Η ξεχασμένη επέτειος

Η 11η Σεπτεμβρίου έχει ταυτιστεί στην παγκόσμια συλλογική μνήμη, τα τελευταία 15 χρόνια, με την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους.

Τείνει, έτσι, να ξεχαστεί μια άλλη 11η Σεπτεμβρίου, που, αν και έχουν περάσει 43 χρόνια, προσφέρει εξαιρετικά ενδιαφέροντα διδάγματα και για τη σημερινή συγκυρία. Η αναφορά είναι για τη βροχερή, κατά κυριολεξία, εκείνη Τρίτη, της 11ης Σεπτεμβρίου 1973, στο Σαντιάγο της Χιλής, εκεί όπου, κάτω από τις ερπύστριες των τεθωρακισμένων, τερματίστηκε ένα μοναδικό πείραμα, ιδιαίτερα για τα λατινοαμερικανικά δεδομένα. Της δυνατότητας, δηλαδή, μιας πλατιάς αριστερής συμμαχίας, να εφαρμόσει ένα φιλόδοξο, ως προς το ριζοσπαστισμό του, πρόγραμμα αλλαγών και ανατροπών, μέσα από την οδό της αστικής, κοινοβουλευτικής νομιμότητας. Το πρωτόγνωρο εγχείρημα έφερε τη σφραγίδα μιας χαρισματικής προσωπικότητας, του γιατρού Σαλβαδόρ Αλιέντε. Ο ίδιος, είχε επίγνωση των δυσκολιών, όπως φαίνεται και από το ακόλουθο απόσπασμα των προγραμματικών του δηλώσεων: «Η λαϊκή κυβέρνηση γνωρίζει ότι η υπέρβαση μιας ιστορικής περιόδου καθορίζεται από κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες, οι οποίοι έχουν ήδη σχηματιστεί, την προηγούμενη περίοδο». Αυτοί οι παράγοντες, τους οποίους υπαινίχθηκε ο «μαρξιστής γιατρός» όπως αποκαλούνταν, έδειξαν από την αρχή τις προθέσεις τους, από τη στιγμή, δηλαδή (1970) που η εκλογική διαδικασία ανέδειξε τη «Λαϊκή Ενότητα», υπό τον Σαλβαδόρ Αλιέντε, πλειοψηφική δύναμη. Αφού η αρχική τους προσπάθεια, να ακυρώσουν το αποτέλεσμα- χάρη και στην προσήλωση στην κοινοβουλευτική νομιμότητα, του τότε ηγέτη της χιλιάνικης δεξιάς-, απέτυχε, επιστράτευσαν πιο ανορθόδοξες μεθόδους. Το πείραμα, άλλωστε, δεν προκαλούσε «ρίγη» μόνο στο κατεστημένο της συγκεκριμένης χώρας, αλλά και πέραν του Ατλαντικού. Τον τόνο είχε δώσει ο «μάγος» Χένρι Κίσινγκερ: «Πρέπει να καταβάλουμε όλες τις δυνατές προσπάθειες, ώστε να αποτρέψουμε τους Κάστρο και Αλιέντε και να κάνουμε τα πάντα, για να αντιστρέψουμε τις τάσεις αυτές». Αν κρίνουμε μόνο από το αποτέλεσμα, η… αποστολή εξετελέσθη, όπως αναγνώρισε, κυνικά, ο ίδιος ο δικτάτορας Πινοσέτ. Όμως ο «σπόρος» είχε πέσει. Η επιλογή, μάλιστα, του Προέδρου Αλιέντε, να μείνει πιστός στον όρκο του, υπερασπιζόμενος τη λαϊκή εντολή, με την ίδια του ζωή, πρόσφερε ένα παράδειγμα, που ενέπνευσε αριστερούς ηγέτες και στην Ευρώπη, ενισχύοντας, μάλιστα, την προσήλωση στον κοινοβουλευτικό δρόμο. Λίγο διάστημα μετά, άλλωστε, ο Ιταλός ηγέτης Ενρίκο Μπερλίνγκουερ διακήρυξε την πολιτική του «ιστορικού συμβιβασμού», με τη Χριστιανοδημοκρατία…