κακοποίηση ή προδιά­θεση για κακοποίηση το πρόβλημα θα βγει στην επιφάνεια. Πιο συγκε­κριμένα, το να βρίσκεται ένα ζευγά­ρι στον ίδιο χώρο συνεχώς θα φέρει ένταση και σίγουρα περισσότερες συγκρούσεις. Κάτω από αυτές τις συν­θήκες είναι πιο δύσκολο ακόμα και να τηλεφωνήσει το θύμα σε κάποιον φορέα για υποστήριξη.

Η κ. Ιωαννίδου τονίζει πως στην Ελλάδα δεν υπάρχει σωστή ενημέρω­ση για το πού μπορεί να αποταθεί μια γυναίκα η οποία έχει υποστεί κάποιο είδος βίας. Ενδεχομένως, δεν υπάρ­χει αρκετή προστασία ή τουλάχιστον δεν νιώθουν αρκετά ασφαλείς πως θα τύχουν της σωστής προστασίας και οικονομικής βοήθειας. Παράλ­ληλα, υποστηρίζει πως είναι πολλά αυτά που πρέπει να γίνουν ακόμη και σε επίπεδο ενημέρωσης αλλά και πραγματικής βοήθειας οικονομικής και ψυχολογικής. Από τη μεριά της, χαρακτηρίζει τις καμπάνιες ιδιαίτερα σημαντικές, όμως με κεντρικό άξονα την ισότητα των φύλων και όχι απο­κλειστικά την προώθηση του σεβα­σμού προς τις γυναίκες. Ίσως έτσι επιτευχθεί η απάλειψη του στερεό­τυπου της «αδύναμης» γυναίκας που πρέπει να «φροντίζουμε».

Κάθε γυναίκα μπορεί να πέσει θύμα κακοποίησης

Η έγκριτη επιστήμων υπογραμμίζει πως δεν υπάρχει συγκεκριμένο προ­φίλ της γυναίκας-θύμα της ενδοοι­κογενειακής βίας. Πρόκειται για στε­ρεότυπο ότι αυτό το πρόβλημα αφο­ρά γυναίκες από ευάλωτες κοινωνι­κές ομάδες. Δεν έχει ταξικούς, ούτε μορφωτικούς περιορισμούς. Δεν είναι μόνο οι αδύναμες γυναίκες τα θύματα. Υπάρχουν πολύ δυναμικές γυναίκες που επίσης έχουν δεχθεί βία. Το θέμα είναι όταν η γυναίκα αρχίζει να αντιλαμβάνεται την κακο­ποίηση να μην την αφήσει να εξελι­χθεί. Αν αυτό συμβεί τότε περνάμε σε φαύλο κύκλο, από τον οποίο είναι πολύ δύσκολο να ξεφύγεις.

Δυστυχώς, στην Ελλάδα δεν έχουμε σωστή κοινωνική νοοτρο­πία. Πολλές φορές όταν ακούμε περι­στατικά κακοποίησης ή βλέπουμε στα Social Media το μυαλό μας πάει αμέ­σως στο «κάτι θα του έκανε κι αυτή».

Όπως χαρακτηριστικά τονίζει, η νοοτροπία είναι θέμα παιδείας που φυσικά ξεκινάει από την οικογένεια, αλλά συνεχίζει στην κοινωνία και τον μικρόκοσμο του κάθε ανθρώπου. Ενδεχομένως η ελληνική πατριαρ­χική κοινωνία με τις νέες γενιές να έχει αλλάξει, αλλά είναι τόσο μικρές οι αλλαγές που ίσως δεν είναι ακό­μη ορατές. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν.

Δυστυχώς το ότι παραμένουμε μία πατριαρχική κοινωνία το βλέ­πουμε και σε θέματα δουλειάς και σε θέματα αποφάσεων νομικών ή και κοινωνικών.

Τέλος, η κ. Ιωαννίδου θέτει ένα εύλογο ερώτημα: Πώς γίνεται για ζητήματα τα οποία αφορούν γυναίκες να αποφασίζει μία επιτροπή ανδρών;

* Έρη Ιωαννίδου – Δικαστική Ψυχολόγος (MSc) & Person­al Coach, διδάσκουσα στο Hellenic American College, επιστημονική συνεργάτης του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.) και υπεύθυνη του Forensic Psychology Lab