Οι εκλογές του Νοεμβρίου 1977, όπως ΄και άλλοτε έχει τονιστεί, ήταν ίσως οι πιο κρίσιμες, στη μεταπολιτευτική Ελλάδα.
Μπορεί τα αριθμητικά δεδομένα να μην έθεταν επ` ουδενί υπό αμφισβήτηση την πρωτοκαθεδρία της ΝΔ, υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, αλλά η μετεωρική άνοδος του ΠΑΣΟΚ, του Ανδρέα Παπανδρέου, που το έφερε στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, διαμόρφωσε για τις επόμενες δεκαετίες, μέχρι την εκδήλωση της οικονομικής κρίσης, τις σταθερές της μεταδικτατορικής διάρθρωσης της πολιτικής μας ζωής.
Με την επιτυχία αυτή, το ΠΑΣΟΚ και ο ιδρυτής του «κέρδισαν πανάξια» κατά την επιγραμματική διατύπωση του Αναστάσιου Πεπονή (που είχε κάνει αρχικά άλλη επιλογή) την άτυπη «μάχη» για την κυριαρχία στον προοδευτικό ή, με γεωγραφικούς όρους, κεντροαριστερό χώρο. Εκτοτε και μέχρι το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης και την «είσοδο» της χώρας στον «αστερισμό των μνημονίων», δεν ετέθη θέμα αμφισβήτησης αυτής της κυριαρχίας.
Η σαφής και καθαρή επιλογή του εκλογικού σώματος, δεν άφησε περιθώρια στις άλλες δυνάμεις, σχηματισμούς ή κινήσεις, τόσο του παραδοσιακού κέντρου, όσο και των νεοφυών προοδευτικών εκφράσεων, που, είτε αυτοδιαλύθηκαν, δείχνοντας ότι πήραν το μήνυμα, είτε ακολούθησαν μια φθίνουσα πορεία, οδηγούμενες αργά αλλά σταθερά στην εξαϋλωση.
Σε επίπεδο προσώπων, οι περισσότεροι εντάχθηκαν σταδιακά στο ΠΑΣΟΚ, φτάνοντας ως τη Βουλή, αλλά και κυβερνητικά αξιώματα, κάποιοι άλλοι προτίμησαν την ιδιώτευση και ένας μικρότερος αριθμός, κυρίως από το παλιό κέντρο, εντάχθηκαν στη ΝΔ. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε σε ανατοποθέτηση των σχέσεων του προοδευτικού χώρου, με την παραδοσιακή Αριστερά που, πλέον, μετά και τη νομιμοποίηση του Κομμουνιστικού Κόμματος, είχε αποκτήσει κι αυτή μια πολλαπλότητα και πολυχρωμία εκφράσεων.
Στην τριετία, άλλωστε, 1974-77 είχε προκύψει μια κάπως παράδοξη κατάσταση. Το ΠΑΣΟΚ, αν και με όρους πολιτικής γεωγραφίας, κινούνταν στο χώρο της κεντροαριστεράς, εν τούτοις με τις ιδρυτικές του διακηρύξεις, τη συνολική του παρέμβαση και τις τοποθετήσεις του ηγέτη του, πολλές φορές υπερακόντιζε και αυτού του ΚΚΕ, σε «αριστεροσύνη». Αυτή η αίσθηση εξακολούθησε να υπάρχει και μετά τις εκλογές του 1977, όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ως πρωθυπουργός, τοποθετούσε το ΠΑΣΟΚ στην «αριστερά της αριστεράς».
Οι παλαιότεροι θα θυμούνται ότι η ιδιότυπη αυτή συνθήκη έφερνε σε αμηχανία τους φορείς της παραδοσιακής αριστεράς, κυρίως δε την ηγεσία του ΚΚΕ. Ειδικά για το κόμμα του Περισσού, το «φαινόμενο ΠΑΣΟΚ» αποτελούσε μια δυσεξιχνίαστη μεταβλητή του πολιτικού μας συστήματος, προκαλώντας ανυπέρβλητες δυσκολίες ως προς την κατανόηση, άρα και αντιμετώπιση του και μετά την περίοδο διακυβέρνησης του Κινήματος. Ειδικά, τα ανοίγματα της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, στην εξωτερική πολιτική, προς το «σοσιαλιστικό στρατόπεδο», προκαλούσαν «ιδεολογικό αφοπλισμό» στον Περισσό…
