Κρίσεις στην Παγκόσμια Οικονομία ΜΕΡΟΣ Γ’

 Η διαπίστωση ότι το Μάρτιο του 1933 ο απόλυτος αριθμός των ανέργων στις ΗΠΑ ανήλθε σε 12.800.000 άτομα αποτυπώνει τις τρομερές διαστάσεις της οικονομικής κρίσης της περιόδου 1929-1933. Αν ληφθούν ως μέτρο σύγκρισης οι οικονομικές υφέσεις των περιόδων 1973-1975 και 1979-1982, παρατηρούμε ότι η συρρίκνωση του πραγματικού ΑΕΠ και η αύξηση του ποσοστού ανεργίας υπήρξαν ήπιες σε σχέση με το κραχ της περιόδου 1929-1933. Την περίοδο 1973-1975, το πραγματικό ΑΕΠ των ΗΠΑ μειώθηκε συνολικά -1,4% και το ποσοστό ανεργίας από 4,9% αυξήθηκε σε 8,5%. Κατά την περίοδο της δεύτερης πετρελαϊκής κρίσης 1979-1982 , η σωρευτική ελάττωση του πραγματικού ΑΕΠ των ΗΠΑ διαμορφώθηκε σε -1% και το ποσοστό ανεργίας από 6,8% ανήλθε σε 9,7%. Πασιφανές είναι ότι οι δύο πετρελαϊκές κρίσεις της διεθνούς οικονομίας των περιόδων 1973-1975 και 1979-1982, υπήρξαν πολύ ήπιες συγκριτικά με το κραχ της περιόδου 1929-1933. 

Η κρίση που έπληξε το Σεπτέμβριο του 1929 το χρηματοπιστωτικό σύστημα της αμερικανικής οικονομίας, με ταχύτητα φωτός από τα κανάλια των χρηματιστηρίων και των τραπεζών, πέρασε στην Ευρώπη και σε άλλες περιοχές της διεθνούς οικονομίας. Δοθέντος ότι ορισμένες χώρες με ισχυρή παρουσία στα δρώμενα του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, όπως η Μ. Βρετανία, η Γερμανία, η Ιαπωνία, κ.ά., το 1929 αντιμετώπιζαν σοβαρά μακροοικονομικά προβλήματα, αναπόφευκτο ήταν οι εγχώριες οικονομίες τους να πληγούν καίρια από την αμερικανική καταιγίδα. Η Γερμανία ήταν η χώρα που υπέστη δεινό πλήγμα από την κρίση, κάτι το οποίο αντικατοπτρίζεται στο ποσοστό ανεργίας που ξεπέρασε το 30%. Η πολιτική αστάθεια που προκλήθηκε λόγω της Μεγάλης Ύφεσης αποτέλεσε τον αιτιώδη παράγοντα, ώστε στη Γερμανία και την Ιταλία να γραπωθούν στην εξουσία τα φασιστικά κόμματα του Χίτλερ και του Μουσολίνι, τα οποία έριξαν την ανθρωπότητα την περίοδο 1939-1945 στην πύρινη λάβα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά την περίοδο 1929-1933 η Βρετανική οικονομία δέχτηκε σχετικά περιορισμένο  κτύπημα από την κρίση, καθώς το πραγματικό ΑΕΠ σημείωσε συνολική μείωση -2,3% και το ποσοστό ανεργίας από 4% αυξήθηκε σε 10%.

Το ερώτημα το οποίο έχει απασχολήσει αρκετούς ερευνητές είναι: Γιατί η οικονομική κρίση της περιόδου 1929-1933 προσέλαβε τόσο μεγάλες διαστάσεις; Την εποχή εκείνη υπήρχαν χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, οι οποίες από τα μέσα του 18ου αιώνα και μέχρι το 1929, ουδέποτε είχαν έλθει αντιμέτωπες με το φάσμα μιας βαθιάς οικονομικής κρίσης. Ένας παράγοντας ο οποίος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις ανεξέλεγκτες διαστάσεις της κρίσης, ήταν ότι το διεθνές νομισματικό σύστημα την κρίσιμη περίοδο 1925-1929, στηρίζονταν στο σύστημα του κανόνα χρυσού (the gold standard system). Την περίοδο εκείνη τα διάφορα νομίσματα είχαν μία σταθερή ισοτιμία έναντι του χρυσού και με βάση την ισοτιμία αυτή διαμορφωνόταν η μεταξύ τους συναλλαγματική ισοτιμία.

Για παράδειγμα, την περίοδο 1925-1929 η ισοτιμία του δολαρίου και της αγγλικής λίρας έναντι του χρυσού ήταν 20,67 δολάρια και 4,25 λίρες ανά ουγκιά χρυσού, με αποτέλεσμα η συναλλαγματική ισοτιμία λίρας-δολαρίου να διαμορφώνεται σε 4,87(=20,67/4,25) και άρα μία αγγλική λίρα να ανταλλάσσεται με 4,87 δολάρια. Συνεπώς, το σύστημα του κανόνα χρυσού αντιπροσώπευε ένα καθεστώς σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών (fixed exchange rate regime), με επακόλουθο οι εμπορικές ανταλλαγές ανάμεσα στις χώρες της διεθνούς οικονομίας να πραγματοποιούνται σε προκαθορισμένες ισοτιμίες. Όπως θα διαπιστωθεί στην αυριανή μας επιφυλλίδα, το ξεπερασμένο από τη δυναμική των γεγονότων σύστημα του “κανόνα χρυσού”, αποτέλεσε βασικότατο αίτιο που μετά τον Σεπτέμβριο του 1929 ο χείμαρρος της κρίσης μετατράπηκε σε ορμητικό ποτάμι.