Όπως και αν έχει, όποια και αν είναι η αιτία, η «κολοβή» ανεξαρτησία που μας προσφέρθηκε, με τη Συνθήκη της Αδριανούπολης (1829) και το Πρωτόκολλο του Λονδίνου (1830), άφησε, όπως προείπαμε, ανοιχτές εκκρεμότητες.
Η αποτυχία, άλλωστε, αντίστοιχων εθνικοαπελευθερωτικών κινήσεων, ή η ατελής ανάπτυξη τους, σε άλλες περιπτώσεις, επέτρεψαν ώστε η Οθωμανική Αυτοκρατορία, αν και βαριά πληγωμένη, να παραμείνει όρθια. Βέβαια, με την πάροδο του χρόνου, τα προβλήματα συνοχής, της αχανούς και ανομοιογενούς Αυτοκρατορίας παροξύνονταν. Το προβληματικό μοντέλο διοίκησης, ακατάλληλο για την περίσταση, δεν κατέστη δυνατό να θεραπευτεί, παρά τις σημαντικές προσπάθειες θεσμικού εκσυγχρονισμού, όπως με το περίφημο Χάτ-ι-Χουμαγιούν, του 1856.
Ετσι προέκυψε αυτό που στην ιστοριογραφία έχει καταγραφεί ως «Ανατολικό Ζήτημα». Ως τέτοιο έχει προσδιοριστεί, η αγωνία των τότε Μεγάλων Δυνάμεων, για το πως θα διαχειρίζονταν μια τυχόν απρόσμενη και ανεξέλεγκτη κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κύκλους που κάνει η ζωή…..
Εκείνο το ερώτημα παρέμεινε αιωρούμενο επί ένα σχεδόν αιώνα. Χρειάστηκαν δύο βαλκανικοί πόλεμοι, ένας παγκόσμιος και, ως προς τα καθ` ημάς, μια εθνική καταστροφή, αλλά και μια εσωτερική επανάσταση, με το Κίνημα των Νεότουρκων, για να φτάσουμε στη λύση. Η Συνθήκη της Λωζάννης, με το εύρος του πεδίου εφαρμογής της (μέχρι τη Μέση Ανατολή, αλλά και την Ιαπωνία) ήταν εκείνη που έμελλε να δώσει τέλος στη μακρόχρονη αγωνία, ως προς τη λύση του περίφημου Ανατολικού Ζητήματος.
Σε ότι μας αφορά σήμανε και τη λήξη της εθνικής εκκρεμότητας, με την «κολοβή» ανεξαρτησία των «ιδρυτικών» συνθηκών, που είχε υποστασιοποιηθεί στην περίφημη «Μεγάλη Ιδέα». Χρειάστηκε βέβαια μια από τις «μικρές συνωμοσίες» της Ιστορίας, ώστε να βρεθεί την κατάλληλη στιγμή, ο ηγέτης εκείνος, με το ανάλογο διαμέτρημα, εν προκειμένω ο Ελευθέριος Βενιζέλος, για να οδηγήσει εκ του ασφαλούς τη χώρα, στην κατά το μεγαλύτερο μέρος πραγμάτωση των εθνικών πόθων. Ο ίδιος ο Βενιζέλος καταγόταν από μια περιοχή, την Κρήτη, που βρισκόταν εκτός των εθνικών τειχών, σ` ένα sui generis καθεστώς αυτονομίας.
Αν δεν υπήρχαν και οι ατυχείς χειρισμοί, εκ μέρους και του ίδιου του Βενιζέλου, που οδήγησαν στη μεγάλη εθνική καταστροφή της Μικράς Ασίας, θα είχαμε φτάσει ίσως στο απόλυτο της επιτυχίας, όπως την προσδιόριζε η Συνθήκη των Σεβρών, δηλαδή με την ενσωμάτωση στον εθνικό κορμό, όχι μόνο της Μικράς Ασίας, αλλά και του συνόλου της Θράκης. Εμειναν επίσης εκτός εθνικού κορμού, τα Δωδεκάνησα, όπως και η Κύπρος. Τα πρώτα εντάχθηκαν στην ελληνική επικράτεια, μετά τη λήξη του Β` Παγκοσμίου Πολέμου, με τη Συνθήκη των Παρισίων, του 1947. Η Κύπρος παραμένει ακόμη μια ανοιχτή πληγή.
