Ηταν στα πλαΙσια του Συνεδρίου του ΕΛΙΑΜΕΠ, του Παρατηρητηρίου της Κρίσης που συνεχίζει να προσπαθεί να παρατηρεί και να αναλύει, άντε και να προσδιορίσει προς τα πού πάνε τελικά τα πράγματα, που ο Ian Begg του LSE θύμισε πώς οι αντιδράσεις στην κρίση της Ευρωζώνης (με την Ελλάδα ως χαρακτηριστική περίπτωση) θύμισαν/αντέγραψαν τα πέντε στάδια του πένθους, της απώλειας όπως τα διδάσκει η ψυχολογία.
Πρώτο στάδιο είναι η άρνηση, το σοκ: εδώ τι γίνεται συνήθως; προσπαθούν να δώσουν “μια λύση σωτηρίας”, “καλούμε τους πυροσβέστες”. Δεύτερο στάδιο, ο θυμός, η οργή: εδώ χρειάζεται το υποκείμενο να αναδεχθεί, να “φιλοξενήσει” την οργή. χρειάζεται ένοχος. Τρίτο στάδιο, η “διαπραγμάτευση ουσιαστικών λύσεων”: εδώ παρατηρείται υπερδραστηριότητα, ανεβαίνουν στην επιφάνεια σχέδια, προτάσεις, παρεμβάσεις. Το τέταρτο στάδιο αποτελείται από την κατάθλιψη, που φέρνει μαζί της και την συνειδητοποίηση ότι η πραγματικότητα, η δυσάρεστη πραγματικότητα άλλαξε: εδώ, το υποκείμενο υφίσταται μια πτώση, ξανασκέφτεται όμως τα πράγματα στα σοβαρά.
Κι έτσι φθάνουμε στο πέμπτο στάδιο: αυτό είναι η δοκιμή λύσεων προσαρμογής, που συναρτάται με την πραγματική αποδοχή. Απ’ εδώ προκύπτουν λύσεις, ίσως όχι οριστικές αλλά επεξεργασμένες.
Ωραίο το σχήμα, το ζήσαμε/το ζούμε με τα Μνημόνια! Το πρώτο στάδιο ήταν το μεγάλο σοκ της κρίσης, που όλοι (ο καθένας με τον τρόπο του, οι Ευρωπαίοι “εταίροι” με τον δικό τους, η Κυβέρνηση ΓΑΠ με τον δικό της – “λεφτά υπάρχουν” – το ΔΝΤ παριστάνοντας “ότι ξέρει”, ο διεθνής Τύπος με σεντονιάδες αναλύσεων) το αντιμετώπισαν με άρνηση, με “δεν γίνεται”/“απαγορεύεται η διάσωση” κλπ. Το στάδιο αυτό, σημειωτέον, επανέρχεται και πάλιν επανέρχεται κάθε φορά που – Σαμαράς π.χ., ίσως τώρα πάλι Τσίπρας – σπεύδουν να φωνάξουν “success story!” και ξαναπέφτουμε πίσω.
Το δεύτερο στάδιο είναι η κατακεραύνωση του “μαύρου προβάτου”, των PIGS, των σπάταλων/ανεπρόκοπων Νότιων, πάντως της Ελλάδας. Αυτό κι αν το ζήσαμε με τις κατάρες και τον διασυρμό στο ξεκίνημα της κρίσης! Ας σημειωθεί ότι, κάθε φορά που ξαναπάμε πίσω, ξαναγινόμαστε μαύρο πρόβατο, ή μάλλον αποδιοπομπαίος τράγος για τους Ευρωπαίους, για την κοινή γνώμη Γερμανίας κοκ. Σ’ εμάς τους ίδιους, η οργή είναι που οδήγησε “στις πλατείες”. Το τρίτο στάδιο είναι η υπερδραστηριότητα σε αναζήτηση λύσεων, “λύσεων”, διεξόδων, σχημάτων θεσμικών ή λειτουργικών: έτσι κάπως στήθηκε η Ελληνική “διάσωση” το 2010, έτσι διαμορφώθηκαν με τις ντουζίνες οι θεσμικές διαρρυθμίσεις, ο ESM εν τέλει στην Ευρωζώνη, έτσι έγινε το δίδυμο PSI το 2012. Και έτσι, όπως πορεύεται το πράγμα, δίνονται και τωρινές λύσεις, ετοιμάζεται η αναδιάρθρωση του χρέους…
Το τέταρτο στάδιο κι αν μας είναι γνώριμο! Είναι η κούραση, το βύθισμα μετά το άγχος των τελευταίων ετών. Αυτό το ζήσαμε ήδη από το 2012, πάντως το ζούμε τώρα με την γενικευμένη αίσθηση παραίτησης – μάλλον θα ριζώσει αν δεν έχουμε ανατροπές μέσα στο 2016. Και το πέμπτο… το πέμπτο στάδιο φάνηκε πως ήταν το 2013-14, ύστερα πήγε πίσω (στην βουβή οργή; στο ψάξιμο για “έξυπνες λύσεις” τύπου Βαρουφάκη;) και τώρα πορεύεται στην προσγείωση – ας πούμε του Ασφαλιστικού για μας, τους Έλληνες. της αναδιάρθρωσης/ελάφρυνσης του χρέους για τους “εταίρους”.
Αυτά τα έχει ζήσει, τα έχει γνωρίσει στο πετσί του και ο Αλέξης Τσίπρας. Το γνώριζε και προτού βρεθεί αντιμέτωπος, τώρα, με το ακόμη βαρύτερο – πιστέψτε μας! – μέτωπο του Προσφυγικού, ήδη στις Βρυξέλλες και την τριτοτέταρτη Κορυφή επί του θέματος. Οι πέντε φάσεις του πένθους βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη: την άρνηση την είδαμε, την οργή (των Ευρωπαίων, πάντως…) επίσης. Τώρα είμαστε στην υπερδραστηριοποίηση σε αναζήτηση λύσεων. Όμως, σ’ αυτό θα επανέλθουμε αύριο.
