Ηταν ορόσημο

Ανεξάρτητα και παρά το γεγονός ότι συγκροτήθηκε στις έκτακτες συνθήκες της κατοχής, με μόνο στόχο την απελευθέρωση της χώρας από τους κατακτητές της (Γερμανούς, Ιταλούς και Βουλγάρους για να μην ξεχνιόμαστε) το πλατύ εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο του ΕΑΜ, άφησε βαθύ αποτύπωμα στην ελληνική κοινωνία.

Ηταν ένας σπόρος που δεν κάρπισε στην πρώτη μεταπελευθερωτική περίοδο. Τα άγρια πάθη, η επικράτηση των πιο ακραίων δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων και συνεργατών του κατακτητή, ανέκοψαν αυτή τη δυναμική. Η επιλογή της τότε ηγεσίας του ΚΚΕ, για προσπάθεια ένοπλης κατάληψης της εξουσίας, που οδήγησε στην πολλαπλά καταστροφική εμφύλια αναμέτρηση, της περιόδου 1946-49, έδωσε τη χαριστική βολή, στις όποιες ελπίδες, για μετασχηματισμό του ΕΑΜ, στην καινούργια, μεταπολεμική Ελλάδα, σε ένα αμιγώς πολιτικό σχήμα, συμπόρευσης και συνεργασίας των προοδευτικών και αριστερών δυνάμεων. 

Ωστόσο ο σπόρος που ρίχτηκε τότε, άφησε βαθιές ρίζες, εμπνέοντας μελλοντικές γενιές, μέχρι τις μέρες. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα δύο σημαντικά ορόσημα της πρόσφατης, εν εξελίξει, ιστορίας μας, η νίκη του ΠΑΣΟΚ το 1981 και η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ του 2015, ερμηνεύτηκαν ως μια μεταχρονολοημένη δικαίωση της ΕΑΜικής παράδοσης. Σε αυτή την παράδοση, ως πηγή έμπνευσης, είχαν αναφερθεί τόσο ο Ανδρέας Παπανδρέου, όσο και ο Αλέξης Τσίπρας. 

Δεν είναι τυχαίο πως ένα από τα πρώτα νομοθετήματα της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ ή «κυβέρνησης της Αλλαγής» ήταν η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης. Παρ` ότι η αναγνώριση, για να συμβολιστεί ακριβώς το κλίμα εθνικής ομοψυχίας, συμπεριέλαβε το σύνολο των αντιστασιακών οργανώσεων, ήταν προφανές πως αποτελούσε, πρωτίστως, μια ηθική (που αργότερα έγινε και υλική, με τη συνταξιοδοτική αποκατάσταση των αγωνιστών) ανταμοιβή για το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ. 

Το ότι άλλωστε εκείνη η συμπόρευση, δεν αφορούσε και δεν εξαντλούνταν στον αγώνα για την αποτίναξη του κατακτητικού ζυγού, αποδεικνύεται και από το ότι αυτή συνεχίστηκε και το πρώτο διάστημα μετά την απελευθέρωση. Εκφράστηκε δε έμπρακτα με τη συμμετοχή στην πρώτη μεταπελευθερωτική κυβέρνηση, την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας. Απόρροια αυτού του κλίματος ήταν ακόμη και η αποδοχή εκ μέρους άλλων κινήσεων και σχηματισμών, από τον ευρύτερο προοδευτικό χώρο, της μονομερούς απόφασης της ηγεσίας του ΚΚΕ, για αποχή από τις πρώτες εκλογές, το Μάρτιο του 1946. Παρά τις επιφυλάξεις τους, οι εν λόγω κινήσεις, όπως των Σοφιανόπουλου, Σβώλου, Τσιριμώκου και Καρτάλη, συνέπραξαν στην αποχή.

Η εν συνεχεία καταφυγή στην ανοιχτή, ένοπλη αναμέτρηση, ήταν το καταλυτικό γεγονός, που οδήγησε στο να χωρίσουν οι δρόμοι, μεταξύ των μέχρι χθες συναγωνιστών. Αλλά και πάλι, οι εν λόγω προσωπικότητες τήρησαν στάση ουδετερότητας στη διάρκεια της εμφύλιας αναμέτρησης. Σήμαινε κι αυτό κάτι…