Για να αποτιμήσει κανείς, με ακρίβεια και πληρότητα, το σύνολο της διαδρομής του Ανδρέα Παπανδρέου, θα χρειαστούν τόμοι, με ευθύνη και επιμέλεια των κατ` εξοχήν ειδικών, δηλαδή των ιστορικών.
Στο πλαίσιο ενός βραχύβιου επετειακού αφιερώματος, θραύσματα μόνο αυτής της πολυτάραχης και πολυκύμαντης διαδρομής, είναι δυνατό να παρατεθούν. Εν προκειμένω, η συγκυρία καθιστά χρήσιμη την ανίχνευση της σχέσης, του αξέχαστου ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, με την Ευρώπη, στις απόπειρες ενοποίησης της, από την ΕΟΚ στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτυχε άλλωστε και αυτή η σχέση να περάσει από διακυμάνσεις και ανατροπές. Στη δεκαετία του `60, ως στέλεχος της Ένωσης Κέντρου, είχε ταχθεί ενθουσιωδώς, υπέρ της ενταξιακής διαδικασίας. Μετά την πτώση της χούντας, ως πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, έγινε σκληρός πολέμιος της ένταξης, που προωθούσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, με σκληρή, μάλιστα, φρασεολογία, όπως ότι «θα γίνουμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης». Σε συνέπεια, μάλιστα, με αυτή τη θέση, το ΠΑΣΟΚ-μαζί με το ΚΚΕ-αποχώρησε από τη Βουλή, κατά τη συζήτηση της Συνθήκης Ένταξης. Όσο, όμως, πλησίαζε προς την κατάκτηση της εξουσίας, άρχιζε και σ` αυτό το θέμα να «λειαίνει» τις θέσεις του. Μετά την άνοδο στην εξουσία και μια περίοδο αμφιταλάντευσης και με δεδομένο ότι δεν ήταν δυνατή η διεξαγωγή δημοψηφίσματος, χωρίς τη συγκατάθεση του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο πρωθυπουργός, πλέον, Ανδρέας Παπανδρέου, έκανε στροφή 180 μοιρών, αφού, όμως, πρώτα, μέσα από μια σκληρή διαπραγμάτευση, εξασφάλισε τα περίφημα ΜΟΠ (Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα), πρόδρομο των σημερινών ΕΣΠΑ, διατυπώνοντας τη θέση, για αγώνα μέσα στα πλαίσια της, διευρυμένης πλέον ΕΟΚ προς το Μεσογειακό Νότο, με τη συμμετοχή Ισπανίας και Πορτογαλίας . Στο πλαίσιο, μάλιστα, αυτής της νέας θέσης, οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ, διεκπεραίωσαν με άψογο τρόπο, δύο προεδρίες (1983, 1988).
Οι διαδικασίες, που άρχισαν να μορφοποιούνται τη δεκαετία του `90 και πήραν θεσμικό σχήμα, με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, το 1992, κατέστησαν τον Ανδρέα Παπανδρέου, έναν «ήπιο ευρωσκεπτικιστή», χωρίς, όμως, να θέτει υπό αμφισβήτηση, τη «στρατηγική» όπως τη χαρακτήριζε, επιλογή της συμμετοχής στο ευρωπαϊκό ενοποιητικό εγχείρημα. Η ομιλία του στη Βουλή, ως αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, τον Ιούλιο 1992, κατά την κύρωση της Συνθήκης, μπορεί να χαρακτηριστεί προδρομική, αφού μίλησε για τον κίνδυνο μετατροπής σε μια «γερμανική Ευρώπη», υπό τον έλεγχο των τραπεζιτών.
ΛΕΥΤ. ΚΑΝΑΣ
