Για τoν Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο διάβασα, εἶδα, ἄκουσα πολλὰ, συνήθως συναρπαστικά. Παρὰ τὰ ἄφθονα ἡρωομανῆ ἱστοριογραφήματα, παρὰ τὶς πάμπολλες πολεμοχαρεῖς ταινίες καὶ τὰ ἀπέραντα σὲ ἀριθμὸ καὶ ὄγκο σελίδων ἡρωολατρικά μυθιστορήματα, τολμῶ νὰ διατυπώσω τὴν ἄποψη ὅτι ὁ Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος δὲν εἶχε τίποτα τὸ γοητευτικό. Δὲν ἀμφισβητῶ καμμιὰ ἡρωϊκὴ πράξη οὔτε καὶ πράξη φιλαλληλίας, ὅπου καὶ ὅταν ὑπῆρξαν, ἀλλὰ σὲ γενικὲς γραμμὲς ποτὲ ἄλλοτε τόσο μεγάλη εὐφυΐα, πολιτικὴ, πολεμικὴ καὶ ἐπιστημονικὴ, ποτὲ τέτοια γενναιότητα καὶ στρατιωτικὴ ἐπιδεξιότητα καὶ τόση ποσότητα ὑλικῶν μέσων καὶ ἔμψυχου δυναμικοῦ δὲν χρησιμοποιήθηκαν γιὰ νὰ στηθεῖ αὐτὸ τὸ κολοσσιαῖο ἔργο καταστροφῆς. Τὸ πάθος γιὰ συμφέρον τῶν ἰσχυρῶν ὑπῆρξε συμφορὰ καὶ γιὰ τοὺς ἰσχυροὺς καὶ γιὰ τοὺς ἀνίσχυρους λαοὺς. Τὸν πόλεμο ξέρεις νὰ τὸν ξεκινᾶς ἀλλὰ κανεὶς δὲν ξέρει ποῦ θὰ σὲ πάει. Μᾶλλον ὁ πόλεμος μᾶς πάει καὶ μᾶς φέρνει, ἐνόχους καὶ μὴ ἐνόχους.
Κι ἄλλοι πόλεμοι –οἱ περισσότεροι– ὑπῆρξαν συμφορὰ ἀλλὰ ἡ συμφορὰ τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου δὲν ἐντοπίζεται στὸ τὶ μας κόστισε, ἐντοπίζεται καὶ στὸ ὅτι προεκτείνεται ὥς τὴ δική μας ἐποχὴ. Ὁ Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος δὲν ἔληξε˙ συνεχίζεται μὲ ποικίλους τρόπους καὶ σὲ ποικίλλους χώρους. Οὐσιαστικὰ βιώνουμε τὶς προεκτάσεις του. Γιὰ νὰ ξεφύγουμε ἀπὸ τὰ ὁρατὰ καὶ ἀόρατα δεσμὰ του, πρέπει νὰ γνωρίσουμε τὶς ὑπόγειες ροὲς ποὺ τὸν προκάλεσαν, ἐκεῖνα τὰ δυσδιάκριτα αἴτια ποὺ δὲν σημασιολογοῦνται μὲ κάποιες εὔκολες ἐτικέττες. Πρέπει νὰ μποῦμε στὸ «πετσί» τῶν γεγονότων γιὰ νὰ μᾶς γίνει τὸ μεγάλο πάθημα ἕνα μεγάλο μάθημα, ὥστε νὰ ἀποφύγουμε τὸν ἐπικρεμάμενο Τρίτο, ποὺ ἄν διεξαχθεῖ, τότε σὲ κάποια πολὺ μακρινὴ ἐποχὴ ὁ τέταρτος θὰ διεξαχθεῖ μὲ… ρόπαλα, ὅπως εἶπε ὁ Ἀϊνστάιν. Ἡ ἀγωνία μου νὰ προσφέρω ἕνα τέτοιο μάθημα μὲ ὤθησε σὲ αὐτὴ τὴν κοπιώδη καὶ πολυέξοδη συγγραφὴ. Ἡ συγγραφὴ μου δὲν εἶναι καθόλου ἐξωραϊστικὴ, παρόλο ποὺ ἐξαίρονται κάποιες ὑπέροχες στιγμὲς. Ποτὲ μου δὲν πίστεψα στὸ λόγο τοῦ Τζώρτζ Οὐάσιγκτον, ὅτι δηλαδὴ τὸ σφύριγμα τῆς σφαίρας ἔχει μιὰ γοητεία. Τὸ ἄκουσα τὸ σφύριγμα αὐτὸ καὶ σὲ μικρὴ καὶ σὲ μεγάλη ἡλικία ἀλλὰ δὲν ἔνιωσα καμμιὰ γοητεία, παρότι προτάθηκα γιὰ τιμητικὴ διάκριση, ποὺ δὲν ἀποδέχθηκα. Δὲν ἔνιωσα φόβο, ἔνιωσα πόνο καὶ ἀνατριχίλα. Καὶ ἐπειδὴ οἱ σφαῖρες εἶναι ἐκλεκτικὲς καὶ ἀρέσκονται σὲ νεανικὴ σάρκα, προσφέρω τὸ νέο μου βιβλίο στὴ νεολαία –ἄν μποροῦσα ὅλης τῆς γῆς– μὲ μιὰ εὐχὴ: ὅ,τι γνώρισε ἡ δικὴ μου γενιὰ νὰ μὴ τὸ δεῖ καμμιὰ ἄλλη γενιὰ πάνω στὴ γῆ, ποὺ δυστυχῶς τὸ βλέπει. Οἱ πρόγονοι τῶν σημερινῶν νέων τῆς πατρίδας μας ποὺ πολέμησαν μὲ τόσον ἡρωϊσμὸ στὰ βουνὰ τῆς Ἠπείρου, στὰ Ὀχυρὰ, στὴν Κρήτη, στὸν ἀέρα καὶ σὲ ὅλες τὶς θάλασσες τῆς γῆς (ὁ γηραιὸς «Ἀβέρωφ» ἔφθασε ὡς τὶς Ἰνδίες), δὲν ἦσαν φίλοι τοῦ πολέμου˙ ἦσαν φίλοι τῆς εἰρήνης. Καὶ γι’ αὐτὸ πολέμησαν μὲ τόσο ἡρωϊσμό. Εἶχαν διδαχθεῖ ἀπὸ δασκάλους καὶ γονεῖς τὸ περίφημο: «Πόλεμος ἔνδοξος εἰρήνης αἰσχρᾶς αἱρετώτερος» (=Ἕνας ἔνδοξος πόλεμος εἶναι προτιμώτερος ἀπὸ μιὰ αἰσχρὴ εἰρήνη). Προτάσεις εἰρήνης αἰσχρῆς μᾶς ἔγιναν πολλὲς. Ἀλλὰ κι ἄν τὶς δεχόμαστε, δὲν θὰ ἀποφεύγαμε τὸν πόλεμο καὶ μάλιστα πόλεμο ποὺ θὰ εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα ἀπώλεια ἐδαφῶν μας καὶ τὴ μὴ πρόσκτηση τῆς Δωδεκανήσου.
Ὁ Ουΐνστον Τσώρτσιλ στὴν ὀγκωδέστατη συγγραφὴ του γιὰ τὸν Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ἔχει γράψει ὅτι ἦταν ἕνας πόλεμος ποὺ δὲν ἔπρεπε νὰ γίνει. Ἡ συγγραφὴ του ποὺ τιμήθηκε μάλιστα μὲ τὸ βραβεῖο Νόμπελ –παρὰ τὴν ἀναμφισβήτητη ἀξία της, συνέβαλε στὸ νὰ γίνουν καὶ ἄλλοι πόλεμοι. Ἔδειξε τὸ δίκαιο τῆς Ἀγγλίας χωρὶς νὰ δείξει τὶς ἀδικίες της. Ἔδειξε τὰ λάθη ἀλλ’ ὄχι καὶ τὰ ἐγκλήματὰ της. Ἡ δικὴ μας συγγραφὴ ποὺ δὲν διεκδικεῖ οὔτε σκοπεῖ σὲ καμμία βράβευση, πιστεύουμε ὅτι θὰ βοηθήσει περισσότερο στὸ νὰ μὴν ξαναγίνει πόλεμος – τουλάχιστον στὴ χώρα μας. Εἶναι ἀντίδοτο κατὰ τοῦ πολέμου, εἶναι –παρὰ τὸ πλῆθος τῶν πολεμικῶν γεγονότων ποὺ καταγράφονται καθημερινά– μιὰ πρόταση εἰρήνης.
Ὁ πολεμικὸς πυρετὸς αὐξάνεται συνεχῶς σὲ ὅλη τὴν ἔκταση τοῦ πλανήτη. Οἱ ἑνωτικὲς καὶ συνενωτικὲς προσπάθειες ἔχουν σχεδὸν ναυαγήσει. Οἱ ψυχώσεις, θρησκευτικὲς, ἰδεολογικὲς, κερδοσκοπικὲς, ἔχουν παντοῦ κυριαρχήσει. Ὅποιος διαβάσει μὲ προσοχὴ τὸ βιβλίο μου γιὰ τὸν Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, θὰ παρατηρήσει ὅτι αὐτὸς δὲν ἄρχισε τὴν 1η Σεπτεμβρίου 1939 μὲ τὴν ἐπίθεση τοῦ Χίτλερ κατὰ τῆς Πολωνίας, εἶχε προαρχίσει μὲ τὴν ἐπίθεση τῶν Ἰαπώνων, ποὺ εἶχαν καταλάβει τὴν Κορέα, ἐναντίον τῆς Κίνας, μὲ τὶς συγκρούσεις Ἑβραίων καὶ Μουσουλμάνων στὴν Παλαιστίνη, μὲ τὴν ἐπίθεση τῶν Ἰταλῶν κατὰ τῆς Αἰθιοπίας καὶ μὲ τὸν ἱσπανικό ἐμφύλιο πόλεμο, στὸν ὁποῖο ἡ Καταλονία εἶχε ρόλο πρωταγωνιστῆ. Ἡ Βαρκελώνη ἦταν ἡ βάση τῶν πιὸ ἀδιάλλακτων καὶ σκληρῶν ἀναρχικῶν. Ἡ λέξη Καταλονία προέρχεται πιθανῶς ἀπὸ τὸ κέλτικο Katu ποὺ σημαίνει μάχη. Αὐτὴ ἡ μάχη ἁπλώνεται παντοῦ καὶ εἶναι πολλοὶ ποὺ καθημερινὰ πέφτουν κάτω ἤ, πιὸ λαϊκὰ, κάτου. Χρειάζονται λοιπόν βιβλία γιὰ τὸν Μεγάλο Πόλεμο ἀλλ’ ὅχι τέτοια ποὺ νὰ μᾶς σπρώχνουν πρὸς τὰ κάτω ἀλλὰ ὅσα μᾶς βοηθοῦν νὰ πηγαίνουμε πάνω.
www.sarantoskargakos.gr
