Φίλος της στήλης – γνωριμία απο τα παλιά, με ρίζες στην μελέτη κοινωνιολογίας στα χρόνια Cambridge: αρχαίες ιστορίες – ήρθε να μας μεταφέρει λίγο ακόμη υλικό σκέψης για τα βαθύτερα, όχι τα άμεσα αίτια του αποτελέσματος του βρετανικού δημοψηφίσματος που “έδωσε” το Brexit. Και τώρα εισπράττουμε όλοι τις συνέπειές του. Συμφώνησε στην προσέγγιση ότι εν πολλοίς ο δρομος προς το “ΟΧΙ” των Βρετανών στην Ευρώπη/πάντως στην ΕΕ πηγαίνει πολυ δρόμο πίσω. ότι η τελική ευθεία είχε πληθωρικό μηντιακό περιεχόμενο/ήταν media-led. ότι δεν ετίθετο ζήτημα αντίδρασης στον νεοφιλελευθερισμό ή/και την λιτοτητα (όπως υποστηρίχθηκε κατά κορον σ’ εμάς: λιτότητα με τίποτε δεν είχαν στην Μεγ. Βρετανία τα – πολλά- τελευταία χρόνια, πάντως όχι εισαγομενη απο την Γερμανική Ευρώπη! ενώ τον “νεοφιλελευθερισμό” ή κάτι αντίστοιχο τον έχουν ψωνίσει απευθείας απο την παγκοσμιοποίηση).
Συνεχίζοντας όμως την λογική της αντίδρασης, αντίδρασης μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού – τελικά της πλειοψηφίας – και στην αίσθηση της Γερμανικής επικυριαρχίας και στην αντίληψη περί υπερανάμειξης των Βρυξελλών στην καθημερινότητα των πολιτών, στάθηκε περισσότερο στην επίπτωση της συναίσθησης ταυτότητας των “left-behind”, εκείνων που τους προσπερνάει και τους αγνοεί η εκδοχή παγκοσμιοποιησης του τέλους του 20ου /των αρχών του 21ου αιώνα. Η διαφορά, δηλαδή, ανάμεσα σ’ εκείνους που αισθάνονται ότι χτίζουν μόνοι την ζωή τους, που διεκδικούν, πετυχαίνουν – οι κατά Talcott Parsons άνθρωποι με achieved identities – και τους άλλους, περισσότερους, που υποχρεώνονται να ζήσουν μ’ εκείνα που τους αφήνει η οικονομική πραγματικότητα και οι αυτοματισμοί της – οι άνθρωποι με assumed identities.
Εδώ ακριβώς, ο φίλος απο τα παλιά – φίλη, για νάμαστε ακριβέστεροι – μας εισάγει μιαν άλλη αναλυτική προσέγγιση. Ότι, δηλαδή, εκείνο που έκανε την Μεγ. Βρετανία να σιγοβράζει όλες τις δεκαετίες μετά – ας πούμε – την εποχή Θάτσερ και μέχρι την τωρινή εκρηκτική έκβαση, αλλά και εκείνο που μπορεί αύριο να εξηγήσει Ελληνικές εξελίξεις, είναι μια εκδοχη της anomie theory. Που την εφήρμοσε ο Robert Merton στις παρεκκλίνουσες κοινωνικές στάσεις στις μεταπολεμικές ΗΠΑ, αλλά ιδιαίτατα στην “Ευρώπη” της κρίσης ταιριάζει πολύ ευρύτερα.
Τι λεει αυτη η προσέγγιση; Οτι οι κοινωνίες δίνουν στους ανθρώπους στόχους (ακριβέστερα….τους φορτώνουν με στόχους), και τους προδιαγράφουν μέσα/τρόπους για την επίτευξή τους. Στο κλασικό μεταπολεμικό σχήμα, “πρέπει” να έχεις οικονομική ευημερία, συν ασφάλεια για τα γεράματά σου και “πρέπει” να το πετύχεις αυτό σπουδάζοντας, δουλεύοντας, εντασσόμενος, αποταμιεύοντας – τέτοια πράγματα. (Στον υπαρκτό σοσιαλισμό, καλύτερα ήταν να συμμορφώνεσαι, να λες τα σωστά, να μην πολυδιαφέρεις). Οταν όμως οι συνθήκες λειτουργίας της οικονομίας αλλάζουν απότομα, ή τα μεγάλα ρεύματα αλλαγής έρχονται και τραντάζουν τα πράγματα, βρίσκεσαι με τα μέσα που σου έχουν μάθει να μην αρκούν/να μην είναι κατάλληλα για την επίτευξη των σκοπών που έχεις φορτωθεί.
Τότε, τι; Μερικοί – πολλοί – περιθωριοποιούνται, κάνουν πίσω, συμμορφώνονται μοιρολατρικά. Άλλοι σπεύδουν να συμβιβασθούν, ώστε να ενταχθούν. Κάποιοι – λίγοι , αυτοί – βρίσκουν νέες προσεγγίσεις, καινοτομούν (μην βιαστείτε να τους δοξάσετε: μπορεί να ειναι και οι κλεπτοκράτες απο την πτώση του Τείχους και της ΕΣΣΔ). Κάποιοι άλλοι εκρήγνυνται, εξεγείρονται.
Καθώς, λοιπόν, στα χρόνια μας η εξέγερση – η γνήσια, όχι η γιαλαντζί Βαρουφάκικη – δεν έχει πέραση, μέσα απο φαινόμενα όπως τα δημοψηφίσματα των Βρετανών (ή και το δικό μας) και μέσα από ψηφολογικές συμπεριφορές ανατροπής (σαν τις δικές μας) ή και αντικατεστημένης τελετουργικής απόρριψης (δείτε το φαινόμενο Beppe Grillo στην Ιταλία), επιχειρείται να εκτονωθεί αυτή η πίεση.
Ενδιαφέρον, τουλάχιστον.
