Η αιφνιδιαστική στήριξη των ΗΠΑ στο αίτημα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για άρση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επί των εμβολίων κατά της covid-19 προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγή τους γιορτάστηκε από τους υποστηρικτές της πρωτοβουλίας ως “ιστορική στιγμή”.
Όμως αναμφισβήτητα θα χρειαστούν μήνες διαπραγματεύσεων προτού υπάρξει ομοφωνία για το θέμα και οι φαρμακευτικές βιομηχανίες, που αντιτίθενται σθεναρά στο σχέδιο αυτό, θα εξακολουθήσουν να μάχονται εναντίον της άρσης των παντεντών.
Η πρόταση
Η πρόταση, που κατατέθηκε στις 2 Οκτωβρίου από τη Νότια Αφρική και την Ινδία, στηρίχθηκε από περίπου 100 χώρες και μεγάλες μη κυβερνητικές οργανώσεις.
Το αρχικό κείμενο προτείνει να υπάρξει προσωρινή άρση κάποιων υποχρεώσεων που πηγάζουν από τη Συμφωνία για τα Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Τομέα του Εμπορίου (TRIP), προκειμένου οποιαδήποτε χώρα να μπορεί να παράξει εμβόλια χωρίς να ανησυχεί για τις πατέντες, αλλά και φάρμακα και άλλο ιατρικό εξοπλισμό.
Η εξαίρεση από τις υποχρεώσεις βάσει της TRIP θα ίσχυε “μέχρι να έχει επεκταθεί ευρέως σε παγκόσμιο επίπεδο ο εμβολιασμός και να έχει ανοσοποιηθεί ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός”.
Το γενικό συμβούλιο του ΠΟΥ, το ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων συζήτησε το θέμα την Πέμπτη πριν από την αιφνιδιαστική ανακοίνωση των ΗΠΑ και η Ινδία και η Νότια Αφρική δεσμεύθηκαν να παρουσιάσουν σύντομα ένα τροποποιημένο κείμενο, το οποίο θα περιλαμβάνει “συμβιβασμούς”, σύμφωνα με τον οργανισμό.
Μετά τη συνεδρίαση ο εκπρόσωπος του ΠΟΥ Κιθ Ρόκγουελ χαρακτήρισε τις συζητήσεις “πολύ εποικοδομητικές”, πολύ περισσότερο απ΄ό,τι στο παρελθόν, παρά το γεγονός ότι τα μέλη του οργανισμού παραμένουν διχασμένα.
Τρεις συνεδριάσεις για το θέμα αναμένεται να πραγματοποιηθούν ως τα τέλη Μαΐου και στη συνέχεια στις 8 και 9 Ιουνίου.
Οι χώρες που στηρίζουν την πρωτοβουλία, υπέρ της οποίας έχουν ταχθεί και ΜΚΟ όπως οι Γιατροί χωρίς Σύνορα (MSF) και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW) αλλά και ο ίδιος ο ΠΟΥ, εκτιμούν ότι θα διευκολύνει την άμεση πρόσβαση όλων των χωρών που έχουν ανάγκη σε ιατρικό εξοπλισμό, επιτρέποντάς τους να αυξήσουν την παραγωγή τους.
Το Μαρόκο, η Αίγυπτος, η Ινδονησία και το Πακιστάν έχουν ανακοινώσει ότι διαθέτουν “ικανότητες παραγωγής”, αν αρθούν οι πατέντες.
“Η κυβέρνηση πιστεύει ακράδαντα στην προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά προκειμένου να τερματιστεί η πανδημία, στηρίζει την άρση αυτής της περιφρούρησης για τα εμβόλια της Covid-19”, σημείωσε χθες η εκπρόσωπος των ΗΠΑ για θέματα εμπορίου Κάθριν Τάι σηματοδοτώντας τη στροφή 180 μοιρών της χώρας.
Ποιοι αντιδρούν
Σύμφωνα με τον Τόμας Κούνι, πρόεδρο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Φαρμακοβιομηχανιών (Ifpma) “η κατάργηση των πατεντών ή η προσωρινή τους άρση δεν θα παράξει ούτε μία παραπάνω δόση εμβολίου. Πάνω απ’ όλα είναι ζήτημα τεχνογνωσίας”.
Οι φαρμακευτικές εταιρείες υπογραμμίζουν ότι έχουν ήδη συνάψει περίπου 275 συμφωνίες συνεργασίας, κάποιες φορές και με ανταγωνιστές τους, προκειμένου να αυξήσουν το συντομότερο δυνατό την παραγωγή και να φτάσουν στις 10 δισεκατομμύρια δόσεις το 2021.
Παράλληλα, επισημαίνουν ότι το πρόβλημα δεν ήταν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά οι εμπορικοί φραγμοί ή οι ελλείψεις σε κάποια συστατικά και εργαλεία τα οποία μπορούν να σταματήσουν την παραγωγή. Φοβούνται ότι πιο μικροί και λιγότερο γνωστοί παρασκευαστές θα προλάβουν να αποκτήσουν πρώτες ύλες και συστατικά, ακόμη και προσωπικό, που είναι ήδη δύσκολο να βρεθούν, χωρίς μάλιστα να καταφέρουν να παράξουν ασφαλή εμβόλια.
Οι φαρμακοβιομηχανίες εκτιμούν ότι περισσότερα από 100 συστατικά που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή των εμβολίων είναι ήδη δύσκολο να βρεθούν, είτε επειδή οι εξαγωγές τους έχουν απαγορευθεί είτε επειδή η ζήτηση είναι πολύ μεγάλη.
Το παράδειγμα του AIDS
Στο τέλος της δεκαετίας του 1990 τα αντιρετροϊκά φάρμακα έφεραν την επανάσταση στη θεραπεία κατά του HIV. Η τριπλή θεραπεία αρχίζει να σώζει χιλιάδες ζωές όμως το κόστος της είναι τεράστιο για τη μεγάλη πλειονότητα των οροθετικών.
Χρειάστηκε να περιμένουν ως τις αρχές της δεκαετίας του 2000 ώστε να υπογραφούν πολλές συμφωνίες και να γίνουν συμβιβασμοί για να διευκολυνθεί η παρασκευή και η διανομή γενόσημων αντιρετροϊκών φαρμάκων σε χαμηλή τιμή.
Το 2003 μια προσωρινή συμφωνία, η οποία επαναβεβαιώθηκε στα τέλη του 2005, επέτρεψε να υιοθετηθεί η άρση των πατεντών γεγονός που έδωσε το δικαίωμα στις φτωχές χώρες που πλήττονταν από σοβαρές μολυσματικές ασθένειες να εισάγουν γενόσημα φάρμακα εφόσον δεν μπορούν να τα παράξουν μόνες τους.
Το μήνυμα της ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι «έτοιμη να συζητήσει» άρση της πατέντας για τα εμβόλια κατά της Covid, δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι επίσης έτοιμη να συζητήσει προτάσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης κατά αποτελεσματικό και ρεαλιστικό τρόπο», δήλωσε η πρόεδρος της Κομισιόν σε ομιλία της στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας.
«Για τον λόγο αυτόν είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε με ποιον τρόπο η πρόταση των ΗΠΑ για την άρση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επί των εμβολίων κατά της Covid-19 μπορεί να συμβάλει στην εκπλήρωση των στόχων αυτών», πρόσθεσε.
Η πρόεδρος της Κομισιόν τόνισε ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι αυτήν την στιγμή «ο βασικός εξαγωγέας εμβολίων στον κόσμο» και κάλεσε τις άλλες χώρες που παράγουν εμβόλια να άρουν τους περιορισμούς στις εξαγωγές.
Η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσε την Πέμπτη ότι υποστηρίζει την άρση της πατέντας για τα εμβόλια, διευκρινίζοντας ότι η Ουάσινγκτον συμμετέχει «ενεργά» στις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Η προσωρινή άρση της πατέντας ζητείται κυρίως από την Ινδία και την Νότια Αμερική ώστε να μπορέσουν να επιταχύνουν την παραγωγή, αλλά ορισμένες χώρες, όπως η Γαλλία, είναι κατηγορηματικά αντίθετες.
Μέχρι σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν εμφανιζόταν θετική απέναντι στην προοπτική αυτή, με το επιχείρημα ότι η διαδικασία θα πάρει πολύ χρόνο, ελλείψει μέσων παραγωγής που μπορούν να κινητοποιηθούν άμεσα. Ομως, πρόσφατα η Ενωση φάνηκε να μισανοίγει την πόρτα.
«Μία μεταφορά πατέντας θα σήμαινε έναρξη της παραγωγής σε έναν χρόνο έως 14 μήνες…Το επόμενο έτος, όταν θα έχουμε επιτύχει την αύξηση της παραγωγής των εργοστασίων μας, μπορεί να τεθεί το θέμα», δήλωσε την Δευτέρα ο ευρωπαίος επίτροπος αρμόδιος για την Εσωτερική Αγορά Τιερί Μπρετόν.
Ωστόσο, «άμεσα καλούμε όλους τους παραγωγούς εμβολίων να επιτρέψουν την εξαγωγή και να αποφύγουν κάθε περιορισμό που μπορεί να διαταράξει τις (φαρμακευτικές) εφοδιαστικές αλυσίδες», επέμεινε σήμερα η πρόεδρος της Κομισιόν.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν απευθυνόταν στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο de facto δεν έχει εξαγάγει ούτε μία δόση εμβολίου που έχει παραχθεί στο έδαφός του και κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου βάσει προεδρικής απόφασης απαγορεύεται αυστηρά η εξαγωγή εμβολίων και περιορίζεται η εξαγωγή συστατικών για την παραγωγή εμβολίων.
Αντίθετα, «η ΕΕ εξάγει προς περισσότερες από 90 χώρες», από την Ιαπωνία μέχρι το Μεξικό και την Κολομβία, γεγονός που την καθιστά «το φαρμακείο του κόσμου» και «την μόνη δημοκρατική ζώνη που εξάγει σε μεγάλη κλίμακα», δήλωσε η πρόεδρος της Κομισιόν.
«Περισσότερα από 200 εκατομμύρια δόσεων που παράγονται στην Ευρώπη εξάγονται, δηλαδή αριθμός αντίστοιχος με τα εμβόλια που ΕΕ προσφέρει στους δικούς της πολίτες», τόνισε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επαίνεσε την επιτυχία των εκστρατειών εμβολιασμού των 27 με περισσότερους από 3 εκατομμύρια εμβολιασμούς ημερησίως . Η ΕΕ προβλέπει ότι θα έχει ολοκληρώσει τον εμβολιασμό του 70% του ενήλικου πληθυσμού της μέχρι το τέλος του Ιουλίου.
«Ναι» από Γαλλία και Γερμανία – Υπέρ και ο Πούτιν
Η Γερμανία είναι “ανοικτή” σε μια “συζήτηση” για το θέμα της άρσης των πατεντών για τα εμβόλια κατά της Covid-19, την οποία υποστηρίζει η Ουάσινγκτον, δήλωσε σήμερα ο επικεφαλής της γερμανικής διπλωματίας.
“Είναι μία συζήτηση στην οποία είμαστε ανοικτοί”, δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου ο Χάικο Μάας, ο οποίος πρόσθεσε πως “είναι μία ερώτηση την οποία οφείλουμε να θέσουμε στον εαυτό μας γιατί έχει σχέση με το τέλος αυτής της πανδημίας” της Covid-19.
Η κυβέρνηση του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσε χθες, Τετάρτη, ότι υποστηρίζει την ιδέα μιας άρσης των πατεντών για τα εμβόλια προκειμένου να επιταχυνθεί η παραγωγή και η διανομή τους, διευκρινίζοντας πως η Ουάσινγκτον συμμετέχει “ενεργητικά” στις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται για αυτό τον σκοπό στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δήλωσε σήμερα ότι είναι “έτοιμη να συζητήσει” μια άρση των πατεντών, ένα θέμα που θα απασχολήσει τη σύνοδο κορυφής των 27 στο Πόρτο αύριο, Παρασκευή, εκφράζοντας παράλληλα επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα ενός τέτοιου μέτρου σε ό,τι αφορά την επιτάχυνση των εμβολιασμών παγκοσμίως.
Από την πλευρά του, ο Γερμανός υπουργός Υγείας Γενς Σπαν είπε πως οι χώρες όπου παράγονται τα εμβόλια οφείλουν να είναι έτοιμες “να τα εξάγουν επίσης προς τις άλλες”. “Θα είμαστε ευτυχείς, αν οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι τώρα επίσης έτοιμες”, να το κάνουν, πρόσθεσε, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες αρνούνται τους τελευταίους μήνες να εξάγουν δόσεις που παρήχθησαν στις ΗΠΑ.
Στο μεταξύ, ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν, ο οποίος ήταν μέχρι τώρα επιφυλακτικός για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, δήλωσε σήμερα ότι τάσσεται “εντελώς υπέρ της άρσης των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας” για τα εμβόλια κατά της Covid-19 μετά τη σχετική ανακοίνωση του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν.
“Ναι, οφείλουμε προφανώς να ενεργήσουμε έτσι ώστε αυτό το εμβόλιο να γίνει ένα παγκόσμιο δημόσιο αγαθό”, πρόσθεσε ο Γάλλος πρόεδρος κατά τα εγκαίνια ενός μεγάλου εμβολιαστικού κέντρου στο Παρίσι, υπογραμμίζοντας παράλληλα πως βραχυπρόθεσμη προτεραιότητα είναι “το δώρο των δόσεων” και “η παραγωγή σε σύμπραξη με τις πιο φτωχές χώρες”.
Στις 23 Απριλίου, ο Ε. Μακρόν είχε δηλώσει αντίθετος με την άμεση άρση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας των εμβολίων, εξηγώντας πως το θέμα δεν είναι αυτό αλλά εκείνο της μεταφοράς τεχνολογίας.
“Εκείνο που είπα απλώς, το οποίο είναι μια πραγματικότητα, είναι πως σήμερα, έχουμε ένα μποτιλιάρισμα, το οποίο καθιστά δύσκολη την πρόσβαση στα εμβόλια”, είπε σήμερα.
“Μπορούμε να μεταφέρουμε τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σε παρασκευαστές φαρμάκων στην Αφρική, όμως δεν έχουν την πλατφόρμα για να παράγουν το αγγελιοφόρο RNA. Το θέμα μας είναι να μεταφέρουμε την τεχνολογία και την τεχνογνωσία των πλατφορμών που παράγουν εμβόλια με αγγελιοφόρο RNA στην Αφρική, εκεί είναι το κλειδί”, είπε ο Μακρόν.
“Αν υπήρξε εμβολιαστικός εθνικισμός, δεν πρέπει να κοιτάμε από την πλευρά της Ευρώπης: από την πρώτη μέρα βοηθήσαμε τους συμμάχους μας, τους εταίρους μας, αποφασίσαμε να εξάγουμε [δόσεις] προς τις πιο ευάλωτες χώρες”, υποστήριξε.
“Η Ευρώπη είναι η πιο γενναιόδωρη ήπειρος με τον υπόλοιπο κόσμο. Εμείς, με τις δόσεις που παραγάγαμε, περίπου 65 εκατομμύρια δόσεις καταναλώσαμε για εμάς και 45 εκατομμύρια εξαγάγαμε. Σήμερα, για άλλες δόσεις που παρήχθησαν, για παράδειγμα από τους Βρετανούς και τους Αμερικανούς, μηδέν δόσεις έχουν εξαχθεί”, υπογράμμισε.
Και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν τάχθηκε υπέρ της άρσης της πατέντας για τα εμβόλια κατά της Covid-19.
«Αναμφίβολα, η Ρωσία θα υποστηρίξει μια τέτοια προσέγγιση», δήλωσε ο Πούτιν κατά τη διάρκεια συνάντησης, που μεταδόθηκε τηλεοπτικά, με την αντιπρόεδρο της ρωσικής κυβέρνησης, Τατιάνα Γκόλικοβα, με θέμα την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, μάλιστα, ζήτησε από τη ρωσική κυβέρνηση να εργαστεί σε αυτή την κατεύθυνση, λέγοντας: «Υπό τις τρέχουσες συνθήκες, όπως έχω πει πολλές φορές στο παρελθόν, δεν θα πρέπει να σκεφτείτε πώς θα αποκομίσετε το μέγιστο όφελος, αλλά πώς θα εγγυηθείτε την ασφάλεια των ανθρώπων».
«Αυτή τη στιγμή, ακούμε ότι στην Ευρώπη υπάρχουν ιδέες οι οποίες, κατά τη γνώμη μου, αξίζουν προσοχής. Συγκεκριμένα, λένε να αρθεί γενικά η πατέντα για τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού. Αυτό, όχι μόνο δεν έρχεται σε αντίθεση, αλλά απ’ ό,τι αντιλαμβάνομαι, ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, οι οποίοι προβλέπουν την άρση παρόμοιας προστασίας πατέντας σε έκτακτες συνθήκες», δήλωσε ο Ρώσος πρόεδρος.
