Η κατάσταση, στα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια, δεν ήταν καλύτερη ούτε στο χώρο που, με γεωγραφικούς όρους, προσδιορίζεται ως Κεντροαριστερά.
Οι πρώτες μεταδικτατορικές εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1974 ανέδειξαν, απέναντι στη «φαραωνική» εκλογική δύναμη της νεοσυντηρητικής παράταξης (ΝΔ), μια κατακερματισμένη προοδευτική αντιπολίτευση. Η προσπάθεια συνένωσης της παραδοσιακής κεντρώας παράδοσης με τα πιο προωθημένες εκφράσεις, του ευρύτερου προοδευτικού χώρου, που αναδείχθηκαν μέσα στο «καμίνι» του «δεύτερου ανένδοτου» και της δικτατορίας, στο σχήμα «Ενωση Κέντρου-Νέες Δυνάμεις (ΕΚ-ΝΔ)» δεν απέφερε παρά ένα ισχνό 20%. Ποσοστό ικανό μεν να αναδείξει το σχήμα σε αξιωματική αντιπολίτευση, αλλά με ανομοιογενή σύνθεση και ετερόκλητες προσμίξεις, που παρέπεμπαν στις παθογένειες της προδικτατορικής περιόδου. Επιπλέον δε και με αδύνατη ηγεσία. Τα εγγενή μειονεκτήματα του χώρου φάνηκαν, άλλωστε, πολύ σύντομα, οδηγώντας σε φαινόμενα αποσύνθεσης.
Το νεοπαγές ΠΑΣΟΚ, που ίδρυσε ο Ανδρέας Παπανδρέου, δεν κατάφερε, σε εκείνη τη φάση, να ανταποκριθεί στις υψηλές προσδοκίες που είχαν καλλιεργηθεί. Πέρα από την έλλειψη ικανού χρόνου, φαίνεται πως ο μαξιμαλισμός ορισμένων θέσεων, μάλλον «τρόμαξε» τμήματα της κοινωνίας, που επιθυμούσαν μια πιο σταδιακή και «απαλή» πορεία.
Η ρήξη με το χώρο της «Δημοκρατικής Αμυνας», στις αρχές του 1975, που είχε ενταχθεί ως αυτόνομη συνιστώσα, σε συνδυασμό με τη σταδιακή διάλυση της ΕΚ-ΝΔ, οδήγησαν σε περαιτέρω πολυδιάσπαση του χώρου. Ενός χώρου που βίωνε ξανά, εικόνες από τη δεκαετία του `50, στην πολύ πιο «εύφορη» για την άνθηση της δημοκρατίας, δεκαετία του `70. Αν δε στη δεκαετία του `50, είχαμε το φαινόμενο των μωροφιλόδοξων ηγετών και ηγετίσκων, στη δεκαετία του `70 είχαμε μια «φουρνιά» σημαντικών προσωπικοτήτων, με διανοητικό εκτόπισμα και ηθικό κύρος, που όμως παρέμεναν εγκλωβισμένοι στο μικρόκοσμο τους, αδυνατώντας να αντιληφθούν τη σημασία διαμόρφωσης ενός οργανωμένου, μαζικού κόμματος, με ευδιάκριτες αναφορές σε πλατιά κοινωνικά στρώματα, ικανού να αποτελέσει αξιόπιστο εναλλακτικό πόλο, απέναντι στον κίνδυνο επανάληψης μιας μακρόχρονης κυριαρχίας, μιας αναπαλαιωμένης Δεξιάς.
Είναι, πραγματικά, ευτύχημα, που σ` εκείνη τη συγκυρία, βρέθηκε ο Ανδρέας Παπανδρέου. Με τη σπάνια διορατικότητα και πολιτική του οξύνοια, αλλά και τα ηγετικά του χαρίσματα, αντιλήφθηκε τον κίνδυνο, διείδε την πρόκληση της συγκυρίας και μετέτρεψε το ΠΑΣΟΚ, από «κόμμα διαμαρτυρίας», της ελάσσονος αντιπολίτευσης, σε πλειοψηφικό ρεύμα και ηγεμονική δύναμη της πολιτικής μας ζωής, μέχρι το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης.
Είναι απολύτως βέβαιο πως αν δεν υπήρχε, σ` εκείνη την κρίσιμη συγκυρία, ο Ανδρέας Παπανδρέου, με ότι αντιπροσώπευε, άλλος θα ήταν ο «ρους των γεγονότων», κατά τη γνωστή ρήση, από παλιά ελληνική ταινία. Καλό θα είναι να το θυμούνται κάποιοι επίγονοι, που ακόμη «τρώνε απ` τα έτοιμα».
